بخشی از مقاله
چکیده
از جمله پدیده های ژئوتوریسمی که قابلیت های فراوان و چند جانبه ای در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد گنبد نمکی است. گنبد نمکی به طورکلی به برجستگی هایی که توسط نمک به علت حرکات و بالا آمدن آن ایجاد می گردد ، گفته میشود. این گنبد ها به عنوان مخازن نفت و گاز طبیعی، منابع سولفور، منبع نمک، سایت ذخیره ای زیرزمینی نفت و گاز طبیعی، و سایت های دفن زباله برای پسماندهای خطرناک، قلمداد می شوند. علاوه بر فواید مهم معدنی و صنعتی، گنبدهای نمکی به دلیل دارا بودن ، مناظر و چشم اندازهای منحصر به فردی که حرکت نمک در بخش هائی از آن ها ایجاد کرده است، زیبائی های شگرف و پنهان غارهای نمکی و سایر پدیده های بکر زمین شناختی از جمله پدیده های استثنایی و کم نظیر زمین شناسی و ژئومرفولوژی× به شمار می روند×که×دارای توان×بالایی×در×جذب×گردشگر بوده×و×میتواند×شمار×زیادی× گردشگر×را×برای×لذت×بردن×از×این×پدیده×زیبای×خدادادی×به×مناطق جاذبه مند بکشاند؟ کشور ایران دارای گنبدهای نمکی فراوانی است که قابلیت های چند جانبه ای در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد. تحقیق حاضر علاوه بر تبیین چگونگی تشکیل و به وجود آمدن گنبدهای نمکی، به معرفی مهمترین گنبدهای نمکی ایران و پتانسیلهای زمین گردشگری آنها پرداخته و اهمیت این پدیده ها را در گردشگری مورد بحث قرار داده است. روش تحقیق به کار گرفته شده توصیفی - تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات عمدتا به روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. در پایان یافته های تحقیق نشان می دهد که که با عنایت به قابلیت های بی نظیر زمین شناختی گنبدهای نمکی و توسعه گردشگری بر مبنای آنها و همچنین با در نظر گرفتن حفظ مسائل زیست محیطی می توان سرمایه های عظیم اقتصادی، فرهنگی و علمی را به این مناطق سرازیر کرده، و زمینه توسعه ا قتصادی- اجتماعی آنها را فراهم اورد.
مقدمه
جهانگردی روندی است که همیشه در جوامع انسانی وجود داشته و تدریجا سیر تکاملی خود را پیموده است صنعت توریسم امروزه به قدری در توسعه اقتصادی، اجتماعی، کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند - زمردیان،. - 62 :1384 در حال حاضر گردشگری و اقتصاد گردشگری به یکی از ارکان اصلی تجاری جهان تبدیل شده است و بسیاری از سیاستگزاران و برنامه ریزان از آن به عنوان رکن اساسی توسعه پایدار یاد می کنند. به دنبال توسعه صنعت جهانگردی و اهمیت اقتصادی آن بازار رقابتی وسیعی بین کشورهای مختلف پدید آمده وهر کشوری سعی دارد در این بازار رقابتی از دیگران پیشی گرفته و با شناساندن جاذبه های توریستی خویش به جهانیان، گردشگران بین المللی را جذب نماید و منافع حاصله را از آن خود سازد و در داخل نیز با جا به جایی توریسم داخلی، امکان انتقال ثروت را از یک منطقه به منطقه دیگر به منظور متعادل سازی نواحی مختلف کشور فراهم آورد - منشی زاده
æ نیز خلق فرصت های شغلی جدید ایفا نماید. همان گونه که اقلیم ایران و اقوام ایرانی دارای تنوع چشمگیر است، زمین شناسی و ژئومورفولوژی ایران نیز از تنوع چشمگیری برخوردار است چنانچه ایران به بهشت زمین شناسان یا موزه یک و نیم میلیون کیلومتر مربعی زمین شناسی ملقب شده است - امری کاظمی و مهر پویا،. - 1387 از جمله مناطق مورد نظر صنعت توریسم که از پدیده های جالب زمین شناسی محسوب می شود ، گنبدهای نمکی است. گنبدنمکی توده ای از نمک به شکل تقریبا گنبدی که بر اثر وزن مخصوص کمتر نمک و فشارهای وارده به لایه های رسوبی فوقانی، از اعماق زمین بالا آمده
æ روی هم انباشته می شوند - عفیفی،1387، . - 153 گنبدهای نمکی علاوه بر فواید مهم معدنی و صنعتی، به دلیل دارا بودن ، مناظر و چشم اندازهای منحصر به فردی که حرکت نمک در بخش هائی از آن ها ایجاد کرده است، زیبائی های شگرف و پنهان غارهای نمکی و سایر پدیده های بکر زمین شناختی از جمله پدیده های استثنایی و کم نظیر زمین شناسی و ژئومرفولوژی× به شمار می روند که قابلیت های فراوان و چند جانبه ای در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارند. در ایران بیش از دویست گنبدنمکی وجود دارد ،که متراکمترین آنها در پهنه زاگرس رخنمون یافته اند . گنبدهای نمکی ایران از جنبه های مختلف زیبا شناختی و پژوهشی می تواند مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد . به واسطه شرایط خشک اقلیمی حاکم بر این مناطق ، شرایط لازم برای بقای نمک درسطح و ایجاد کارستهای نمکی در بسیاری از این دیاپیرها فراهم آمده است . در واقع این مناطق از لحاظ کثرت رخنمون های سنگ نمک و تنوع پدیده های کارست نمکی در دنیا بی نظیر و منحصر به فرد هستند . غارهای نمک، مهمترین نوع از عوارض زیر سطحی کارستهای نمکی در محدوده گنبد های نمکی هستند. یکی از موارد جاذبه های زیبا شناختی مهم در غارهای نمکی وجود نهشته های نمکی ثانویه است . این نهشته ها که از تنوع شکلی فراوانی برخوردار هستند ، مناظر زیبا و بدیعی را در غارهای این مناطق به وجود آورده و فضای داخل غارها را تزئین نموده است . متداولترین شکل این نوع از غار نهشته ها، قندیل های خمیده1 است که گاه طول آنها تا 4 متر نیز می رسد . در برخی از گنبدهای نمکی رخنمون زیبایی از بلورهای شکیل و کمیاب بعضی از کانیها دیده می شود . سر چشمه این گنبدها ، حوضه نمکی سازند هرمز مربوط به پرکامبرین پسینBکامبرین میانی بوده که دارای معروفیت جهانی است . از نظر تعداد گنبد نمکی ، استان فارس در میان استان های کشور مقام اول را داراست. این مقاله با هدف شناساندن مهمترین گنبدهای نمکی ایران و تبیین پتانسیل های ژئوتوریسمی آنها، علاوه بر تبیین چگونگی تشکیل و به وجود آمدن گنبدهای نمکی، به معرفی مهمترین گنبدهای نمکی ایران و پتانسیلهای زمین گردشگری آنها پرداخته و اهمیت اقتصادی، صنعتی و گردشگری این پدیده ها را مورد بحث قرار داده است. همچنین سعی نموده به سوالات زیر پاسخ گوید:
گنبدهای نمکی در کجا و چگونه به وجود می آیند؟ اجزا تشکیلی دهنده دیاپیرها چیست؟
فرصت ها و تهدیدات گنبدهای نمکی چه هستند؟ قابلیت های توریسمی گنبدهای نمکی کدامند؟
مهمترین گنبدهای نمکی ایران کدامند و در کجا قرار دارند؟
روش پژوهش عمدتا توصیفی - تحلیلی بوده و برای روش گرداوری اطلاعات عموما به دو صورت کتابخانه ای - مراجعه به کتب، مقالات و اینترنت - و میدانی - مشاهده و گرد اوری اطلاعات میدانی - بوده است.
ضرورت تحقیق
امروزه یکی از مناسب ترین راهکارهایی که در جهت نیل به توسعه به آن دست می یازند توسعه انواع گونه های گردشگری است تا از رهگذار آن توسعه مناطق و در نهایت توسعه سرزمین عملی شود. در این میان ژئوتوریسم و قابلیتهای زمین گردشگری به عنوان گونه ای نو و روشی نوین در گردشگری، بیش از پیش مورد توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان قرار گرفته است. با توجه به چشم اندازهای جالب و بسیار زیبایی که در بسیاری از گنبدهای نمکی وجود دارد، گردشگری ژئومرفولوژی نیز می تواند در ایران مورد توجه قرار گیرد. از طرفی آشنایی با پدیده های زمین شناختی و ارزش آنها، موجب احساس نزدیکی بیشتر با زمین و طبیعت و افزایش حس مسئولیت فردی و اجتماعی افراد نسبت به حفاظت از این پدیده ها خواهد شد.
پیشینه تحقیق
یافته های تجربی مکتوب قابل دسترسی در مورد گنبدهای نمکی بیشتر به اوایل قرن 19 نوزدهم باز می گردد معتبرترین منبع ایران در رابطه با گنبدنمکی دوجلد کتاب مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپیریسم در ایران می باشد. به دلیل شرایط جغرافیایی و زمین شناسی ایران، گنبدهای نمکی در نقاط مختلف آن دیده می شوند که برای نخستین بار گنبد نمکی هرمز از سوی پیلگریم در سال 1908 مورد بررسی قرار گرفت - درویش زاده، . - 356 : 1382 پس از وی پژوهش های دیگری ازجمله
