بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش فضای مجازی بر رشد اجتماعی کودکان خانوادههای تک فرزند بود. این پژوهش، توصیفی از نوع مطالعات همبستگی و از نظر ماهیت کاربردی است. آزمودنیهای پژوهش شامل 800 نفر از دانش آموزان دبستانی شهر مشهد در سال تحصیلی -96 1395 بودند که به روش نمونهگیری خوشهای- چندمرحلهای تعداد 120 نفر دانش آموز تک فرزند انتخاب شدند.
جهت گردآوری اطلاعات از مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه رشد اجتماعی براساس طیف لیکرت استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از ضریب همبستگی اسپیرمن، تحلیل کوواریانس یک طرفه و t مستقل استفاده شد.
یافتههای حاصل از تحلیل دادهها نشان داد که بین استفاده از فضای مجازی و رشد اجتماعی کودکان خانوادههای تک فرزند رابطه وجود دارد. اما دانش آموزان خانواده های تک فرزند، از نظر متغیر رشد اجتماعی در پایههای مختلف تحصیلی و جنسیت تفاوت معنیداری ندارند. بنابراین میتوان گفت استفاده از فضای مجازی فرصتی مناسب برای رشد مهارتها و روابط اجتماعی درکودکان خانوادههای تک فرزند به شمار میآید.
-1مقدمه
رشد اجتماعی4 فرآیندی است که از طریق آن فرد، آگاهیها، ارزشها، برقراری روابط اجتماعی و مهارتهای اجتماعی را کسب میکند و این اکتسابات او را قادر میسازند تا با جامعه وحدت یابد و بهنحوی انطباق یافته رفتار کند - احسانی، . - 1382 رشد اجتماعی در فرهنگ علوم رفتاری به تغییراتی گفته میشود که در دنیا تأثیر متقابل با اوضاع و احوال اجتماعی آداب و رسوم اجتماعی و سازمانهای اجتماعی که بر اثر تعاملها و تجربیات فرد با عوام و عناصر محیطهای اجتماعی بر مبنای دو فرآیند اجتماعیکردن و اجتماعی شدن در فرد پدیدار میشود
باتوجه به اینکه تک فرزندان از امکانات، مزایا و شرایط بهتری نسبت به همسالان خود برخور دارند و فرصتها و موقعیتها همواره بهراحتی در اختیار تک فرزندان قرار میگیرد به همین دلیل این افراد بهراحتی نمیتوانند در موقعیتهای رقابتی خوب عمل کنند و از توانایی کمتری در این زمینه برخوردارند. اولین روابط اجتماعی از خانواده شکل میگیرد، میزان روابط اجتماعی در خانوادههای تک فرزند کمتر است و در خانواده کم جمعیت تعداد و نوع روابطی که شکل میگیرد با یک خانواده پر جمعیت متفاوت است
مهمترین پیامد تک فرزندی کاهش رشد اجتماعی کودک است، چرا که روابط اجتماعی در خانوادههای کم جمعیت نسبت به سایر خانوادهها کمتر است
بنابراین میتوان گفت رشد اجتماعی به مجموعه متوازنی از مهارتهای اجتماعی و رفتارهای انطباقی فراگرفته شده مربوط است که فرد را قادر میسازند با افراد دیگر روابط متقابل مطلوب داشته باشد واکنشهای مثبت برون بدهد و از رفتارهایی که پیامد منفی دارند اجتناب ورند. وجود مهارتهایی چون همکاری9، مسئولیتپذیری10، همدلی11، خویشتنداری12، و خوداتکایی13 از مؤلفه-های رشد اجتماعی بهشمار میروند
عمدهترین و شایعترین رسانهای که در دنیای امروزی روابط اجتماعی و عوامل تأثیرگذار آن را تحت تأثیر گسترده قرار داده، اینترنت است
از نیمه قرن بیستم با بروز و درگیری تحولات پرشتاب علمی تکنولوژی جهان وارد عصر جدیدی گردید. نخست با ورود رایانه به عرصه فنآوری زندگی انسان دستخوش تحول شد و در پی آن با تسهیل در روند ارتباطات کوچک شدن دنیا شتاب گرفتن در این روند شبکه جهانی اطلاعرسانی - اینترنت - سهمبسزایی داشت.
در این تحول فرصتها و چالشها بیمها و امیدها به موازات هم در برابر جوامع انسانی قرار گرفتند. این محیط چندرسانهای جدید بافت معنایی چندساختهای بهوجود آورده که غالب جلوههای فرهنگی و سیاسی را با هم تنوع و گوناگونی در خود جای میدهد. در حوزه فرهنگی و در بافت - ابرمتنی - که به وسیله رسانههای نوین شکل میگیرد. جلوههای گذشته حال و آینده با یکدیگر پیوند مییابند و یک محیط نمادین جدید ایجاد میکنند که در آن دنیای مجازی به واقعیت محیط زندگی ما بدل میشود. گسترش استفاده از اینترنت با تمامی جنبهای زندگی از جمله مدرسه، محل کار، خدمات بانکی، تجارت الکترونیکی، پرداخت مالیات و حتی رأیگیری تلفیق شده است
مهمترین تغییراتی که این فنآوری بهوجود آورده است بهوسیله مک لوهان15 - دهه - 1960 در یک عبارت خلاص شده است و آن تبدیل جهان به یک دهکده جهانی16 است. بدین معنی که مردم نقاط مختلف در سراسر کره زمین بهمثابه یک دهکده امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند
از اینرو همزمان با دسترسی گسترده افراد به اینترنت شاهد نوع جدیدی از اعتیاد اینترنتی هستیم که مسئله اصلی و خاص عصر اطلاعات است. همانند انواع دیگر اعتیادها، اعتیاد به اینترنت با علائمی همراه است که از آن قبیل میتوان افسردگی، کجخلقی، احساس تنهایی، اضطراب، ناآرامی و غیره اشاره کرد
ظهور رسانههای جدید و در رأس آنها اینترنت و ماهواره بهطور چشمگیری بر افزایش پیچیدگی شبکههای ارتباطی در جهان نوین کنونی کمک میکنند
اینترنت - در مقایس با ظهور سایر رسانههای الکترونیکی- که به صورت یک پدیده گسترش یافت است الگوهای متتاوت و متداول ارتباطی از قبیل رادیو و تلویزیون را به شکل یک شبکه تعاملی گسترده درهم آمیخته است. استفاده از اینترنت پیش از این فرصتهای تجربه غیرمستقیم میلیونها انسان و هزاران سازمان در سراسر جهان را تغییر شکل داده است.
باتوجه به گستردگی و وسعت اینترنت مشکل است تصور کنیم که چنین تغییر شکل فنآورای و با اهمیتی چیزی غیر از یک تأثیر عمیق -به عنوان نوعی ابزار انتقال فرهنگی- خواهد داشت. با همگانی شدن عرصه اینترنت در اوایل دهه 91میلادی مسأله استفاده مفرط ان این فنآوری از حدود سال 9994 توجه روانشناسان را به خود جلب کرد. به نظر آنها اینترنت با فراهم کردن فضای مجازی برای ایجاد رابطه، حقیقی را از تعامل بایکدیگر و ایجاد روابط حقیقی باز میدارد. اما، به همان مقدار که اینترنیت تهدیدی برای روابط اجتماعی بهشمار میآید، اکثر روابط و تعاملات مجازی که کاربران در دنیای مجازی برقرار میکنند
