بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر با هدف تعیین نقش الگوهای ارتباطی خانواده و پذیرش همسالان در پیش بینی اعتیاد به فضای مجازی در دانش آموزان صورت گرفت.
روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر اردبیل در سال تحصیلی 1395 - 1396 بودند که به روش نمونهگیری خوشهای تعداد 120 نفر انتخاب شدند. داده های پژوهش با پرسشنامه های الگوهای ارتباطی خانواده، پذیرش همسالان و اعتیاد به فضای مجازی گردآوری و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و به روش ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته های به دست آمده نشان داد بین الگوی جهت گیری گفت و شنود رابطه منفی و بین الگوی جهت گیری همنوایی و پذیرش همسالان رابطه مثبت معناداری با اعتیاد به فضای مجازی در دانش آموزان وجود دارد . - p< 0/01 - همچنین نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد الگوهای ارتباطی خانواده و پذیرش همسالان 44 درصد توانایی پیش بینی اعتیاد به فضای مجازی در دانش آموزان را دارند. نتایج این مطالعه حاکی از ضرورت توجه به متغیرهای مورد توجه را نشانگر می باشد.
مقدمه
پیشرفتهای اخیر در حیطه ارتباطات بسیار چشم گیر بوده است. امروزه فضای مجازی به عنوان یکی از مظاهر فناوری ارتباطی نوین در زندگی فردی و اجتماعی بشر جایگاهی قدرتمند داشته و زندگی فردی و اجتماعی افراد را تحت تأثیر قرار میدهد
در دنیای دیجیتال، پیشرفتهای حاصل از فناوری اطلاعات و ارتباطات همراه با تحول رسانهای، حوزههای زیادی را تحت تأثیر خود قرار داده است. از جمله شیوه ارتباط، تفکر، کار، عمل و در یک سخن، زندگی اجتماعی انسانها را تغییر داده است
توسعه فناوریهای نرمافزاری و سختافزاری که در خدمت فناوری اطلاعات و کاربردهای آن قرار گرفتهاند، جهان را دچار تغییر و تحول جدی کرده و آیندهای نامشخص را پیش روی انسان هزاره سوم قرار داده است. شهرهای الکترونیکی به عنوان نماد اساسی در تغییر، ناشی از وجود تمامی کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند
مطالعات انجام شده در زمینه فضای مجازی، نشان دهنده کاربردهای وسیع این موضوع در حوزههای گوناگون است. بیشک اینترنت پیشتاز انقلاب صنعتی جدید است. با ورود روزانه هزاران عضو جدید و حدود 200 میلیون نفر کاربر در سراسر دنیا، میتوان گفت اینترنت به صورت مخفیانهای درحال شکل دادن یک انقلاب ارتباطی اجتماعی و اقتصادی است
اینترنت یکی از وسایل ارتباطی در عصر جدید است که توسط انسان به کار گرفته شده است. این وسیله باعث سرعت و دقت در کارها و گسترش ارتباط شده است. اینترنت منتقل کننده میلیونها پیام است. پیامهای که بر ارزشها، نگرشها و هویت فرهنگی کاربران آن در سطح خرد و بر نظامهای فرهنگی-اجتماعی درسطح کلان تأثیر میگذارد. در راستای همین تغییرات است که آمدن واقعیتهای نمادین در فضای سایبر اینترنتی، زمینه لازم را برای شکلگیری شبکههای اجتماعی فراهم ساخته است. چنین فضایی که به عنوان واقعیت مجازی یکپارچه در نظر گرفته میشود، از ویژگیهای چون فرا زمان و مکان بودن، عدم محدودیت در قوانین مدنی متکی بر دولتها-ملتها، قابل دسترس بودن همزمان برخوردار است
امروزه در بین استفاده کننده گان فضای مجازی تعداد کودکان بیشتر از افراد بزرگسال به چشم می خورد. کودکان به بیشتر وقت خود را به بازیها، جستجوها و چه بسا جستجوهای بی هدف در فضای مجازی می گذرانند. اچیبورا و دی کورال - 2010 - 3 گزارش دادند استفاده بیش از حد فناوریهای جدید - به ویژه شبکههای مجازی - به صورت یک مشکل برای جوانان ونوجوانان در آمده است.
همچنین مطالعات، نشان داده است که شبکههای مجازی نقش مهمی در شکل دهی ویژگیهای افراد - لی4 و همکاران، - 2004 دارند که این مورد می تواند در کودکان پررنگتر باشد. داشتن روابط اجتماعی از نیازهایی است که ضرورت آن در همه دوران حس میشود، ولی داشتن این ارتباط در سنین کودکی و نوجوانی بسیار خاص و تاثیرگذار میباشد. یکی دیگر از عواملی که می تواند در گرایش نوجوانان به شبکه های مجازی نقش داشته باشد پذیرش همسالان5 می باشد.
پذیرش همسالان متغیر کلیدی در روابط بین فردی و روابط انسانی است. کودکان و نوجوانان از طریق کسب مهارتهای اجتماعی نظیر همکاری، ارتباط و دوست یابی به درون گروه همسالان خود راه یافته و اساس زندگی اجتماعی خود را تشکیل می دهند -
یکی از قویترین انگیزههای رفتاری نوجوانان بخصوص در اوایل نوجوانی پذیرش همسالان و محبوب بودن در گروه میباشد
مطالعات نشان دادهاند استفاده نوجوانان از اینترنت عمدتاً برای پذیرش همسالان و ارتباط داشتن با دوستانی که در شبکههای اجتماعی هستند میباشد . استفاده از شبکههای اجتماعی در دوران نوجوانی، در مقایسه با مراحل بعدی زندگی بیشتر به علت فشار همسالان میباشد
علاوه براین نسل جوان امروز نسبت به نسل گذشته با سرعت بیشتری از والدین خود رشد میکنند، برای جلوگیری از آسیبهای احتمالی اینترنت، باید در جهت آگاهسازی خانوادهها تلاش کرد.خانواده اولین پایه گذار شخصیّت، ارزشها و معیارهای فکری فرد است. خانواده گروهی است که فرد بیش از هر گروه دیگری زندگی خویش را در آن میگذراند و فراگیری هنجارهای مربوط به زندگی خانوادگی را عمدتاً در خانواده و در تعامل با دیگر افراد خانواده می آموزد. انسان در خانواده فرآیند جامعه پذیری که مجموعه ای از »بایدها« و »نبایدها« است و بالاخره نقشهایی را در ارتباط با دیگران یاد میگیرد. در این میان نقش خانواده و نحوه ارتباطات اعضای آن با یکدیگر میتواند در شکلگیری و گرایش به اعتیاد اینترنت دانشآموزان تاثیرگذار باشد
واتزلاویک10 - نقل از بارنز اولسن ، - 1982 درباره نقش ارتباطات در روابط انسانی چنین اظهار میکنند که به مرور زمان وقتی افراد از کودکی وابسته به بزرگسالان مستقل تبدیل می شوند طرز رفتار خانواده ها نیز تغییر مییابد، و ارتباط جزء اساسی این تغییر به حساب می آید. ارتباطات درون خانواده ها بسته به میزان باز بودن ساختار خانواده و مشکلات در ارتباطات خانواده فرق می کند. در خانوادههای داری ارتباطات باز ویژگیهای مثبت
روابط درون خانواده همچون تبادل جریان آزاد اطلاعات، عدم محدودیت، و درجه ای از درک و فهم وجود دارد. در مقابل در خانواده هایی که در ارتباطات درون خانواده مشکل وجود دارد در ارتباطات درون خانواده ویژگیهای منفی نظیر تردید از گفتن موضوع، شیوههای ارتباطی منفی، پنهان کاری و احتیاط در گفتگوها وجود دارد. با توجه به الگوهای ارتباطی خانواده فیتزپاتریک و کوئرنر دو بعد زیر بنایی گفت و شنود و همنوایی را در الگوهای ارتباط خانوادگی شناسایی کردند
در بعد گفت و شنود اعضای خانواده به طور پیوسته و خود انگیخته با یکدیگر تعامل دارند و در بعد همنوایی، ارتباط های خانوادگی به گونه ای است که اعضا را وادار به یکسان نمودن نگرش ها، ارزش ها و باورها میکند و بر حرف شنوی از پدر و مادر و دیگر بزرگسالان استوار است . در مطالعه ای خسروی و علیزاده صحرائی - - 1390 نشان دادند که بین اعتیاد به اینترنت و عملکرد خانواده همبستگی معنی داری وجود دارد.
