بخشی از مقاله
چکیده
در یک بازار رقابتی، سودآوری شرکت ها در گرو استفاده کارا از ظرفیت های موجود، می باشد. توسعه محصول جدید - NPD - 2، به عنوان یکی از مهمترین ارکان نوآوری و توسعه پایدار، سازمان ها را در استفاده بهینه از این ظرفیت ها یاری می نماید. مقاله پیش رو به شناسایی و دسته بندی عوامل موثر بر موفقیت پروژه های NPD می پردازد و با استفاده از رویکرد مبتنی بر ترکیب دو روش فرآیند تحلیل شبکه ای - ANP - 3 و اولویت بندی بر اساس شباهت به راه حل ایده ال - TOPSIS - 4 اقدام به رتبه بندی و وزن دهی به این عوامل می نماید و در نهایت گزینه های پیش رو را که در قالب انتخاب ترکیبی از محصولات جدید به منظور تولید و معرفی به بازار تعریف شده اند، با توجه به معیارهای معرفی شده، اولویت بندی می نماید. در پایان نیز نتایج به دست آمده از تحلیل فوق الذکر، در قالب یک نمونه واقعی پیاده سازی خواهد شد و مورد آزمون قرار خواهد گرفت.
.1 مقدمه
شرکت ها و واحدهای تولیدی به منظور آن که به بهترین نحو ممکن، پاسخ گوی تغییرات محیطی باشند،عموماً تولید و عرضه برخی محصولات را پس از گذشت زمان مشخصی متوقف می نمایند و فرآیند تولید را با معرفی محصول جدید و یا با ایجاد برخی اصلاحات در فرآیند طراحی و تولید محصول خود، ادامه می دهند. در تعریف دقیقی از توسعه محصول جدید می توان گفت، NPD در واقع مجموعه فعالیت ها و خط مشی هایی است که به طراحی، بازطراحی، تولید یا معرفی یک محصول جدید به بازار می انجامد
در واقع محصولی جدید تلقی می گردد که حداقل یکی از مشخصات جدید بودن برای دنیا، جدید بودن برای سازمان، تازگی ناشی از توسعه خط تولید یا تازگی ناشی از بهبود طراحی و کیفیت محصول را دارا باشد .[2] در سال های اخیر، مجموعه گسترده ای از عوامل، از جمله افزایش عدم قطعیت در شرایط بازار، کوتاه شدن طول عمر محصولات، جهانی شدن رقابت و هزینه هایی که این امر به تولیدکنندگان تحمیل می کند و افزایش پیچیدگی های فنی محصولات به دلیل حرکت به سوی دیجیتالی شدن تولیدات، بر پیچیدگی توسعه محصولات جدید افزوده اند.
علاوه بر این، تعداد سازمان هایی که به دنبال نوآوری های مشترک هستند، رو به افزایشستا و نیاز به برقرای ارتباط و مشارکت با شبکه گسترده ای از شرکا، که گاهاً حتی از کشورهای دیگر هستند، بر چالش های پیش روی مدیران در توسعه محصول جدید و امر تحقیق و توسعه می افزاید. در دهه های گذشته، رشد صنعت سبب گشته بود که در فرآیند تولید محصولات، بیشترین تمرکز بر روی هزینه و کیفیت، به عنوان دو مزیت رقابتی مهم، قرار گیرد، اما امروزه با توجه به پدید آمدن محیط به شدت رقابتی میان صنایع، نوآوری های تکنولوژیک به عنوان مهمترین مزیت رقابتی مطرح گشته اند
از این رو NPD به عنوان راهی برای دستیابی به رشد پایدار و حفظ سهم بازار برای سازمان ها و شرکت های بزرگ و کوچک حائز اهمیت است و افزایش راندمان پروژه های NPD یکی از نکات کلیدی در موفقیت سازمان ها به شمار می آید. با توجه به تحقیقی که توسط موسسه PDMA1 انجام گرفته، بیش از %50 از میزان فروش سازمان های موفق، از محصولات جدید بدست آمده است و این رقم در موفق ترین کمپانی ها حتی بیش از %60 گزارش شده است .[5] بنابراین بهره گیری از فرآیندی پیشرفته جهت توسعه و معرفی محصولات جدید می تواند به یکی از مزیت های رقابتی سازمان ها بدل گردد. مزیتی که علاوه بر پاسخ گویی به نیازهای مشتریان، افزایش سود و امکان مقابله با سایر رقبا را در بازار رقابتی امروز، ممکن خواهد نمود.
پروژه های NPDمعمولاً با نرخ شکست بالایی مواجه هستند و با توجه به تحقیقات گذشته، نرخ موفقیتمعرفی محصول جدید عموماً بیش از %60 نیست. شکست محصول جدید در مواردی روی می دهد که عوامل موثر بر موفقیت پروژه های NPD با دقت در آن به کار گرفته نشده باشند
اگر با توجه به محدودیت منابع، سرمایه گذاری بر روی معیارهای کلیدی موفقیت انجام گیرد، نرخ موفقیت پروژه های NPD به طرز چشمگیری افزایش خواهد داشت. از این رو معیارهای متفاوتی که در موفقیت یک پروژه NPD مؤثرند باید به طور همزمان مورد بررسی قرار گیرند و مدیران و تصمیم سازان شرکت ها، با توجه به این عوامل و تأثیرات متقابل آن ها بر روی یکدیگر، رویکردهای مناسب جهت توسعه محصول جدید را بیابند.
از آن جا که وجود معیارهای گوناگون، بر پیچیدگی تصمیم گیری می افزاید، استفاده از ابزارهای تصمیم گیری چندمعیاره می تواند مفید واقع شود. در مقاله پیش رو به منظور ساختار بخشیدن به روابط پیچیده موجود میان معیارها و زیرمعیارهای تصمیم گیری از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده و به منظور کاهش حجم محاسبات، روش TOPSIS نیز در ترکیب با ANP به گونه ای موثر به کار گرفته شده است. در ادامه، پس از تشریح روش ترکیبی ANP-TOPSIS، معیارهای تأثیرگذار بر موفقیت فرآیند توسعه محصول جدید، معرفی خواهد گردید و در نهایت در یک نمونه واقعی، گزینه های موجود در رابطه با تولید محصول جدید با توجه به معیارهای مطرح شده، رتبه بندی خواهد شد.
.2 ساختار پیشنهادی
تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره، ابزارهای قدرتمندی هستند که به مسائل تصمیم گیری به گونه ای دقیق و سیستماتیک، ساختار می بخشند. همان گونه که در شکل - 1 - مشخص است در این مقاله از ترکیب دو تکنیک ANP و TOPSIS به منظور ارائه چارچوبی متشکل از 5 گام، استفاده شده است که در نهایت به اولویت بندی معیارها و گزینه های تصمیم گیری می انجامد. برای دستیابی به نتایج مورد انتظار، گام اول شناسایی مهمترین معیارهایی است که بر موفقیت معرفی یک محصول جدید به بازار تأثیرگذارند. در گام دوم لازم است روابط موجود میان معیارها در درون هر یک از دسته ها، میان معیارهای هر دسته با معیارهای سایر دسته ها و میان معیارها با هر یک از گزینه های تصمیم، مورد بررسی قرار گیرد و ماتریس های مقایسات زوجی تشکیل گردد. در گام بعد به کمک روش ANP اوزان معیارها و اولویت بندی آن ها صورت می گیرد. پس از آن و در گام چهارم ابرماتریس های ناموزون و موزون شکل گرفته و در مرحله نهایی نیز رتبه بندی گزینه های تصمیم با استفاده از روش TOPSIS انجام می گیرد.
ANP یکی از ابزارهای قدرتمند تصمیم گیری است که نخستین بار و در شکل کاملتری نسبت به تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - 1 در سال 1996 ارائه شده است .[9] برخلاف روش AHP که یک ساختار سلسله مراتبی غیر قابل تغییر را در نظر می گیرد، روش ANP یک ساختار سلسله مراتبی منعطف را در ارائه می کند که امکان وجود روابط درونی در آن موجود است .[10] تکنیک ANP علاوه بر آن که امکان در نظر گرفتن معیارهای کمی و کیفی را در اختیار فرد خبره قرار می دهد، امکان وجود روابط غیر خطی در بین سطوح مختلف ساختار سلسله مراتبی را نیز مجاز می داند .[11] در این مقاله، ساختار ترکیبی ارائه شده، که تنها در گام آخر با روش سنتی ANP متفاوت است، شامل مراحل زیر می باشد:
- شناسایی عوامل موثر در موفقیت فرآیند معرفی محصول جدید تعیین روابط میان عوامل شناسایی شده
ANP
- محاسبه اوزان محلی و کلی هر یک از عوامل
- تشکیل ابر ماتریس های موزون و ناموزون TOPSIS
- رتبه بندی گزینه های موجود برای معرفی محصول جدید
شکل -1 ساختار تصمیم گیری ارائه شده بر پایه روش ANP-TOPSIS
.1-2 تشکیل شبکه
در این گام، معیارهای تصمیمگیری بر اساس ماهیت و تأثیرشان بر تصمیم نهایی در دسته های جداگانه ای طبقه بندی میشوند. علاوه بر دستههایی که معیارها در آنها قرار میگیرند، دستهای نیز برای گزینهها تشکیل میشود.
.2-2 مقایسات محلی
اعضای یک دسته که همگی وابسته به یک عضو دیگر - در همان دسته یا در دسته دیگر - هستند، به شکل زوجی با یکدیگر مقایسه میشوند که نتیجه آن، تشکیل یک ماتریس مقایسات زوجی با توجه به آن عضو مستقل خواهد بود. این مقایسات زوجی توسط مقیاس 1-9 ارائه شده توسط ساعتی و همکاران انجام میشود
جدول -1 مقیاس 9 کمیتی ساعتی برای مقایسات زوجی
