بخشی از مقاله
چکیده
در سال های اخیر تبلیغات گسترده ای درباره راه های برقراری صلح و هم زیستی مسالمت آمیز در سطح جهان شکل گرفته است در رویکردی بدبینانه به زندگی بشر، فعالیت هایی که دراین حوزه صورت می گیرد، ارزش چندانی ندارد. با این استدلال که اینگونه فعالیت ها از واقعیت امروزی گرایش های جهانی که همواره به کناره گیری از شر هشدار می دهد، و به " نزاع برای بقا" به عنوان یک اصل بیولوژیکی پای بند است، به دور است. در مقابل، یک دیدگاه خوش بینانه هم وجود دارد که همه ی افراد بشر را عضوی از یک خانواده می داند و همواره در پی کم کردن فاصله ها است؛ از این رو این مقاله پاسخ به این پرسش است که در نگرش اسلامی اصل، منشأ و مبداء"گفتگو" چیست؟ در این مقاله به روش وصفی - تحلیلی بر امکان ارائه خوانش های مختلف حتی در یک دین ، مانند اسلام تأکید شده است. با علم به این که هریک از این خوانش های مختلف مسیر خود را یافته و بهره ی خود را از جریان های مختلف بشری و امیال اجتماعی خواهند برد . مصداق ها و شمولیت این رویکرد در رویداد های پیچیده جهانی به بوته ی آزمایش گذاشته شده، تا به بشر فرصتی دست دهد که کم کم بتواند بهترین راه را برای نزدیکی به آنچه که حق پنداشته می شود ، برگزیند.
.1 مقدمه
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2000 میلادی با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای نامگذاری سال 2001 میلادی با عنوان " گفتگوی تمدن ها" موافقت نمود. این نامگذاری از سوی مجامع بین المللی با استقبال گسترده ای مواجه شد، و از آن زمان به بعد صدها کنفرانس در کشورهای مختلف با هدف بررسی زمینه های گفتگو و مسائل دشوار و بحث برانگیز آن، برگزار شده است. " این طرح نه پایان کار، بلکه ابتدای راه است" - حقیقت، - 52 :1387استقبال از این طرح بیش از هر چیز، نشان دهنده ی احساس نیاز شدیدی است که افراد آگاه نسبت به شرایط مختلف جامعه ی بشری دارند، از این رو در پی یافتن جایگزینی برای آشفتگی های هستند که جهان از آغاز هزاره سوم شاهد آن بوده است."به گفته "توین بی"3 پویایی یک تمدن از طریق برقراری ارتباط فعال و گفتگو و مراودات فرهنگی می تواند از زوال و انحطاط آن جلوگیری کند - حقیقت، 1387ش: - 45 به ویژه این نیاز پس از مطرح شدن نظریه هیجان انگیز "هانتینگتون"4 در مورد برخورد تمدن ها و" نظریه "فوکویاما"5 در مورد مرگ انسان و پایان جهان، - امیری ، مجتبی - 20 :1386 بیشتر احساس شد.
این پژوهش باهدف بررسی اصول اسلامی به منظور نظریه پردازی برای رسیدن به اساس گفتگوی تمدن هاست. ویژگی آن از این نظر است که حامل دیدگاه فلسفه اسلامی است و از حکمت متعالیه "صدرالمتألهین شیرازی" نشأت میگیرد؛ این فلسفه بر مبنای کثرت در عین وحدت و وحدت در عین کثرت یا به عبارت دیگر بر مبنای " وحدت تشکیکی" بنا نهاده شده است."مسأله تشکیک وجود از جایگاه خاصی در فلسفه اسلامی برخوردار است که پس از فلسفه متعالیه و طرح آن در کنار اصالت وجود، به عنوان دومین اصل حکمت متعالیه، نقش بسزایی در تبیین مسائل هستی شناسی اسلامی، ایفا نموده است." - طباطبایی، - 4-5 :1380از این رو در این مقاله به عنوان ملاک ارزیابی قرار گرفته است.
این نوشتار که با هدف بررسی مبانی اسلامی گفتگوی تمدن ها است به دنبال پاسخگویی به سوالات زیر است:
1. موارد اختلاف و اشتراک تمدن ها چیست؟
2. اصول اسلامی برای رسیدن به اساس گفتگوی تمدن ها چه کمکی می کند؟
3. راهکار های فلسفه ی اسلامی برای پیشبرد اهداف گفتگوی تمدن ها چیست؟
2. پیشینه تحقیق
گفتگوی تمدن ها از مسائل روز جهان معاصر است. تاکنون این موضوع در قالب مجلات، مقالات و کنفرانس های بین المللی بارها مورد بحث قرار گرفته است.از جمله؛ حمیرا مشیر زاده در سال 1383 مقاله ای با عنوان "گفتگوی تمدن ها از منظر سازه انگاری" نوشته است. وی در این مقاله پس از نگاهی اجمالی به انگاره ی گفتگوی تمدن ها و اهمیت آن در روابط بین الملل، شالوده ها و محور های اصلی سازه انگاری را مورد بررسی قرار داده است. شهریاردبیر زاده در سال 1382مقاله ی خود را با عنوان" تأثیر گفتگوی تمدن ها بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران" نوشته است و در آن به بررسی کارامد بودن الگوهای مطرح در سیاست خارجی گفتگوی تمدن های ایران پرداخته است. هادی خانیکی در مقاله ای با عنوان"گفتگو ازمفهوم زبانی تا معنای جهانی"به توصیف مولفه ها و طبقه بندی نظریه های مهم گفت و گو برای تبیین بنیان های نظری گفت و گوی میان تمدن پرداخته است. نبی االله ابراهیمی مقاله ای با نام" عدالت، گفتگو و امنیت بین المللی" نگاشته است این مقاله به توصیف مولفه ها و طبقه بندی نظریه های مهم گفت و گو برای تبیین بنیان های نظری گفت و گوی میان تمدن ها پرداخته است. مجید بزرگمهری و فاطمه احمدیان مقاله ای با عنوان " مؤلفه های مشترک صلح در نظریه ی سازه انگاری و ایده ی گفتگوی تمدن ها"، حسن نوری نیا و عباس عبدی پژوهشی با عنوان"دیدگاه روزنامه نگاران ارشد درباره گفتگوی تمدن ها" انجام داده اند و در آن به بررسی نظریه های مختلف درباره ی گفتگوی تمدن ها پرداخته اند. منوچهر عباسی نیز مقاله ای با عنوان " گفتگوی تمدن ها و صلح جهانی " به نگارش در آورده است که در آن به بررسی آرای مختلف درباره ی جنگ و صلح پرداخته و در نهایت، به بررسی گفتگوی فرهنگی و صلح پرداخته است. که در همه ی این پژوهش ها به گوشه هایی از مسائل مربوط به گفتگوی تمدن ها پرداخته شده هیچکدام از این منابع به طور مفصل به بحث
