بخشی از مقاله
چکیده
جهان کنونی مرتبا در حال تغییر از نوع ارتباطی می باشد و با این تغییرات سازمانها نیز، متناسب با آن، واکنش نشان میدهند. سازمانهایی که به تغییرات عکس العمل مناسب نشان ندهند از بین خواهند رفت. به همین دلیل، برای پاسخ مناسب به تغییرات ، مفاهیم بازاریابی، استراتژی، مدیرت دانش، ابتکار و خلاقیت، مهندسی مجدد فرآیندهای کسب و کار، ساخت بر اساس سفارش، و تولید انبوه که اغلب سازمانها این مفاهیم را در قالب مدل کسب و کار به کار می گیرند در علوم مدیریت به وجود آمده است. در دنیای تجاری امروز، تجارت الکترونیک می تواند اثرات قابل توجهی بر وجهه سازمان که شامل فرآیندها، زیرساخت ها، کانال های فروش و نیروی انسانی است، داشته باشد. اینترنت هر چند تحولی جدید به شمار می آید اما توانسته است با استفاده از فن آوری های دیگر ، در تمام ابعاد زندگی نفوذ نماید. به طوری که پدیده هایی مانند دولت الکترونیک ، تجارت الکترونیک بانکداری و پول الکترونیک و دانشگاه الکترونیک حاصل ورود اینترنت به حوزه هایی چون حاکمیت ، اقتصاد ، تجارت ، علم و فرهنگ بوده است . در این مطالعه و تحقیق به معرفی پدیده حاصل از ورود اینترنت به حوزه تجاری یعنی تجارت الکترونیک در فضای مدیریت کسب و کار ایران پرداخته شده است.
-1 مقدمه
اهمیت بهینه سازی مدیریت کسب و کار به حدی است که در اولین مرحله تحلیل هر نهاد درگیر امور کسب و کار باید مورد توجه قرار گیرد. مدل کسب و کار چارچوبی برای خلق پول و ثروت است. این چارچوب نشان میدهد که یک بنگاه چه مجموعه فعالیتهایی را، چگونه، و در چه زمانی باید انجام دهد تا مشتریان از آنچه از بنگاه انتظار دارند بهره مند شوند و بنگاه نیز به سود دست یابد. در یک نگاه کلی می توان تجارت الکترونیک را زیر مجموعه ای از کسب و کار الکترونیک که ارمغان فن آوری اطلاعات می باشد ، دانست . استقرار تجارت الکترونیک نیازمند بستر سازی های مناسب اقتصادی ، فنی ، مخابراتی ، حقوقی ، انسانی و فرهنگی می باشد . بانکداری الکترونیک و به تبع آن پول الکترونیک به عنوان یکی از مهم ترین بستر های لازم در زمینه های لازم در زمینه تجارت الکترونیک ، از طریق تسهیل در پرداخت و نقل و انتقال الکترونیکی وجوه معاملات اینترنتی می تواند زمینه رشد و توسعه تجارت الکترونیکی را بیش از پیش فراهم نماید . - کوچک زاده ، - 1384 بر اساس نتایج تحقیق در بازار ایران موانع تجارت الکترونیکی در پنج طبقه شناسایی شده اند : این موانع عبارتند از : مخابراتی - اینترنت - ، بانکداری الکترونیکی ، فنی ، حقوقی و فرهنگی . رتبه بندی این موانع بر اساس تحلیلی واریانس به ترتیب از بیشترین مانع تا کم ترین مانع به صورت -1 عدم توسعه بانکداری الکترونیک -2 عدم توسعه مخابراتی - اینترنت - ، -3زیر ساخت فنی -4 موانع فرهنگی و -5 فقدان زیر ساختار حقوقی و قانونی می باشد . - بتوخته، - 1385 استفاده از فناوری الکترونیکی در انجام امور بازرگانی پیشینه ای نسبتا طولانی دارد .در حقیقت نیاز به تجارت الکترونیکی،از تقاضای بخش خصوصی و عمومی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات ،نشات گرفته است. میتوان گفت این نوع تجارت از حدود سال 1956آغاز شد که با نوآوری های مانند انتقال الکترونیکی وجوه - EFT - ، مصرف کنندگان توانستند پول خود را از طریق ماشین های خود پرداز - - ATM دریافت کرده و خرید خود را بوسیله کارت های اعتباری انجام دهند. - توربان و همکاران،. - 2006پیش از توسعه تکنولوژی های مبتنی بر اینترنت ، در سال های آغازین دهه 90 ،شرکت های بزرگ به ایجاد شبکه های کامپیوتری با ارتباطی مشخص ،محدود و استاندارد برای مبادله اطلاعات تجاری میان یکدیگر پرداختند.این روش مبادله الکترونیکی داده ها یا Electronic Data Interchange، - - EDI نامیده شد. - توربان و همکاران،. - 2006
در آن سال ها لفظ تجارت الکترونیکی ، مترادف با مبادله الکترونیکی داده ها بود.بعد ازمبادله الکترونیکی داده ها ، که از تبادلات مالی به پردازش سایر تبادلات - Transacations - گسترش داده شد ، سایر شرکت ها - بجز شرکت های مالی - از جمله تولیدکنندگان ، خدمت دهندگان ودیگر شرکت های درگیر در حوزه کسب و کار ، حضور گسترده ای را تجربه کردند.سایر برنامه های کاربردی نیز از جمله خرید و فروش سهام ، سیستم های اطلاعاتی ، خدمات مسافرتی و مواردی از این قبیل به همین ترتیب بوجود آمده و به سیستم های درون سازمانی - - معروف شدند. یکی از اتفاقات مهم در حوزه تبادلات الکترونیکی پدیده اینترنت بود. اینترنت اولین بار توسط دولت آمریکا در سال 1990پا به عرصه وجود نهاد. در آن زمان کاربران اینترنتی را تنها آژانس های دولتی آمریکا و دانشگاهی تشکیل می دادند.ایجاد و توسعه اینترنت وشبکه جهانی ،باعث خلق فرصت های زیاد برای توسعه وپیشرفت زیرساخت ها و کاربرد های تجارت الکترونیک گردید.در آن زمان بود که با تجاری شدن اینترنت و رشد سریع آن عبارت تجارت الکترونیک بوجود آمد و برنامه های کاربردی تجارت الکترونیک نیز به سرعت توسعه یافتند. در همین زمان بود که رشد بسیار سریع شرکت های اینترنتی موسوم به دات کام ها - Dot-coms - اتفاق افتاد. از دلایل گسترش فناوری دراین زمان، توسعه شبکه ها،پروتکل ها و نرم افزار های مرتبط با مقوله تجارت الکترونیک و افزایش رقابت و سایر فشارهای کسب و کاری بین سال های 1995 تا 1999 دانست.
از سال 1995 کاربران اینترنتی شاهد پیشرفت چشم گیر کاربرد های اینترنت در زمینه های گوناگون از جمله بازارهای فروش آنی - Online - و آموزش الکترونیکی بودند. در سال 1999 عبارت تجارت الکترونیکی از فرایند بنگاه به مشتری - - B2Cبه فرایندهای بنگاه به بنگاه - B2B - و فرایند های بنگاه به کارکنان - B2E - و واژه های چون دولت الکترونیکی،آموزش الکترونیکی ،موبایل الکترونیکی،وشراکت الکترونیکی گسترش داده شد - Athitakis .M ،2003؛Mullaney،. - 2004 به عنوان یک تعریف عملیاتی ، تجارت الکترونیکی یعنی استفاده ا زاینترنت، کامپیوتر و رسانهها در تجارت و ایجاد سود بیشتر و کاهش هزینه از یک طرف و ایجاد کفه رقابتی از سوی دیگر میباشد - حاجیلی ، - 1384 اگر بخواهیم یک دسته بندی از سیر زمانی تجارت الکترونیک داشته باشیم می توانیم بصورت زیر آنها را دسته بندی کنیم:
:1974 عصر انتقال الکترونیکی وجوه: در این دوره ماشین های خودپردازو کارت های اعتباری به جریان افتادند.
:1994-1975 عصر سیستم های اطلاعاتی مدیریت : - MIS - دراین دوره امکان استفاده از مبادلات الکترونیکی داده ها و سیستم های بانکی بین المللی فراهم شد.
:2014-1995 عصر اینترنت: در عصر سوم با توسعه اینترنت و کاربردهای تجاری آن ،تحولی اساسی در این روند ایجاد شده است.به گونه ای که درروند تکاملی تجارت الکترونیکی،می توان میان تجارت الکترونیکی سنتی و نوع اینترنتی آن تمایز محسوسی قائل شد.
.2 چشم انداز تجارت الکترونیک برای مدیریت کسب و کار
چشم انداز مقصد نهایی است که جامع، گسترده و آینده نگر است. چشم انداز آرزوهای آینده سازمان را نشان می دهد و ابزارهای رسیدن به آن را مشخص می کند. به عبارت دیگر چشم انداز وضعیت ممکن و مطلوب آینده سازمان است. سازمان با تدوین چشم انداز تجارت الکترونیک وضعیت موردنظر و مطلوبی را که قصد دارد در آینده به آن برسد را مشخص می کند و جایگاه خود را در بازار الکترونیک روشن می سازد یکی از مهمترین وظایف مدیران عالی سازمان و متصدیان تدوین استراتژی تجارت الکترونیک، تعیین چشم انداز تجارت الکترونیک سازمان است. چشم اندازهای برتر و عالی تجارت الکترونیک چیزی فراتر از اهداف تجاری و یا درآمدی را منعکس می کنند. چشم اندازهای قوی و مناسب کارکنان را هماهنگ کرده و سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری بیشتر در سازمان تشویق میکند. وجود چشم انداز قوی، کارا و مناسب علائمی را به بازار می فرستد که نشاندهنده توانایی سازمان جهت کسب رهبری بازار و تسلط بر بازار است - - rayport & jaworski, 2002 - میلر - ,1996 در تعریف چشمانداز بیان می دارد که چشم انداز مقصد نهایی است که جامع، گسترده و آینده نگر است. چشم انداز آرزوهای آینده سازمان را نشان می دهد و ابزارهای رسیدن به آن را مشخص می کند. به عبارت دیگر چشم انداز وضعیت ممکن و مطلوب آینده سازمان است. سازمان با تدوین چشمانداز تجارت الکترونیک وضعیت موردنظر و مطلوبی را که قصد دارد در آینده به آن برسد را مشخص می کند و جایگاه خود را در بازار الکترونیک روشن می سازد. استراتژی تجارت الکترونیک به عنوان یک وسیله و ابزار در راستای تحقق اهداف استراتژیک تجارت الکترونیک و ازجمله تحقق چشم انداز تجارت الکترونیک عمل می کند. وضعیت مطلوب نشان دهنده آرزوها و خواسته های سازمان درمورد چگونگی موقعیت آینده خود در بازار الکترونیک است که ازطریق اجرای استراتژی تجارت الکترونیک تحقق می یابد. برای مثال شرکت سیسکو چشم انداز خود را بدین صورت تدوین نموده است: تغییر روشی که کار میکنیم، زندگی می کنیم بازی می کنیم و یاد می گیریم.
.3 رسالت تجارت الکترونیک برای مدیریت کسب و کار
رسالت سازمان که از آن به عنوان مأموریت و بیانیه رسالتی یاد می شود بیان می کند که سازمان چه چیزی را برای جامعه تولید میکند. رسالت سازمانی اهداف بنیادی منحصر به فرد سازمان را تعیین و سازمان را از سایر سازمانها متمایز و جهتگیری سازمان را مشخص می کند - mohammed.2002 - رسالت سازمان هدف سازمان و یا دلیل وجودی آن را بیان می کند . - wheelen & hubger, 2000 - رسالت سازمان ضمن اینکه چشم انداز سازمان را عینی و ملموس می کند اعتقادات و جهت گیریهایی را که مدیران دوراندیش سازمان درنظر دارند مشخص می کند . - miller, 1996 - رسالت سازمانی تجارت الکترونیک برای مدیریت کسب و کار باید چهار عنصر زیر را دربرگیرد: -1 تعهد سازمانی به ذینفعان در بازار الکترونیک سازمان باید انتظارات دینفعان متعدد از قبیل کارکنان، مدیریت و سرمایه گذاران را از تجارت الکترونیک مشخص کرده و خود را ملزم به تحقق آن بدانند. برای مثال سازمان باید امنیت شغلی کارکنان، بهبود ارزیابی عملکرد و تامین نرخ بازده موردانتظار را به عنوان انتظارات ذینفعان در بازار الکترونیک لحاظ کند.
-2 حوزه کسب و کار
سازمان در رسالت تجارت الکترونیک خود باید محدوده و قلمرو فعالیت خود را در بازار الکترونیک مشخص کند. آیا سازمان قصد دارد در حوزه b2c فعالیت کند یا b2b و یا هر دو؟ اگر شرکت در چندین کسب و کار شرکت کند تاچه حد قصد دارد هریک از کسب و کارهای خود را به صورت الکترونیک تبدیل کند؟ آیا شرکت قصد دارد فقط خدمات پس از فروش و مدیریت ارتباطات با مشتری را تامین کند یا اینکه درصدد است مبادلات و حملونقل دیجیتال و اینترنتی را نیز پیگیری کند؟
-3 منابع مزیت رقابتی تجارت الکترونیک سازمان باید منابع و مهارتهایی را که سبب ایجاد مزیت رقابتی در بازار الکترونیک می شوند را مشخص کند. اگر سازمان از منابع مالی کافی برای تامین هزینه های استقرار و نگهداری تجارت الکترونیک برخوردار باشد، کارکنان آشنا با مفاهیم و اصول تجارت الکترونیک داشته باشد، ازمارک قوی، معروف و معتبر برخوردار باشد و محصولات آن قابلیت تبدیل دیجیتال داشته باشند و از قابلیت دیجیتال بالایی برخوردار باشند، سازمان می تواند در بازار الکترونیک به مزیت رقابتی دست یابد. نکته مهم این است که بازار الکترونیک و اینترنتی به خودی خود و فینفسه مزیت رقابتی تلقی نمی شوند.
-4 تصویر آینده سازمان به بازار الکترونیک در رسالت تجارت الکترونیک سازمان، باید تغییرات محیط قانونی، رقابتی، اقتصادی و فناوری موردتوجه قرار گیرد. محیط فناوری به دلیل اهمیت حیاتی آن و تدارک زیرساختارهای بازار الکترونیک ازتوجه و اهمیت ویژهای برخوردار است.
.4 اهداف
سازمانهایی که قصد تدوین استراتژی تجارت الکترونیک دارند باید پس از تدوین و تعیین چشم انداز و رسالت، اهداف تجارت الکترونیک موردنظر خود را مشخص کنند. اهداف نشان دهنده نتایج نهایی فعالیتهای برنامه ریزی شده سازمان هستند . - hunger & wheelen, 2000 - منظور از تعیین اهداف و هدف گذاری تبدیل چشمانداز و رسالت سازمانی به اهداف عملکردی معین و خاص است . - thompsons & strickland, 2003 - اهداف تجارت الکترونیک، مقاصد نهایی فعالیتهای تجارت الکترونیک بوده و قابل اندازه گیری هستند. صفت مشخصه اهداف تجارت الکترونیک کمیت پذیری آنها است به نحوی که ملموس و عینی باشند. برخلاف چشم انداز و رسالت تجارت الکترونیک که حالت کیفی داشته و ازنظر کمیت پذیری مبهم هستند، اهداف تجارت الکترونیک را می توان برحسب معیارهای مناسب به صورت عدد و رقم تبدیل کرد.
سابان - saban,2001 - اهداف عمده تجارت الکترونیک را در سه طبقه زیر خلاصه می کند:
-1 بهبود فرایندها: هدف تجارت الکترونیک می تواند حذف فرایندهای زاید و یا بهبود فرایندهای موجود باشد. 68/3 درصد شرکتهای به کارگیرنده
