بخشی از مقاله
چکیده
تصمیم گیری یکی از مهم ترین و اساسی ترین وظایف مدیریت است و تحقق اهداف سازمانی به کیفیت آن بستگی دارد. یکی از تکنیک های تصمیم گیری تصمیم گیری چند معیاره می باشد که مدیران را قادر می سازد با در نظر گرفتن معیار های متفاوت برای تصمیم گیری که گاها با هم در تعارض هستند، به طریق عقلایی تصمیم سازی نماید. انتخاب یک تکنیک از میان چندین تکنیکی که وجود دارد گاها برای مدیران و تصمیم گیرندگان کار دشواری است. در این پژوهش نویسندگان از میان کلیه تکنیک های موجود تصمیم گیری ، دو تکنیکی که در میان تصمیم گیرندگان محبوبیت نسبی بیشتری دارند را جهت بررسی و مقایسه انتخاب کردند.
در گام نخست نویسندگان با استفاده از داده هایی که از پژوهش دیگری با عنوان " شناسایی شاخص های موثر بر انتخاب پرتفوی پروژه ها" بدست آورده بودند ، ماتریس های تصمیم گیری را ایجاد و سپس رتبه بندی نمودند. در گام بعد با استفاده از الگو های طراحی شده، نسبت به عمل مدل سازی اقدام و نهایتا مدل ها را با الگوریتم ژنتیک به جهت شناسایی بهینه ترین تکنیک اجرا نمودند که نهایتا منجر به شناسایی بهینه ترین تکنیک رتبه بندی شدند.
-1 مقدمه
در دنیای امروز اغلب مسایلی که برای تصمیمگیری به مدیران عرضه میشود؛ دارای ابعاد متنوعی است و با چند معیار فرموله میگردد. به عبارت دیگر اکثر تصمیمگیریهای مدیران تحت تأثیر عوامل مختلف کمی و کیفی قرار دارد که اغلب این عوامل با یکدیگر در تعارض هستند و آنان سعی میکنند که بین چندین گزینه موجود بهترین گزینه را انتخاب کنند. اشتباه و عدم دقت در تصمیمگیری مستلزم پرداخت هزینه خطاست. هر چه قدرت و اختیارات مدیریت بیشتر باشد؛ هزینه تصمیم غلط نیز بالاتر خواهد بود - قدسی پور ، - 1381
طبیعی است که حل مسایل تصمیمگیری چند معیاره دارای پیچیدگی است و به راحتی امکانپذیر نمیباشد به ویژه آنکه اغلب معیارهای موردنظر با یکدیگر تعارض داشته؛ افزایش مطلوبیت یکی میتواند باعث کاهش مطلوبیت برای دیگری شود. به همین دلیل روشهایی تحت عنوان تصمیمگیری چند معیاره و به ویژه تصمیمگیری چند شاخصه توسعه داده شدهاند که به حل مسایل مزبور کمک میکنند - نوری و طباطبائیان، . - 1385 روشهای چند شاخصه دارای تکنیکهای متنوعی در مراحل مختلف تصمیمگیری هستند. در این روشها چندین گزینه بر اساس چندین معیار مختلف با هم مقایسه شده؛ بهترین گزینه یا ترتیب گزینههای مناسب انتخاب میشوند. - هوانگ و کوانگ، - 1981
تحقیق حاضر به دنبال شناسایی بهینه ترین تکنیک رتبه بندی شاخص های تاثیرگذار در انتخاب موفقیت آمیز پرتفوی پروژه ها است که برای تصمیمگیری سازمان یافته انتخاب پروژه در یک شرکت پیمانکاری جهت اضافه شدن پروژه جدید به سبد پروژههای موجود است. برای انجام چنین مهمی، توجه به پارامترها ی مختلف تأثیرگذار بر مسأله ضروری است. چنین ساختاری بایستی با شرایط بومی کشور همخوانی داشته و کارایی لازم در پیاده سازی را داشته باشد.
در این پژوهش از میان تعداد قابل توجهی از روش ها و تکنیک های رتبه بندی، نویسندگان دو تکنیکی که از نظرشان از محبوبیت نسبی بیشتری در میان محققان برخوردار هستند را انتخاب کردند و مورد بررسی و مطالعه قرار دادند . تکنیک اول روش تاپسیس یا شباهت به گزینه ایده آل می باشد و تکنیک دوم روش تحلیل روابط خاکستری یا گری می باشد. قابل ذکر است که در این پژوهش نویسندگان تنها از سیستم وزن دهی آنتروپی شانون در وزن دهی و مقایسات زوجی استفاده نموده اند.
-2 پیشینه تحقیق
در اینجا چند نمونه از پژوهشهای داخل و خارج از کشور که در این زمینه به مطالعه پرداختهاند ارایه خواهد شد. دنپونشن و همکاران - 1983 - فهرست جامعی از روشهای متفاوت تهیه کردند اما چنین نتیجه گرفتند که تطبیق این روشها در قالب یک چارچوب کلی مشکل است؛ چرا که مطالعات تصمیمگیری ازنظر کیفیت، کمیّت و دقت اطلاعات خیلی متنوع هستند. بسیاری از صاحبنظران بر قابلیت اعتبار روش به عنوان معیار اصلی انتخاب روش تاکید کردهاند. از نظر آنان قابلیت اعتبار دلالت بر این دارد که روش بهکار گرفته شده گزینهای را انتخاب کند که به گونهای صحیح ارزشهای تصمیم-گیرنده را منعکس کند .
با وجود این استانداردهای عینی و مطلقی برای تعیین قابلیت اعتبار روش وجود ندارد چرا که مطالعات در زمینه تصمیمگیری نشان داده است که ارتباط اثربخشی تصمیمات اتخاذ شده و مقدار اطلاعات فراهم گردیده دارای شکلی برعکس U میباشد - دنپونتین، ماسکورالا و اسپرانک ، . - 1983 پژوهشی تحت عنوان بهکارگیری و مقایسه تکنیکهای تصمیمگیری چند شاخصه در رتبهبندی کشورها بر مبنای میزان توسعه انسانی توسط سلطان پناه و همکاران صورت گرفت.
در این پژوهش از تکنیکهای آنتروپی وروش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای بهدست آوردن ضریب اهمیت شاخصهای تشکیلدهنده نیروی انسانی و از تکنیکهای SAW و روش شباهت به گزینه ایده آل و نیز آنالیز تاکسونومی عددی به عنوان جایگزینی برای روش میانگین ساده در جهت رتبهبندی کشورها بر مبنای میزان توسعه انسانی استفاده گردیده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که کلیه روشهای مورد استفاده جهت رتبهبندی کشورها میتواند قابل استفاده باشد. بدیهی است که هیچکدام از این روشها در تعیین رتبهبندی کشورها نتایج یکسانی نخواهد داشت لذا با توجه به میزان دقت مورد نیاز به نظر میرسد با توجه به ماهیت روش شباهت به گزینه ایده آل که میزان نزدیکی نسبی به جواب ایدهآل و دوری از جواب ضد ایده-آل را ملاک رتبهبندی قرار میدهد.
نتایج این روش زمانی که ضریب اهمیت شاخصها از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی محاسبه گردیده باشد؛ به واقعیت نزدیکتر است. همچنین نظر به اینکه در مدلهای تصمیمگیری چند شاخصه، به جز ویژگی روشها نمیتوان به عامل دیگری برای مناسب بودن روش اشاره کرد؛ استفاده از روش ادغامی که به نوعی ویژگی کلیه روشها در آن وجود دارد؛ قابل دفاعتر خواهد بود - سلطان پناه، فاروقی و گلابی، . - 1389 انتخاب بهینه یک پرتفوی از پروژه ها با استفاده از استراتژی سرمایه گذاری مجدد در یک افق زمانی انعطاف پذیر موضوع پژوهش دیگری بوده است که جعفرزاده و همکاران به آن پرداخته اند. .محققان دریافتند که در تحقیقات گذشته افق زمانی همیشه به صورت یک ارزش ثابت فرض می شد. با در نظر گرفتن افق زمانی انعطاف پذیر ، سرمایه گذاران ممکن است پروژه های بیشتری را به پرتفوی اضافه کنند و در نتیجه سود نهایی آنان افزایش یابد - جعفر زاده ،طارقیان و قنبری، . - 2014
-3 ابزار
-1-3 الگوریتم ژنتیک
در دهه هفتاد میلادی دانشمندی از دانشگاه میشیگان بنام جان هلند ایده استفاده از الگوریتم ژنتیک را در بهینه سازی مسائل مهندسی مطرح کرد. ایده اساسی این الگوریتم انتقال خصوصیات موروثی توسط ژن1 هاست.اگر فرض شود که مجموعه خصوصیات انسان توسط کروموزومهای او به نسل بعد منتقل می شوند، هر ژن در این کرومزومها نماینده یک خصوصیت است. حال اگر این کروموزوم تمامً به نسل بعد انتقال یابد، تمامی خصوصیات نسل بعدی شبیه به خصوصیات نسل گذشته خواهد بود. بدیهیست که در عمل چنین اتفاقی رخ نمی دهد.
در واقع بصورت همزمان دو اتفاق برای کروموزمها می افتد اتقاق اوّل تبادل ژنی است ، تبادل ژنی با نسبت زیادی رخ می دهد به عبارتی احتمالتفاق افتادن آن معمولاً زیاد می باشد - نزدیک - %100 که عبارت است از تبادل ژن بین کرومزومهای پدر و مادر حول نقطه ای بنام تقاطع 2 و این همان چیزی است که باعث می شود تا از شبیه شدن تام فرزند به یکی از والدین اجتناب شود. علاوه بر تبادل ژنی بین پدر و مادر اتفاق دیگری که می افتد جهش ژنی یا موتاسیون3 می باشد، جهش ژنی به این صورت است که برخی از ژنها بصورت کاملاً تصادفی تغییر می کنند. البته تعداد این گونه ژنها بسیار کم می باشد. اما در هر حال این تغییر تصادفی بسیار مهم می باشد. چرا که از گرفتار شدن جستجوگر در یک نقطه بهینه محلی جلوگیری می کند.گام های الگوریتم ژنتیک در قالب نموداری در شکل 1 نشان داده می شود.
