بخشی از مقاله
چکیده
توسعه اقتصادی مستلزم انباشت سرمایه است. در همین راستا بازار سرمایه نقش مؤثری در بسیجامکانات مالی و سرمایه ای به منظور رشد و توسعه اقتصادی کشورها به عهده دارد. عدم اطمینان موجود در ذات بازار سرمایه موجب عدم پیش بینی دقیق آینده سهام شده و ریسک سرمایهگذاری را افزایش میدهد. همین موضوع سبب شده است که سرمایهگذاران به دنبال یافتن روشی جهت انتخاب سبد سهام بهینه باشند تا ریسک حاصل از سرمایهگذاری را مدیریت و کنترل نمایند. یکی از راههای کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری، تشکیل پرتفوی و تنوع بخشیدن به انواع دارایی ها میباشد. پرتفوی در یک عبارت ساده به ترکیبی از دارایی ها گفته میشود که توسط یک سرمایه گذار برای سرمایه گذاری تشکیل میگردد. انتخاب پرتفوی مطلوب، یکی از مسائل مهم مورد بحث در گذشته و حال بوده و با پژوهشهایی که در این زمینه صورت گرفته، الگوهایی برای تعیین پرتفوی ارائه شده است. هدف این مقاله ارائه یک مدل سیستم دینامیکی برای انتخاب پرتفوی بهینه است که در آن روابط بین عوامل مؤثر در انتخاب پرتفوی بهینه در قالب یک حلقهی علّی و معلولی معرفی و بررسی میگردد.
واژگان کلیدی: پرتفوی، سیستمهای دینامیکی، بازار سرمایه.
مقدمه
سرمایه گذاری یکی از عوامل مهم ایجاد رشد پایدار اقتصادی است، بنابراین بررسی عوامل تعیین کنندهی آن اهمیت بسیاری دارد. سرمایه گذرای به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصادی، در تمام کشورهای جهان اهمیت ویژه ای دارد. به نحوی که لازمهی رشد اقتصادی را ، تولید بیشتر و سرمایه گذاری افزونتر دانست. درهمین راستا می توان گفت بازارسرمایه نقش مؤثری دربسیج امکانات مالی و سرمایه ای به منظور رشدوتوسعه اقتصادی کشورهابه عهده داشته است و تامین اعتبارات مالی مورد نیاز بنگاه های اقتصادی نیزدربسیاری از کشورهای جهان از طریق این بازار انجام میشود.
بازار سرمایه مکانی است که می تواند زمینه تشکیل سرمایه را ایجاد نموده و با عمکرد مطلوب خود، امکانات لازم برای انتقال وجوه پس اندازهای مردم به فرصت های سرمایه گذاری را فراهم آورد. در همین راستا، بورس اوراق بهادار که محور اصلی نظام مالی هر کشور است از شیوه های سازمان یافته ای برای معامله اوراق بهادار تبعیت می کند و تعداد بدیل های سرمایه گذاری در دسترس را برای افراد علاقهمند افزایش میدهد - لطافتی،. - 1388آمار و ارقام بیانگر آن است که در کشورهای پیشرفته اکثریت سرمایه گذاری ها از طریق بازارهای مالی انجام میشود که مفاهیم ریسک و بازده به عنوان دو معیار قابل قبول تصمیم گیری در این بازارها مطرح هستند - محمدپور و میرزاپور باباجان، . - 1394 دارنده سرمایه هنگام تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری به دو اطمینان نیاز دارد؛ نخست، اطمینان از سودآوری پروژه ای که آن را تامین مالی کرده است.
دوم، اطمینان از عدم تعرض سیاسی، نظامی، حقوقی، فرهنگی و ... به سرمایه تأمین مالی شده در شکل ساختمان و ماشین آلات. طبق نظریه تئوری سبد اوراق بهادار فرض می شود که سرمایه گذاران ریسک گریزند. بدین معنی که از بین دو دارایی با نرخ بازده برابر، دارایی را انتخاب میکنند، که سطح ریسک پایینتری داشته باشد. به عبارت دیگر تمامی تصمیمات عقلایی سرمایه گذاران مبتنی بر تعادل این دو عامل هستند .پس با توجه به دو عامل مذکور، سرمایه گذاری باید به گونه ای انجام شود که بیشترین بازده را در شرایط ریسک یکسان و یا کمترین ریسک را در شرایط بازده یکسان ایجاد نماید - محمدپور و میرزاپور باباجان، . - 1394
یکی از راههای کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری، تشکیل پرتفوی و تنوع بخشیدن به انواع دارایی ها میباشد .متنوع سازی پرتفوی یک نظریه مهم سرمایه گذاری مدرن محسوب شده و در حال توسعه میباشد. پرتفوی در یک عبارت ساده به ترکیبی از دارایی ها گفته میشود که توسط یک سرمایه گذار برای سرمایه گذاری تشکیل میگردد. از نظر تکنیکی یک پرتفوی در بر گیرنده مجموعهای از داراییهای واقعی و مالی سرمایهگذاری شده یک سرمایهگذار است - جونز ترجمه تهرانی و نوربخش، - 1386 هدف اساسی در مدیریت پرتفوی کمک به سرمایهگذار در انتخاب پرتفوی بهینه میباشد. در این راستا، تجزیه و تحلیل وضعیت حال و گذشته شرکتها و شناسایی کاراترین شرکتها، کمک بسیار زیادی به سرمایهگذاران میکند. با توجه به پیچیدگی و تنوع عوامل مؤثر بر تعیین پرتفوی شرکتها، تصمیم گیری در ارتباط با سهم یک شرکت یا پرتفویی از سهام شرکتها مسأله بسیار پیچیدهای میباشد.
از آنجا که سرمایهگذاران نسبت به آینده مطمئن نیستند باید برای کاهش ریسک، دست به ایجاد تنوع در سرمایهگذاری بزنند؛ به عبارت دیگر، تشکیل یک پرتفوی متنوع، میزان ریسک را تا حد زیادی کاهش میدهد - فضل زاده و همکاران، . - 1386در این مقاله جهت انتخاب پرتفوی بهینه با رویکردی مبتنی بر سیستمهای دینامیکی روابط بین عوامل مؤثر در انتخاب پرتفوی بهینه در قالب یک حلقهی علّی و معلولی معرفی و بررسی میگردد. از این رو در ادامه مقاله ابتدا در بخش دوم به بررسی مفهوم انتخاب پرتفوی در بازار سرمایه میپردازیم. سپس در بخش 3 به بررسی مطالعات انجام شده در این حوزه پرداخته و در بخش چهارم با معرفی عوامل تأثیر گذار بر انتخاب پرتفوی بهینه مدل سیستم دینامیکی پیشنهادی را معرفی میکنیم.
انتخاب پرتفوی در بازار سرمایه در مورد بازار سرمایه آنچه مشخص است عدم امکان پیش بینی آینده است که همان شرایط ریسک و عدم اطمینان در این بازارهاست - محمدپور و میرزاپور باباجان، . - 1394 در بازار سرمایه هدف کسب بیشترین بازدهی است اما کسب بازدهی با ریسک همراه است پس با در نظر گرفتن ریسک، هدف کسب بیشترین بازدهی است. سرمایه گذارانی که در اوراق بهادار سرمایه گذاری می کنند به منظور دستیابی به هدف فوق اقدام به تشکیل پرتفوی می کنند تا با این عمل سطح ریسک را کاهش دهند وبالطبع افزایش بازده را نیز داراشوند. بسیاری از مردم از طریق برنامه ریزی و بر مبنای علمی ویا تصمیم معمولی پرتفولیویی از دارایی ها - دارایی های واقعی و مالی - را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر می توان گفت: پرتفولیو مجموعه دارایی های یک نفر یا یک سازمان است - جونز، ترجمه تهرانی و نوربخش،. - 1386
انتخاب پرتفوی مطلوب، یکی از مسائل مهم مورد بحث در گذشته و حال بوده و با پژوهشهایی که در این زمینه صورت گرفته، الگوهایی برای تعیین پرتفوی ارائه شده است. در اوایل دهه 1950 هری مارکویتز مدل پایه پورتفوی را بنیان نهادکه مبنایی برای تئوری مدرن پرتفوی گردید. این مدل بر اساس دو معیار متضاد؛ یعنی ریسک و بازده استوار شده است. . - Ballestero & Pla-Santamaria, 2003 - وی اولین کسی بود که مفهوم متنوع سازی در پورتفوی را به طور رسمی توسعه داد و مفهوم پورتفوی کارا را بنیان نمود. قبل از مارکویتز سرمایهگذاران با مفاهیم ریسک و بازده آشنا بودند ولی معمولا نمیتوانستند آن را اندازهگیری کنند. سرمایهگذاران از قبل میدانستند که ایجاد تنوع مناسب است و نباید همه تخم مرغهای خود را در یک سبد بگذارند.
با این حال مارکویتز اولین کسی بود که مفهوم پرتفوی و ایجاد تنوع را به صورت روش رسمی بیان کرد - جونز، ترجمه تهرانی و نوربخش،. - 1386 تا دهه 1950، ریسک یک عامل کیفی شمرده می شد تا این که با تلاش-های هری مارکویتز کمیت پذیر شد و انحراف معیار جریانهای نقدی طرحهای سرمایه گذاری در شرایط مختلف اقتصادی اجتماعی-سیاسی به عنوان"کمیت سنجش ریسک" معرفی گردید - وکیلی فرد، . - 1388 مدتی پس از مارکوتیز و به طور همزمان و مستقل، مدل قیمت گذاری داراییهای سرمایهای توسط شارپ و لینتر و ماسین توسعه یافت. پس از ارائهی این مد-لها، تا کنون مدل های زیادی برای انتخاب پرتفوی بهینه ارائه شده است که از آن جمله می توان به مدل های تک شاخصی، مدل چند عاملی، مدل قیمت گذاری آربیتراژ، مدل لی و لرو، مدل لی و چسر، مدل رود، مدل کونو و یامازاکی، مدل تاپو و فینستین، مدل بالسترو و رومرو و مدل های استوار انتخاب سهام اشاره کرد - آذر و همکاران، . - 1391
مروری بر مطالعات انجام شده اسلامی و همکارانش در پژوهشی اقدام به انتخاب پرتفوی در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از سه معیار میانگین بازدهی،انحراف معیار بازدهی و نقد شوندگی کردهاند. در این پژوهش محققان تلاش میکنند تا معیار نقد شوندگی را که در مدل مارکویتز وجود ندارد را با استفاده از دو رویکرد فیلترینگو محدودیت نقد شوندگی در بازار سرمایه ایران ادغام کرده و در نهایت به مدلی برسند که با استفاده از آن، سرمایهگذاران بتوانند پرتفویی تشکیل دهند که از لحاظ بازدهی، ریسک و نقد شوندگی بهینه باشد. یافتهها نشان میدهد که نتایج بهدست آمده از رویکرد محدودیتهای نقد شوندگی بسیار جذابتر و بهتر از رویکرد فیلترینگ نقد شوندگی میباشد - اسلامی و همکاران،. - 1387
خواجوی و همکاران طی مقالهای به بررسی کاربرد تحلیل پوششی دادهها در تعیین پرتفویی از کاراترین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختهاند. در این مقاله با استفاده از تحلیل پوششی دادهها، پرتفویی از کاراترین شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار تهران ارائه شده است - خواجوی و همکاران ،. - 1384یانسن در سال 2008 در پژوهشی به ساده کردن فرآیند بهینهسازی پرتفوی از طریق مدل تک شاخص پرداخته است .در این پژوهش از مدل تک شاخص شارپ به عنوان یکی از راههای ساده سازی محاسبه پرتفوی بهینه استفاده شده است. هدف اصلی این پژوهش دستیابی به جنبههای اساسی فرآیند محاسباتی کارایی جهت تعیین پرتفوی بهینه است .نتایج پرتفویهای به
