بخشی از مقاله
چکیده
امروزه گسترش بیرویه و سایه پیشرفتهای ناموزون تکنولوژی بر شهرهای معاصر باعث پدیدار شدن مشکلات عدیدهای برای شهر و شهروندان شده است چراکه توان اکولوژی، مطلوبیت رفاهی ساکنان، ریزپهنههای شهری تحت تأثیر قرار میگیرد. رشد ناهمگون شهر بدون درنظر گرفتن شاخصهای مورد لزوم منجمله سلامت انسانها آنرا تبدیل به یک ترکیب غامض مینماید. توسعه پایدار با نگاه طبیعتمحور و انسانمدار یک مفهوم ارائه کرده است که در آن هم نیازهای انسان امروز در ابعاد مختلف کالبدی، زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی تأمین میشود و هم به مایحتاج نسل آینده میپردازد. توسعه پایدار یکی از مهمترین، اساسیترین و پرمخاطبترین مباحث در نشستهای جهانی است که به رشد متوازن و ارتقاء شهرها پرداخته است و با مدیریت راهبردی، توسعه همه جانبه را دربر دارد. در شاکله آن میتوان هارمونی بین انسان، اجتماع، شهر و طبیعت را مشاهده کرد.
طرح اصلی پژوهش استخراج عوامل ناپایداری شهر که ماهیت مکانی دارند بهعنوان یافتههای تحقیق با تکنیک تحلیل سلسله مراتبی بیان گردیده است. در ادامه مباحث مدل ارزیابی چند معیاره این روند، در یک فضای پیوسته به یک روش ماتریس همانی منتج میشود که در آن اصول، مبانی و مولفههای توسعه پایدار و چگونگی دستیابی به آن در قالب دانش کاربردی و نگرش چند مقیاسی در حوزههای برنامهریزی ارائه میگردد. در این تحقیق فاکتورهای مؤثر در اختلال پایداری شهر همدان در سنوات گذشته تا حال حاضر به شکل مدلسازی ساختاری با الگوی مقایسات زوجی طراحی و عرضه شده است.
مقدمه
در دهههای گذشته با عنایت به گذشت زمان شهرها دچار عارضه رشد جمعیت میشوند که این موضوع تبعات خاص خود را به دنبال دارد؛ ازجمله آنها گسترش لجام گسیخته و اختلال در آرامش و آسایش افراد و ساکنان میباشد. توسعه پایدار یک معنای لغوی دارد و یک معنای مفهومی که در فرهنگ لغت فارسی، از پایداری بهمعنای بادوام و ماندنی ذکر شده است، در فرهنگ لغت لاتین به معنی زنده نگهداشتن است. در فرهنگ و بستر به فرآیند رشد، افتراق و تطور طبیعی یک نظام طی تحولات متوالی از حالت ناقص به وضعیتی کاملتر تعریف شده است. - ملکی، - 36:1290 اما در مفهوم معنای گستردهتر دارد و آن پاسخ به نیازهای نسل کنونی است با توجه به برآوردن احتیاجات نسل آینده. در تب و تاب شهرها برای جهانی شدن از موارد مورد لزوم توجه خاص به توسعه پایدار است. یک توسعه متوازن مبتنی برآوردن خواستها ، محیط زیست و آسایش انسان با رویکرد عدالت محور و تسهیلات رفاهی برای تمامی شهروندان است. از دیدگاههای مترتب با این اصل، التفات به تعریف شهر سالم است. شهری که در آن ضمن برخورداری از رفاه اجتماعی، هماهنگی و تعادل در بخش های اقصادی، کالبدی و زیستمحیطی نیز فراهم شود.
اما برای تحقق آن باید یک قالب فکری تعریف کرد. قالبی که ما را برای رسیدن به این مطلوب کمک کند. شناخت وضع موجود از ارکان این نظام فکری است. تلفیق شناخت و اقتباس از یک الگو ما را برای رسیدن به این مهم، یاری میرساند. انتخاب روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - در گروهی از دادههای محیطی این توانایی را دارد که یک برنامه کاربردی با قابلیتهای متفاوت را بیان کند. درواقع AHP یک مسأله چند بعدی را به یک مسأله یک بعدی تبدیل میکند و تعمیم کمیتهای پیچیده و تو در تو را قابل فهم میکند . AHP این خاصیت را دارد که آیتمهای پراکنده را با توجه به اهمیت آنها ترکیب نماید. در ذیل مراحل ساختن مدل سلسله مراتبی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است ذکر میگردد.
-1 هدف یا اهداف کلی از انجام تحقیق تعیین گردد و سؤال اصلی مطرح گردد.
-2 هدفهایی که بهعنوان هدف فرعی مشخص میشود تعیین گردد. درصورت ارتباط مؤثر در فرآیند افقهای زمانی که تصمیم راحت را تحت تأثیر قرار میدهد شکل گیرد.
-3 معیارهایی که باید برای رسیدن به اهداف فرعی هدف کلی مورد توجه قرار گیرد را مشخص کرد. -4 زیر معیارهای مربوط به هر معیار در رابطه کلی مشخص گردد.
-5 شخصیتهای تأثیرگذار مطرح معرفی گردند.
-6 اهداف افراد تعیین گردد.
-7 سیاستهای عوامل مشخص گردد.
روش تحقیق و ابزارها
نوع تحقیق در این مطالعه از نظر ماهیت و روش پژوهش معیاری تحلیلی میباشد. در این روش اثبات فرضیات حاصل روابط حاکم بین موضوعات مورد تحقیق است. مشاهدات میدانی به ما کمک میکند تا به ویژگیهای پارامترهای مؤثر منجمله ساخت و ساز غیرمجاز، احداث بنادر در باغات، تفکیک غیرقانونی زمین، ساخت بنا در کاربریهای غیرمجاز، بی توجهی به بافت فرسوده و چندین دلیل در مدلسازی معادلات ساختاری دیگر پرداخته شود. پروژه با یک مسأله ارزیابی چندمعیاره - معیارهای کیفی و کمی - روبهرو میباشد. بهطور کلی مسائل اریابی چندمعیاره با دو مشکل اصلی فقدان استاندارد برای اندازهگیری معیارهای کیفی و دیگری فقدان واحد برای تبدیل معیراها - اعم از کمی و کیفی - به یکدیگر مواجه است - Malczewski,199 -
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - مدل - AHP
مدل تحلیل سلسله مراتبی یا AHP از مهمترین روشهای تصمیمگیری عملی است. روش تصمیمگیری سلسله مراتبی یکی از پرکاربردترین ابزارهای تصمیمگیری چندمعیاره میباشد. دامنه تنوع زمینههای استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی را در زمینهای انتخاب - مثلاً انتخاب نرمافزار - ارزیابی - ارزیابی عرضه کنندهها - تحلیل هزینه- مزیت، تخصیص - تخصیص مکان - برنامهریزی و توسعه، اولویت بندی و رتبهبندی، تصمیمگیری، پیشبینی، برنامهریزی استراتژیک و زمینههای مرتبط و... دسته بندی و بیان نمودهاند. مدل AHP راهحلی برای مسائل کیفی است که معیاری برای اندازهگیری ندارند. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - روشی است کارساز، قابل انعطاف و ساده که برای تصمیمگیری در شرایطی که معیارهای تصمیمگیری متضاد، انتخاب بین گزینهها را با مشکل مواجه میسازد، مورد استفاده قرار میگیرد. این روش ارزیابی چندمعیاری، ابتدا در سال 1980 بهوسیله توماس ال ساعتی پیشنهاد گردید - زبردست - 1380 در این روش تنها مؤلفه - مقایسه دوتایی - در یک زمان بررسی میگردند که در سادهکردن پیچیدگی مفهومی تصمیمگیری میکاهد. این روش دارای فرمول سه بخشی است.
-1 تولید ماتریس -2 محاسبه وزنهای معیار -3 تخمین نسبت توافق
-4 اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی -5 مقایسههای زوجی و اسکیل اصلی
سرگذشت توسعه پایدار
بعد از جنگ جهانی دوم در سال 1948 کتابی توسط ویلیام ووگت با نام »مسیر بقاء« به رشته تحریر درآمد. این کتاب برگرفته از تفکرات طرفداران محیط زیست بود که میتوان گفت اولین نمودهای توسعه پایدار را رقم زد. در ادامه این نگرش در سال 1977 با شهر کتاب »دایره بسته« از رائل کارسون تحول فکری در جامعه ایجاد شد. در زیر به اختصار مهمترین کمیسیونها و محافل علمی در این خصوص بیان میگردد.
