بخشی از مقاله
مروري بر نقش مدیریت زنجیره تامین الکترونیک در ایجاد نوآوري مدیریت کسب وکار
چکیده
سیستم مدیریت زنجیره تامین الکترونیک، یکی از شاخه هاي نوظهور مدیریت است که در مدیریت زنجیره تامین کالا و خدمات شامل مدیریت جریان تولید، تامین منابع، مدیریت تقاضا، مدیریت انبارداري، کنترل موجودي، بازاریابی و فروش و مدیریت ارتباط با مشتري، ایجاد نوآوري نموده و زمینه ساز کسب مزیت رقابتی در بازار جهانی امروز گردیده است. در این مقاله تلاش گردیده تا مدیریت زنجیره تامین الکترونیک معرفی و نقش آن در مدیریت نوآور کسب و کار بررسی گردد. در ادامه پژوهش، یکی از شرکتهاي موفق صنعت سخت افزار جهان به نام شرکت دل معرفی می گردد که با استفاده از این سیستم توانسته به اجراي موفق مدل تولید سفارشی نائل گردد. مدل تولید سفارشی، مدلی از کسب و کار است که نیاز به بهره گیري از خلاقیت و نوآوري در عملیات تولید، تامین و ارتباط با مشتري به همراه مدیریت دقیق مراحل آن دارد. در انتها نیز نتایج بدست آمده از پژوهش آورده شده است.
واژههاي کلیدي: تجارت الکترونیک، مدیریت زنجیره تامین الکترونیک، مزیت رقابتی، تولید سفارشی
-1 مقدمه
در دو دهه 60 و 70 میلادي، سازمانها براي افزایش توان رقابتی خود تلاش میکردند تا با استانداردسازي و بهبود فرایندهاي داخلی خود محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن زمان تفکر غالب این بود که مهندسی و طراحی قوي و نیز عملیات تولید منسجم و هماهنگ، پیشنیاز دستیابی به خواستههاي بازار و درنتیجه کسب سهم بیشتري از بازار است. به همین دلیل سازمانها، تمام تلاش خود را براي افزایش کارایی معطوف میکردند. در دهه 80 میلادي با افزایش تنوع در الگوهاي مورد انتظار مشتریان، سازمانها به طور فزایندهاي به افزایش انعطاف پذیري در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید براي ارضاي نیازهاي مشتریان علاقهمند شدند. دردهه 90 میلادي، به همراه بهبود در فرایندهاي تولید و به کارگیري الگوهاي مهندسی مجدد، مدیران بسیاري از صنایع دریافتند که براي ادامه حضور در بازار تنها بهبود فرایندهاي داخلی و انعطافپذیري در تواناییهاي شـــــرکت کافی نیست؛ بلکه تامینکنندگان قطعات و مواد نیز باید موادي با بهترین
کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند و توزیعکنندگان محصولات نیز باید ارتباط نزدیکی با سیاستهاي توسعه بازار تولیدکننده داشته باشند؛ به عبارت دیگر باید در نحوه ارتباط شرکاي کسب و کار نوآوري به وجود آید؛ با چنین نگرشی، رویکردهاي زنجیره تامین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. از طرف دیگر با توسعه سریع فناوري اطلاعات در سالهاي اخیر و کاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تامین، بسیاري از فعالیتهاي اساسی مدیریت زنجیره با روشهاي جدید و نوآور در مدیریت کسب و کار درحال انجام است. [1]
یکی از معیارهاي تصمیم گیري علمی در کسب و کار، برخورداري از نگرش زنجیره تامین است. با این نگرش، کسب و کار می تواند با کسب و کارهاي دیگر در حوزه تدارکات، ساخت، فراوري، توزیع و بازیافت ضایعات همراه با حمل و نقل پیوسته، انبارداري و فناوري اطلاعات همکاري کند و رضایت مشتري را فراهم سازد. از آنجا که مدیریت راهبردي، هماهنگ کننده و هدایتگر تصمیمات و اقدامات کسب و کار در شرایط ناپایدار محیطی است این نگرش را نیز می توان به عنوان یکی دیگر از معیارهاي تصمیم گیري علمی در کسب و کار مطرح کرد[4]
-2 ادبیات موضوع
در این بخش به بیان مفاهیم و ادبیات موضوع پرداخته می شود.
-1-2 زنجیره تامین
• زنجیره تامین در تعریف عمومی، شامل همکاري جهت تولید سفارش، گرفتن سفارش، تکمیل سفارش/توزیع محصولات، خدمات یا اطلاعات است و جریان کالاها را از تامین کنندگان به کاربران نهائی از طریق زنجیره هاي تولید و توزیع، تامین کنندگان مواد خام، شرکاء کانال تامین(تمام خریداران/توزیع کنندگان و خرده فروشان) و خود مشتریان پوشش می دهد..[8] زنجیره تامین می تواند مستقیم باشد که در آن یک تامین کننده 1 و یک مشتري2 با سازمان در ارتباطند و می تواند توسعه یافته باشد که در آن شبکه اي از تامین کنندگان و مشتریان را خواهیم داشت. .[14]
• زنجیره تامین سیستمی یکپارچه است که مجموعه اي از فرایندهاي درونی مرتبط با کسب و کار را هماهنگ می سازد در جهت: -1 بدست آوردن مواد اولیه -2 تبدیل این مواد اولیه به محصولات نهائی -3افزودن ارزش به این محصولات -4 توزیع این محصولات به خرده فروشان و مشتریان -5 فراهم سازي امکان تبادل اطلاعات بین موجودیتهاي مختلف زنجیره تامین از قبیل تامین کنندگان، تولیدکننگان، توزیع کنندگان، فراهم کنندگان
تدارکات طرف سوم3 و خرده فروشان.
هدف اصلی زنجیره تامین این است که کارآمدي عملیاتی را بهبود و سودمندي و موقعیت رقابتی شرکت و شرکاي زنجیره تامین را ارتقاء بخشد.
زنجیره تامین از دو فرایند اصلی کسب و کار تشکیل می شود:
مدیریت مواد(تدارکات داخلی)، توزیع فیزیکی(تدارکات خارجی).
مدیریت مواد با عنوان بدست آوردن مواد اولیه، ذخیره و تامین آنها مورد بررسی قرار می گیرد. مدیریت مواد، چرخه کامل جریان مواد اولیه شامل خرید و کنترل داخلی مواد مورد نیاز تولید، برنامه ریزي و کنترل کار در فرایندهاي تولید و
شرکتهاي خدمات تدارکات طرف سوم یا به اختصار 3PL به شرکتهائی گفته می شود که سازمانهاي تولیدي یا خدماتی، امور تدارکاتی و یا
بعضاٌ کل فعالیتهاي زنجیره تامین خود را به آنها برون سپاري می کنند.
انبارداري، حمل و نقل و توزیع محصولات نهائی را در بر می گیرد. در طرف دیگر توزیع فیزیکی، تمام فعالیتهاي مربوط با تدارکات خارجی براي تهیه و تحویل خدمات به مشتري را در بر می گیرد. این فعالیتها شامل رسید سفارش دریافتی و پردازش آن، توسعه موجودي، ذخیره سازي و هدایت، حمل و نقل بیرونی، نرخ گذاري، خدمات پشتیبانی، محصولات بازگشتی و پشتیبانی چرخه حیات کامل محصول است. با ترکیب فعالیتهاي مدیریت مواد و توزیع فیزیکی، زنجیره تامین، دیگر یک زنجیره خطی از ارتباطات یک به یک کسب و کار نیست؛ بلکه شبکه اي از چند کسب و کار و ارتباطات بین آنهاست. در یک زنجیره تامین ممکن است چندین شریک کسب و کار شامل تامین کنندگان مختلف، تولید کنندگان مختلف، توزیع کنندگان و فراهم کنندگان خدمات طرف سوم، خرده فروشان و مشتریان وجود داشته باشند.
در واقع زنجیره تامین، جریان پیش رونده اي از کالاها و جریان پشت زمینه اي از اطلاعات است که در شکل 1 دیده می شود. [15]
-2-2 مدیریت زنجیره تامین
مدیریت زنجیره تامین به صورت مطلوب تمام فرایندهاي کسب و کار که بین سازمانهاي زنجیره تامین از نقطه شروع تامین تا نقطه پایانی مصرف هستند را در بر می گیرد و شامل مدیریت روابط بین چندین سازمان(شرکاء کاري) و هماهنگ سازي آنها جهت تمرکز بر ارائه خدمات بهینه به مشتریان است.[14]
-3 اقتصاد نوآور و مدیریت زنجیره تامین الکترونیک
در این بخش به معرفی شاخصهاي جهانی رقابت پذیري و اقتصاد برتر جهان امروز، یعنی اقتصاد نوآور و رابطه و نقش مدیریت زنجیره تامین در تحقق و توسعه آن پرداخته می شود.
-1-3 معرفی شاخص هاي جهانی رقابت پذیري 1
مزیت رقابتی1 عبارت از میزان جذابیت پیشنهادات شرکت در مقایسه با رقبا براي مشتریان است. مزیت رقابتی ازجمله مؤلفه هایی است که ماندگاري سازمانی را تضمین می کند و به طور کلی مؤلفه هاي آن شامل موارد زیر
است. [2]
• ارزش آفرینی
• بازارگرایی
• رضایت مشتري
• شناخت توان بالقوه
• حرکت دادن توان بالفعل
• انگیزه سازي
• مهارت سازي
• قیمت مناسب
• پاسخگویی و نوآوري
در گزارش آماري بررسی رقابت پذیري جهانی2، شاخص هاي جهانی رقابت پذیري، مطابق شکل2
[6][9][10] اعلام شده است. امروزه، کشورهاي جهان براي رسیدن به سطح رقابت جهانی و اقتصاد نوآور، نیازمند تغییرات اساسی در نحوه تحقق اهداف استراتژیک خود هستند. فناوري اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در این راستا دارد. کشور مالزي طبق تحقیق [11]، توانسته با سرمایه گذاري در فناوري اطلاعات و ارتباطات، تغییرات عمده اي در کسب موفقیت جهت تحقق اهداف ملی ایجاد نماید.
شکل:2 شاخص هاي جهانی رقابت پذیري[6][9][10]
-2-3 مدیریت زنجیره تامین و کسب مزیت رقابتی
همان طور که در شکل 3 نشان داده شده است، عملیات زنجیره تامین(به معناي مجموعه فعالیتهائی که در جهت مدیریت موثر زنجیره تامین در سازمانها انجام می گیرد)، به صورت مستقیم بر کارآمدي سازمانی و به صورت غیر مستقیم بر کسب مزیت رقابتی اثرگذار می باشد. که عناصر هر کدام در شکل مشخص شده است. [12]
نوآوري در تولید یکی از فاکتورهاي مزیت رقابتی می باشد.
شکل:3 نمایش تاثیر مدیریت زنجیره تامین بر کارامدي سازمانی و مزیت رقابتی
[12]
-4 تجارت الکترونیک ابزار مدیریت نوآور زنجیره تامین
تجارت الکترونیک روشی است که شرکتها از آن براي انجام کسب و کار با مشتریان، تولید کنندگان و سایر شرکاء تجاري از طریق استفاده از فناوري اطلاعات در جهت بهبود کیفیت خدمات، کاهش هزینه و افزایش ارزش جدید در میان زنجیره تامین استفاده می کنند. با اجراي تجارت الکترونیک در مدیریت زنجیره تامین، عنوان جدید مدیریت زنجیره تامین الکترونیک معرفی می گردد. مدیریت زنجیره تامین الکترونیک، مدیریت نوین شرکتها، اطلاعات، سرمایه و کالاها به طور کارا و موثر و تولید جریان اطلاعات و سرمایه و اجراي تدارکات به صورت منظم در بین خود تامین کنندگان و مشتریان است.
.[8] بخشهاي مختلف مدیریت زنجیره تامین از طریق مدیریت نوآور با تجارت الکترونیک به شرح زیرمی باشد.
-1-4 نوآوري مدیریت تامین کنندگان و مشتریان از طریق تجارت الکترونیک
نوآوري در مدیریت مناسب تامین کنندگان و حفظ روابط در سطح عالی با آنها، از طریق تجارت الکترونیک، موفقیت زنجیره تامین است. در جهت جذب بهترین و مناسب ترین تامین کنندگان و شرکاي کاري، شرکتها باید از تجارت الکترونیک براي ارزیابی و انتخاب تامین کنندگان خود استفاده نمایند. در این راه دو کار باید انجام شود. اول اینکه شرکتها باید روابط روشن و مشخصی داشته باشند و استانداردها و خطی مشی هاي کاري خود را با آنها مشخص نمایند. براي این منظور باید قواعدي مشخص جهت ارزیابی هر عضو زنجیره وجود داشته باشد و هر عضو باید مطابق قواعد تعریف شده وظایف خود را انجام دهد و شرکتها باید تغییرات لازم را براي بدست آوردن روابط بلند مدت با شرکاي خود تحقیق و انجام دهند. دوم آنکه شرکتها دامنه اطلاعات مربوط به تامین کنندگان خود را وسعت بخشیده تا به راحتی بتوانند از بین آنها انتخاب نمایند. در مورد مشتریان نیز شرکتها باید تبادل اطلاعات با آنها داشته باشند با این کار، علایق مشتري را شناخته و مشتري قادر به مشارکت در تولید محصول در جهت کسب رضایت خواهد بود. در اختیار قرار دادن برخی محصولات نمونه و آزمایشی به
6
