بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت روش دستیابی به اهدافی است که برای یک سازمان در نظر گرفته میشود و وظایفی است که بر عهده مدیر گذارده میشود. به معنای برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت و ایجاد انگیزش لازم ، به ویژه، وظیفه ای است مبتنی بر ایجاد و حفظ شرایطی که طی آن هدف های مطلوب از طریق کوشش های مشترک گروهی از افرادحاصل میگردد. شهر اسلامی صورتی ذهنی و مفهومی یگانه است که مبانی، ارکان، الگو و صفات آن از کلام الهی قابل دریافت و تدوین است. هر شهری به اندازه ای اسلامی است که بتوان آن را به صورت اسلامی مدیریت کرد. با این توصیف و لحاظ اهمیت موضوع در این مقاله سعی شده است ضمن معرفی معیار های مدیریت و بررسی شاخص های موثر در ایجاد مدیریت جهادی ، با بهره گیری از مدل تحلیل فرآیند سلسله مراتبی - AHP - و به روشی توصیفی- تحلیلی به یررسی معیار های مدیریت مطلوب جهادی پرداخته شود. نتایج حاصل از این بررسی ها نشان میدهد که معیار تخصص، علم و درایت ، قانونمندی، ابتکار عمل و خلافیت، مسئولیت و پاسخگویی، مشارکت اجتماعی و اثربخشی و کارایی معیار های موثر در ایجاد مدیریت مطلوب جهادی به ترتیب اهمیت است که توسط متخصصین و فعالان عرصه مدیریت شهری به دست آمده است.
.1 مقدمه
مدیریت عبارت است از فرایند یا مطالعه مربوط به وظیفه ای است مبتنی بر کسب اطمینان از اینکه تعدادی فعالیت متفاوت به نحوی درحال اجراست که منجر به دستیابی به هدفی معین میگردد. به ویژه، وظیفه ای است مبتنی بر ایجاد و حفظ شرایطی که طی آن هدف های مطلوب از طریق کوشش های مشترک گروهی از افرادحاصل میگردد. همچنین عبارت است از گروهی از افراد درون سازمان که در وهله نخست به اداره فعالیت های آن سازمان میپردازند - برک پور،1390 ؛. - 73 از طرفی شهر نیز پایگاه اصلی تمدن انسانی و تبلور ذهنی و تکنولوژیک بشر است - سیف الدینی،1378؛. - 75 .مدیریت شهری مناسب و متناسب با ایده آل های روحی و روانی بشر میتواند سبب شکل دهی مناسب اندیشه های بشری و در نهایت شادکامی و کامیابی وحل بحران های مادی و معنوی ساکنین شهر ها شود. - ستاری ساربانقلی، 1388؛ - 106 وتلاش برای هماهنگ کردن اقدامات دولتی وخصوصی برای حل مسائلی که ساکنان شهر با آنها مواجه هستند برای ایجاد شهر های رقابتی تر،عادلانه تر و پایدارتر.
شهر اسلامی صورتی ذهنی و مفهومی یگانه است که مبانی، ارکان، الگو و صفات آن از کلام الهی قابل دریافت و تدوین است. اسن صورت ادراکی با توجه به شرایط دوران و سرزمین - اعم از شرایط و امکانات اقتصادی، فن آوری، سیاسی ، اداب و رسوم، سنن و ... - به شرط عدم تقابل با تعالیم، اصول و ارزش های اسلامی، مصداق و تجلی و جلوه خاص خویش را دارد. به این ترتیب، هر شهری به اندازه ای اسلامی است که بتواند آن شهر اسلامی را که ساخته شده و مدیریت شده توسط انسان کامل و محل زندگی او را متجلی و متجسد سازد. عالی ترین نسخه شهر اسلامی ، فضای حیات طیبه انسان که مطابق آنچه خدایش گفته است و فطرتش به آن میخواند در زندگی دنیایی خویش مشی میکند. بنابر این شهر اسلامی ، شهری است که در آن مظاهر تمدن اسلامی نمود دارد و دارای هویت خاص فضایی، فرهنگی و تاریخی است و ویژگی آن در ارتباط با دین اسلام و از قرآن و سنت نشأت گرفته است. در شهر اسلامی نوعی ارتباط ذاتی، کلی و ساختاری بین هریک از این عناصر و فضای مصنوع شهری و مناسبات فردی و اجتماعی مشاهده میگردد - خدایی و تقوایی،1390؛. - 112 بنابراین با لحاظ اهمیت موضوع و از آنجا که مدیریت شهر ها مهم ترین مساله موجود در شهر میباشد در این مقاله سعی شده است تا با ارائه برخی از معیارهای مدیریت شهری مبتنی بر مولفه های شهرهای ایرانی اسلامی ،به بررسی میزان اهمیت هرکدام از معیارها پرداخته شود.
.2 روش تحقیق
روش تحقیق عبارت است از بکارگیری راه و روشی خاص که اطلاعات مناسبتر و بیشتر را درباره موضوع مورد مطالعه فراهم نموده و عوامل و علل مرتبط بدان را مشخص نماید. در علوم مختلف از روش های مخصوص و متفاوت برای مطالعه و بررسی استفاده می شود تا شناخت موضوع تحت بررسی را ممکن گرداند. نوع تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و از مطالعات کتابخانه ای - فیش برداری - و میدانی - مشاهده ، مصاحبه ،پرسشنامه و... - استفاده گردیده است - صادقی مقدم و همکاران،. - 2:1392
.3 اهمیت وضرورت تحقیق:
توسعه شهرنشینی و لزوم توجه به شهر ها، دست اندرکاران حوزه مدیریت شهری را بر آن داشته تا به تبیین معیارهایی که منجر به مدیریت مطلوب شهری میشود، بپردازند و زندگی در شهر را معنی تازه ای ببخشند به طوری که شهروندان از هر جهت زندگی خوشایندی داشته باشند. از سازمان های بین الملی گرقته تا شهرداری های کلانشهر ها و حتی شهرهای کوچک تلاش میکنند تا با تعریفی بومی از انتظارات مردم برنده ی رقابت تحقق مدیریت مطلوب شهری باشند و رضایت شهروندان را کسب کنند.
.4 تعریف مدیریت :
مدیریت روش دستیابی به اهدافی است که برای یک سازمان در نظر گرفته میشود و وظایفی است که بر عهده مدیر گذارده میشود. به معنای برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت و ایجاد انگیزش لازم است - زنگنه شهرکی و حسینی، 27،. - 1387 با توجه به اهمیت مدیریت در جهان معاصر، هریک از صاحب نظران سهی کرده اند که تعاریف بهتر و جامع تری را برای آن ارائه دهند و شاید بر این تعریف اتفاق نظر داشته باشند که مدیریت عبارت است از دانش و هنر به کارگیری منابع سازمانی - انسانی، مالی، فیزیک و اطلاعات - برای دستیابی به اهداف سازمان، به شیوه مطلوب - حیدری،1390؛. - 20 فرایند مدیریت پنج وظیفه اصلی را در بر میگیرد: برنامه ریزی، سازماندهی، مدیریت منابع انسانی، رهبری و کنترل. که هریک از این وظیفه ها با وظیفه های دیگر در ارتباط اند و به طریقی هماهنگ با الگویی چرخه ای و مداوم ، همیشه با هدف دستیابی به نتیجه عمل میکنند - برک پور،1390؛. - 73
.5 تعریف مدیریت شهری:
اگر شهر به مثابه یک سازمان قلمداد شود لازم است که در راس آن و به منظور اداره شهر از نظر فنی استفاده گرددکه مدیریت شهری نام دارد. باید برای شهر، برنامه ریزی هایی انجام شود، فعالیت های شهر را سامان دهد و بر فعالیت های انجام شده نظارت کند و برای انجام بهینه امور انگیزش ایجاد نماید - زنگنه شهرکی و حسینی، 27،. - 1387 این مفهوم پس از دهه 1970 از سوی سازمان های بین الملی برنامه مدیریت شهری بانک جهانی و مرکز سازمان ملل،جهت بهبود رشد شهرها در کشورهای در حال توسعه به طور جدی مطرح شد، براساس اسناد منتشر شده از سوی کمیسیون سکونت گاه های انسانی سازمان ملل در سال 1993 اهداف مدیریت شهری شامل موارد زیر است -1: ارتقا شرایط کار و زندگی همه ساکنان -2 تشویق توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار-3 حفاظت از محیط کالبدی - طاهرخانی ، - 4:1379 مدیریت شهری به دنبال رسیدگی به سه حوزه تمرکز دارد: فقر شهری، حکومت مشارکتی شهری و محیط زیست شهری - Urban Management Programme،. - 2002 با توجه به روند سریع شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه، تصمیم گیری شهری با چالش های فراوانی روبروست به همین دلیل در ادامه به فعالیت های مدیریتی که سیاست گذاری، برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل برای رسیدن به مدیریتی مطلوب در شهر است میپردازیم.
.6 تعریف مدیریت مطلوب شهری:
در واقعیت حاکمیت شایسته یا مدیریت مطلوب شهری در پی فراهم آوردن محیطی است که در آن شهروندان، امکان توافق و برقراری انواع روابط اجتماعی - اقتصادی،سیاسی و فرهنگی - را به طور آزادانه داشته باشند، بدون آنکه حقوق دیگران را نقض کنند.به زبان اقتصادی، در چنین شرایطی هزینه های ارتباطات یا معاملات اجتماعی به حداقل می رسد که معادل به حداقل رسیدن اصطکاک در محیط فیزیکی است؛در نتیجه توسعه اجتماعی و رشد اقتصادی به بالاترین سرعت و شتاب میرسد. - تقوایی و تاجدار،1388؛ - 49 معیارهایی که برای مدیریت مطلوب شهری در ایران مطرح است شامل : مشارکت شهروندان، اثربخشی و کارایی، پذیرا بودن و پاسخ ده بودن، مسئولیت و پاسخگویی، شفافیت، قانون مندی، عدالت، بینش راهبردی و تمرکز زدایی است - برک پور،1385؛ - 501
.7 مدیریت در شهر اسلامی:
در دوران معاصر انسان در تلاش برای دست یافتن به معنا و مفهوم و هویتی برای زیستن و زیستگاه های محیط خویشتن است. در شهر های مسلمان نیط این مساله به دلیل بحران های هویتی و تقابل با مفاهیم مدرن و اندیشه های وارداتی بسیار جدی تر و آشکارتر میتواند مشهود باشد. در ایران نیز علیرغم بحث های مختلفی که درباره ی هویت اسلامی و بخصوص بعد از انقلاب شده است ، هنوز مفهوم مدیریت شهری در شهر اسلامی نیاز به بحث و بررسی دقیق تری دارد - ستاری ساربانقلی، 1388؛. - 107 با توجه به جایگاه انکار ناپذیر مدیریت در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، نیاز به ارائه مدل هایی که بیانگر روش های مختلف مدیریت اسلامی میباشد. مهم ترین گونه ی مدیریت اسلامی مدیریت جهادی است که در ادامه به آن می پردازیم.
.1-7 مدیریت جهادی:
.1-1-7 مدیریت: فرایند به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل است - رضاییان، 1376؛ - 6
.2-1- 7 جهاد: در قرآن کریم گاهی به معنای قتال »کتب علیکم القتال«و گاهی به معنای جهاد »جاهدو فی االله حق جهاده « آمده، قتال به معنای مقابله نظامی و درگیری با دشمن است ولی واژه جهاد به معنای هرگونه کوشش در راه خدا و تلاش برای انجام نیکی ها است.
