بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی رابطه طول کل و وزن ماهی حلوا سفید در سواحل استان خوزستان است. نمونههای مورد مطالعه از ماهیان صید شده توسط ناوگان صیادی در اسکله چوئبده آبادان و ضمن آمارگیری کارشناسان شیلات در بهار و تابستان شهریورماه 1395 تهیه گردید. تعداد 237 عدد ماهی حلوا سفید مورد زیست سنجی قرار گرفتند. رابطه ی طول کل- وزن برای ماهیان W=0/0784X2/7164 و با ضریب همبستگی 0/9302 محاسبه شد. نتایج، اختلاف معنی داری بین مقدار محاسبه شده bو عدد 3 را نشان داد . - p<0/05 - بنابرین می توان نتیجه گرفت که رشد این ماهی در تمام ابعاد به صورت یکسان انجام نمی شود و به عبارتی رشد آلومتریک منفی دارد.
کلیدواژه: رابطه طول و وزن، شاخص وضعیت، سواحل استان خوزستان، ماهی حلوا سفید
مقدمه
توسعه پایدار فرایندی است برای بدست آوردن پایداری در هر فعالیتی که نیاز به منابع و جایگزینی سریع و یکپارچه آن وجود دارد. توسعه پایدار در کنار رشد اقتصادی و توسعه بشری در یک جامعه یا یک اقتصاد توسعه یافته، سعی در تحصیل توسعه مستمر، ورای توسعه اقتصادی دارد. در واقع توسعه پایدار عنصر سازمان دهندهای است که موجب پایداری منابع تجدیدناپذیر می شود، منابع محدودی که برای زندگی نسل آینده بر روی کره زمین ضروری است و راه حلهایی را برای الگوهای فانی ساختاری، اجتماعی و اقتصادی توسعه ارائه میدهد تا بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانههای زیستی، آلودگی، تغییرات آب و هوایی، افزایش بیرویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسانهای حال و آینده جلوگیری کند.
با توجه به اینکه ذخایر آبزی نیز جزو منابع طبیعی هستند که در صورت عدم مدیریت و بهرهبرداری بیرویه در معرض خطر و نابودی قرار میگیرند، شناخت ویژگیهای زیستی، اکولوژیکی و رفتاری آنها سبب پایداری آنها و در نتیجه حفظ این ذخایر با ارزش میگردد . - 10 - رابطه طول و وزن یکی از مهمترین شاخصهای مورد مطالعه در تحقیقات شیلاتی است زیرا اطلاعات بسیاری را در زمینه شرایط یک جمعیت آبزی نشان میدهد. اولین پارامتری که میتوان اطلاعات آن را با توجه به تغییرات طول و وزن بهدست آورد سن و کلاسهای سنی ماهی هاست که در شیلات از اهمیت زیادی برخوردار است. علاوه براین، از این اطلاعات میتوان برای تخمین نرخ رشد و مرگ و میر و نیز دسترسی به میزان پایداری یک ذخیره ماهی استفاده نمود.
همچنین از این دادهها می توان جهت پیشبینی تغییرات زیستمحیطی و آب و هوایی و حتی تغییرات ناشی از دستکاریهای انسانی استفاده نمود. اگرچه میزان اندازه افراد متعلق به جمعیت یک ماهی می تواند تحت تاثیر عواملی چون تنوع در منابع غذایی، تغییرات محیطی و نیز عواملی چون رقابت دچار تغییر شود، لکن تغییرات اندازهای در یک زمان مشخص بانگر تفاوت در میانگین سنی آن ماهی است . - 8 - از سوی دیگر، رابطه طول و وزن ماهیان برای ارائه اطلاعات درمورد شرایط ماهی و تعیین ایزومتریک یا آلومتریک بودن رشد ماهی مورد استفاده قرار می گیرد . - 7 - هنگامی که جاندار با نرخ ثابتی در تمامی ابعاد رشد یابد، به آن رشدایزومتریک - همسان - گفته میشود در این هنگام میزان پارامتر b که در واقع توان مربوط به معادله رگرسیونی طول-وزن میباشد، نزدیک به 3 بوده و نشان دهنده رشد ایزومتریک است . - 4 -
در معادله طول- وزن میزان a که بیانگر شیب خط رگرسیونی است، به شرایط ماهی مرتبط بوده و بزرگتر بودن مقادیر a به بیشتر بودن وزن افراد یک گونه در یک طول مشخص دلالت دارد شاخص وضعیت بیان کننده وضعیت افراد جمعیت یک ماهی بوده و شیب رابطه طول- وزن میتواند به عنوان یکشاخص کلی برای سلامت آن جمعیت در نظر گرفته شود . - 2 - این شاخص می تواند برای تشخیص و دسترسی به تغییرات طول و وزن ماهیان در طول دورههای زمانی مختلف و مکانهای متفاوت مورد استفاده قرار گیرد. بهعبارت دیگر، تجزیه و تحلیل شاخص وضعیت و رابطه رگرسیونی طول - وزن در جهت دستیابی یه وضعیت سلامت ماهیان و شرایط زیستگاهی از جمله دسترسی کافی به غذا مورد استفاده قرار میگیرد.
شاخص وضعیت معمولاً با چاقی در ارتباط است. بهطوریکه در یک وضعیت ضعیف تعدادی از ماهیها و در نتیجه ذخیره ماهی مورد بررسی دارای وضعیت چاقی منفی میباشند و در نتیجه پتانسیل رشد ماهی ها کاهش مییابد. در چنین شرایطی سایر ویژگیهای زیستی ماهی همچون موفقیت تولیدمثلی، هماوری و کیفیت تخم ها و اسپرم های تولید شده به وسیله ماهی نیز روند کاهشی نشان می دهند . - 6 - همچنین هنگامی که شاخص وضعیت ضعیف میباشد، شانس بقا و بازماندگی در ماهی ها کاهش مییابد.با توجه به اینکه ماهی حلوا سفید جزو ماهیان بسیار ارزشمند تجاری در خلیجفارس میباشد. مطالعاتی بر روی جنبههای مختلف زیستی آن انجام شده است. این مطالعه به بررسی رابطه طول- وزن و شاخص وضعیت در این ماهی پرداخته است.
مواد و روشها
در مطالعه حاضر نمونههای ماهی در اسکله صیادی چوئبده آبادان در بازه زمانی بهار و تابستان 1395 پس از تخلیه از شناورهای صیادی مورد زیست سنجی قرار گرفت. بر اساس اهداف اداره کل شیلات پس از پهلوگیری شناورهای صیادی و به منظور برآورد شرایط زیستی ذخایر منطقه برخی از ویژگیهای زیستی ماهی های با ارزش تجاری مورد بررسی و آمارگیری قرار میگیرد. اطلاعات این مطالعه نیز از همین آمارگیریها استخراج شده است. شناورهای صیادی در این منطقه با استفاده ازتور ترال و تور گوشگیر به صید ماهیهای تجاری می پردازند. جهت انجام بررسیهای زیست سنجی نمونههای ماهی در هر شناور براساس نوع تفکیک شده و مورد اندازهگیری طولی و وزنی قرار گرفت.برای تعیین ارتباط بین طول کل و وزن بدن ماهیها از رابطه نمایی w=aLb استفاده گردید.
در این رابطه w، وزن ماهی بر حسب گرم؛ L، طول کل ماهی بر حسب سانتیمتر؛ a، مقدار ثابت که وابسته به فرم بدن است و b نمای معادله توانی است که مقدار آن نوع رشد بدن ماهی یعنی همگون یا ناهمگون بودن را نشان میدهد. برای به دست آوردن نمای b و مقدار ثابت a از فرمول لگاریتمی رابطه طول و وزن استفاده میشود . - 3 - ضریب چاقی یک شاخص متناسب بودن یا فاکتور وضعیت نسبی برای ماهی است و افزایش میزان ضریب چاقی نشان دهنده بیشتر بودن وزن ماهی است، فاکتور چاقی یا کیفیت، شاخص مفیدی در چرخه زیست شناسی و غذایی گونه ها بوده و راه دیگری برای بیان رابطه طول-وزن در یک ماهی معین است و همچنین میتواند در کریرهای تغییرات فصلی جثهی ماهی در طول سال استفاده شود. برای تعیین ضریب چاقی ماهی از فرمول زیر استفاده شد . - 1 - در این فرمولk ضریب چاقی؛ L طول کل ماهی - سانتیمتر - ؛ W وزن ماهی - گرم - میباشد.
نتایج
در این مطالعه در مجموع 237 عدد ماهی حلوا سفید مورد زیستسنجی قرار گرفت. اطلاعات مربوط به طول کل و وزن ماهی های نمونهبرداری شده در طول دوره مورد مطالعه گردید. بهمنظور بررسی الگوی رشد در ماهی حلوا سفید، معادله رگرسیونی رابطه طول- وزن برای مجموع ماهیان بهصورت W= 0/0784 X 2/7164 و با ضریب همبستگی 0/9302 محاسبه شد - شکل . - 1 شاخص وضعیت این ماهی برای کل دوره مورد مطالعه 4/092 محاسبه گردید.
بحث
مدل های محاسباتی رشد ماهی روش های تجربی و موضوعی را برای توصیف الگوهای مربوط به دادههای رشد و تخمین وزن ماهی در زمانهای مشخص بین دورههای زمانی نمونه برداری ارائه می کنند. تخمینهای دقیق زیتوده و بالطبع آن مقدار غذای لازم برای دستیابی به زیتوده مشخص یکی از نکات حیاتی و کلیدی برای مدیریت شیلاتی است. معادله دقیق رابطه طول- وزن به محققان این امکان را میدهد که با استفاده از میزان رشد طولی بتوانند مقادیر رشد وزنی ماهیان را در مدلهای مربوط به رشد ماهیان محاسبه کنند. به همین شکل محاسبه زیتوده با استفاده از پراکنش دادههای طولی، وضعیت و ویژگی های ریختشناسی جمعیتهای ماهی امکانپذیر میباشد . - 11 - بنابراین میتوان گفت که رابطه طول- وزن در شیلات یک ابزار مدیریتی مهم است . - 9 - رشد که به عنوان تغییر در اندازههای بدنی تعریف میشود، میتواند به شکل تغییر در اندازه یا ترکیب بافتها اندازهگیری شده و یکی از مهمترین ویژگی های مورد بررسی در علم شیلات بهشمار میرود. به دلیل افزایش تمایل به کیفیت و ایمنی محصولات شیلاتی، ترکیب بدنی یک ماهی براساس عوامل مختلفی مانند نوع تغذیه، ژنتیک و سلامتی آن سنجیده میشود . - 12 -
در این مطالعه میزان محاسبه شده برای شاخص وضعیت در طول دوره مورد مطالعه 4 - /092 - شرایط نسبتاً خوب این ماهی را در این منطقه نشان میدهد. تجزیه و تحلیل رابطه طول- وزن و شاخص وضعیت برای ماهی تیلاپیا زیلی در محیطهای طبیعی براساس شرایط متفاوت اکوسیستمهای مختلف و در سالهای متفاوت متنوع گزارش شده است. بهطوریکه مطلوبیت زیستگاهها چه از نقطهنظر شرایط زیستی مانند حضور و دسترسی به غذا و چه از لحاظ شرایط غیرزیستی مانند عمق آب، سرعت جریان، نوع بستر و غیره بر ویژگیهای زیستی این ماهی تاثیرگذار است.در این مطالعه بررسی رابطه طول- وزن ماهی حلوا سفید نشان داد که ضریب همبستگی - - R2=0/9302 بین دو پارامتر طول و وزن در این ماهی بالا بوده که نشان دهنده میزان زیاد ارتباط مثبت بین طول و وزن ماهی می باشد. پارامتر b با مقدار 2/7164 اختلافمعنی داری - - p<0/05 با مقدار استاندارد این توان یعنی 3 دارد و بنابراین نمیتوان
