بخشی از مقاله
چکیده
استفاده آگاهانه انرژی در صنایع یک اهرم کلیدی برای حصول اطمینان از توسعه پایدار صنعتی است.هزینه کاربرد موثر اقدامات وراه اندازی مدیریت و کارایی انرژی صنایع را به سودهای اقتصادی و اجتماعی میرساند و همچنین اثرات منفی زیست محیطی حاصل از مصرف انرژی را کاهش می دهد.متاسفانه صنایع کشورهای در حال توسعه به دلیل عدم به کارگیری موثر اقدامات مربوط به مدیریت و کارایی انرژی از این مزایا بی بی بهره اند به طور مثال از دست رفتن مزایای اجرایی . از این رو محقق بر آن است تا با مورد بررسی قرار دادن سیستم مدیریت انرژی و استانداردهای آن و پیدا کردن تفاوت ها و شکاف های بین تئوری و آنچه در صنعت موجود است ،شرکت فولاد مورد مطالعه را به اجرای صحیح مدیریت کار آمد انرژی حمایت نماید.
کلمات کلیدی: مدیریت انرژی ، استانداردسازی،کارایی انرژی،سیستم مدیریت انرژی
.1 مقدمه
بخشهای صنعتی همواره به عنوان یکی از بزرگترین بخشهای بهبود کارایی انرژی دیده میشود.بنابراین طیف گسترده ای از اقدامات بازدهی انرژی در این بخش بخصوص توسعه داده شده و مورد استفاده بخش صنعتی سراسر جهان است [14] و .[16]
انرژی در مرکزیت بهبود اجتماعی و رفاه اقتصادی است و در تولیدات صنعتی و بازرگانی فاکتور مهمی به شمار می آید . [8] لازم به ذکر است که صرفه جویی انرژی تنها در مورد کاهش هزینه و یا نگرانی در مورد مسائل زیست محیطی مورد توجه قرار نمی گیرد بلکه قادر است یک مزیت رقابتی برای شرکت های تولیدی ایجاد نماید [6]و .[19]
جهت توسعه سیسم مدیریت انرژی موفق باید به دنبال تجزیه و تحلیل سیستم با تمام سطوح داخلی و خارجی آن بود.سطوح داخلی شامل تقاضاو عرضه انرژی ،فن آوری های تبدیل و... می باشد .[8]با توجه به افق نه چندان روشن انرژی، و سایه الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی بر صنعت و اقتصاد کشور، تحقیقا قیمت انرژی واقعی تر، دسترسی به انرژی مشکل تر، و هزینه های ناشی از سو مصرف انرژی قابل ملاحظه تر خواهد شد. مساله هزینه انرژی، به مسایل روز سازمانها تبدیل شده و تاثیرات قابل ملاحظه ای بر قیمت تمام شده خواهد داشت.
از این رو مساله انرژی نیز مثل کیفیت به یک مساله رقابتی تبدیل خواهد شد، از طرفی دیگر، محدودیتهای انرژی و ملی بودن منابع آن استراتژی های کاملی را در سطح ملی نیز طلب می کند، جامعه مصرف کننده انرژی نیازمند برنامه ریزی و اقدام عملی سیستماتیک است. بدین ترتیب برخورد سیستماتیک با انرژی روز به روز مهم تر به نظر رسیده و ساختار سازی به عنوان قدم اولیه رخ می نمایاند، ساختار مورد نیاز در حال حاضر برای کشور، استاندارد سازی سیستم مدیریت انرژی، درگیر ساختن بنگاههای اقتصادی با مساله انرژیست .[4]
نرخ فزاینده ناشی از مشکلات زیست محیطی مربوط به مصرف انرژی ،به علاقه رو به رشد در مسائل توسعه پایدار که در نتیجه منجر به یک چالش افتراقی رشد اقتصادی و مصرف انرژی - تهدیدات زیست محیطی - میشود ،منجر شده است.برای رسیدن به این هدف نیاز به استفاده صحیح از منابع ،فن آوری ،مشوق های مناسب و برنامه ریزی های استراتژیک می باشد .[11]
استفاده صحیح از منابع و فن آوری انرژی به منظور کاهش اثرات منفی مصرف انرژی دو مفهوم مهم و شناخته شده "مدیریت انرژی" و "کارایی انرژی" می باشد. تا زمان های اخیر مدیریت انرژی اساسا تعویض تجهیزات ناکارآمد و سپس استفاده از روش هایی به منظور برآورد و ذخیره سازی انرژی مطرح شد.تلاش های قابل توجهی در طول دهه گذشته به تعریف استانداردهای مناسب و بهترین شیوه پیاده سازی مدیریت انرژی سازگار به جهت افزایش و صرفه جویی انرژی انجام گردید[10] هدف تحقیق حاضر تجزیه و تحلیل شکاف بین استاندارد سازی نیازهای صنعت وادبیات علمی از منظر مدیریت انرژی است.
.2 تئوری تحقیق
.1 . 2مدیریت انرژی و کارایی انرژی
مدیریت انرژی در تولید را شامل کنترل،مانیتورینگ و بهبود فعالیتها در جهت کارایی انرژی بیان می کنند.عملکرد کارایی انرژی به طور همزمان با سایر فعالیت های مهم شرکت های صنعتی در نظر گرفته شود [7] یا استفاده موثر و معقول از انرژی به منظور افزایش سود - کاهش هزینه - و ارتقائ موقعیت رقابتی. [13] کارایی انرژی دارای معنای گسترده ای است و معمولا آن را به طور غیر مستقیم ،به کارایی فنی و تکنیکی ربط می دهند،به این ترتیب که کارایی انرژی، در برگیرنده کلیه تغییرات و تحولاتی است که باعث کاهش میزان مصرف انرژی برای تولید یک واحد محصول در یک فعالیت اقتصادی - به عنوان مثال ،میزان انرژی مصرف شده برای هر واحد تولید ناخالص داخلی یا ارزش افزوده - یا باعث کاهش تقاضای انرژی برای سطح معینی از رفاه می شود .[15]
2 .2 .سیستم مدیریت انرژی
به مجموعه اجزاء وابسته به هم و دارای تعامل یک سازمان که به منظور ایجاد خط مشی و اهداف کلان انرژی و دستیابی به آن اهداف به کار برده میشوند، سیستم مدیریت انرژی گفته میشود .[17] هدف اصلی از قابلیت کنترل سیستم مدیریت انرژی کنترل زیرسیستم ها و تجهیزات مکمل بهینه سازی مصرف انرژی می باشد که به معنی به حداقل رساندن زمان و هزینه های محاسباتی و ارتقاء نگهداری از سیستم بعد از اجرای آن می باشد.[9]
فرآیند استاندارد سازی ،فرآیند ایجاد یک استاندارد فنی ، که می تواند مشخصات استاندارد ،روش آزمون استاندارد،تعریف استانداردو یا روش استاندارد باشد. سیستم مدیریت انرژی به مجموعه ای اجزائ وابسته به هم و دارای تعامل یک سازمان که به منظور ایجاد خط مشی و اهداف کلان انرژی و دستیابی به آن اهداف به کار برده میشوند گفته می شود[17] که هدف اصلی آن کاهش هزینه های انرژی و افزایش بهره وری انرژی یک شرکت است.[10]
1. 2 . 2 .استانداردهای سیستم مدیریت انرژی
هم اکنون برای فرآیند سیستماتیک مدیریت انرژی همانند سایر سیستمهای مدیریتی استانداردهای بین المللی تدوین گردیده است.درحال حاضر استانداردهای جدید بین المللی مدیریت انرژی مانند ایزو 50001 و EN16001 که مناسب برای مدیریت انرژی در تمام انواع و اندازه کسب و کار در سراسر جهان طراحی شده اند،وجود دارد.و همچنین استاندارد های سیستمهای مدیریت بر اساس استانداردهای موجود ملی و استانداردهای مدیریت ایزو،استاندارد زیست محیطی و استاندارد مدیریت کیفیت - ایزو14001و ایزو - 9001 ساخته شده اند .[15]
اکثر استانداردهای مدیریت - از جمله سیستمهای مدیریت انرژی - بر اساس مدل چرخه دمینگ - طراحی ،اجرا ،بررسی ،اقدام - که موجب رشد فرهنگ سازمانی در راستای بهبود مستمر کارایی انرژی است ،می باشد.
- طراحی:
یکی از الزامات کلیدی استاندارد مدیریت انرژی ،استقرار یک سیاست انرژی ،که مستلزم برنامه ریزی انرژی،اهداف ،تعهدات و روش مدیریت ارشد است که از طریق برنامه مدیریت انرژی اجرا می شود.بنابراین ،تدوین یک برنامه انرژی و اجرای آن از طریق یک برنامه سازمانی گسترده انرژی،یک هزینه موثر جهت غلبه بر موانع کارایی انرژی و همچنین بهبود کارایی انرژی می باشد.[17]
- اجرا :
فاز اجرا شامل پیاده سازی برنامه مدیریت انرژی به وسیله هماهنگی عملیات و فعالیتهای شرکت جهت کاهش مصرف انرژی سیستمها و فرآیندهای تجهیزات می باشد.برنامه مدیریت انرژی موفق با تعهد سازمانی قوی نسبت به بهبود مستمر کارای انرژی آغاز می شود.[17]بنابراین،یک برنامه مدیریت انرژی شامل محول کردن وظایف مدیریت و ایجاد یک کمیته انرژی در مقابل کارکرد مرحله برنامه ریزی است.مسئولیت این کمیته هدایت و نظارت برنامه و اطمینان از بهبود مستمر اهداف است ،انگیزه مند کردن پرسنل توسط مدیریت ارشد یک ابزار موثر شامل پرسنل شرکت با تخصص های گوناگون در برنامه مدیریت انرژی می باشد. است .[15]
- بررسی:
این مرحله با هدف پایش و اندازه گیری عملکرد - با انجام ممیزی انرژی - ازمنظر صرفه جویی انرژی و هدف های مقایسه ای و اهداف مجموعه است.اگر هرگونه کمبودی وجود داشته باشد، لازم است که علل جهت اصلاحان به منظور تحقق بخشیدن به اهداف مجموعه شناسایی و تجزیه و تحلیل گردند.[15]
- اقدام :
این مرحله اساسا شامل بررسی مدیریت از ممیزی، گزارشات داخلی و خارجی مربوط عملکرد برنامه مدیریت انرژی می باشد.این گزارشات نقش مهمی در سازمان به جهت شناسایی کمبودها و دیگر نقاط از دست رفته برای اطمینان از بهبود مستمر ایفا می کنند .[15]
ایزو - 1سازمان بین المللی استاندارد - تشکلی است بین المللی متشکل از موسسات استاندارد ملی کشورهای مختلف - موسسات عضو ایزو - ..سازمانهای بین المللی ،دولتی و غیر دولتی مرتبط با ایزو نیز در این کار مشارکت می کنند.ایزو در تمامی زمینه های مربوط به استانداردهای الکترونیکی ،همکاری نزدیکی با کمیسون بین المللی الکتروتکنیک دارد.[3]
. 1. 1 . 2 . 2 استاندارد ایزو 14001
این استاندارد بر اساس چرخه دمینگ تدوین شده : .1فاز طراحی :
در اولین گام سازمان اقدام به بررسی وضع موجود نموده پس از آن یا توجه به نتایج بدست آمده مدیریت خط مشی زیست محیطی را تدوین می کنند پس از تدوین خط مشی زیست محیطی نوبت به طرح ریزی سامانه مدیریت می رسد در این فاز: -تدوین اهداف کلان و خرد و برنامه های زیست محیطی
.2فاز عملیات و اجرا :
