بخشی از مقاله
چکيده
بين سلامت و طول عمر تا اندازه زيادي ارتباط وجود دارد.سلامت جسمي و رواني انسان را مي توان از عوامل طول عمر انسان در نظر گرفت .در اين رابطه نقش صله رحم به عنوان يکي از سنت رايج در دين اسلام قابل توجه مي باشد.امروزه به دليل گسترده شدن روابط اجتماعي و مشاغل و دغدغه ها اين امر کمي مورد غفلت واقع شده است .اهميت صله رحم و نقش و پيامدهاي آن در سلامت و آرامش روحي و بهداشت رواني انسان از منظر آموزه هاي ديني بسيار فراوان است .
هدف مقاله حاضر بررسي نقش صله رحم در سلامت انسان به عنوان يک عامل درطول عمر انسان مي باشد. در اين رابطه با مراجعه به منابع روايي به شيوه توصيف و تحليل تلاش مي شود تا نقش صله رحم را در طول عمربيان شودو پس از آن به علمي بودن اين امر اشاره خواهد شد.
کليدواژه : صله ، ارحام ، صله رحم ، طول عمر
مقدمه
شناخت صله رحم «صله » مصدر فعل وصل از ريشه «وصل » است که در مقابل فصل قرار مي گيرد و به معني اتصال و پيوستگي است .
(عميد،١٢٩.٢). به محل استقرار و رشد جنين «رحم » گفته مي شود. جمع رحم «ارحام » است و به خويشان به اعتبار انتساب به يک رحم ، ارحام مي گويند. (راغب اصفهاني، ٤٤٩) رحم در لغت به عضو خاصي از بدن زن که محل استقرار فرزند و کانون نشو و نماي طبيعي اوست ، اطلاق مي شود. (شرف الدين - ٢٨).
مصاديق صله و رحم
هر گونه عملي که از روي لطف و احسان با هدف تامين نيازهاي اولي و ثانوي افراد خويشاوند يا ابراز علاقه به آن ها، به انگيزه وفاداري به حقوق و تکاليف متقابل و تحکيم روابط عاطفي و صميمي ميان ايشان صورت پذيرد.
مصداق صله مي باشد. در مجموع صله با ايتان مطلق احسان حاصل مي گردد و متقابلا قطع با ترک جميع انحاي احسان محقق مي شود. (شرف الدين - ٤٤)
اين تفکر که صله رحم حتما بايد با غذا همراه باشد، کاملا اشتباه است . دين مقدس اسلام دايره صله را خيلي وسيع تر و ساده تر از اين ها به ما بيان کرده است .
امام صادق (ع ) مي فرمايند: «همانا صله رحم و نيکي کردن ، حساب را آسان ساخته ، از گناه نگاه مي دارد، پس صله رحم کرده و به برادرانتان نيکي کنيد، اگرچه به سلامي نيکو و جواب سلامي نيکو باشد. (کليني.٢-١٥١).
در جاي ديگر مي فرمايند: «صله رحم کنيد اگرچه با شربت آبي باشد. (کليني ١٥٧.٢).
پس همان طور که بيان شده است ارزش و مصداق صله به نيکي و احسان در آن است نه به حد و اندازه و ميزان در آن مصداق هاي صله فراوان و انواع نيکي و احسان در صله و مراتب آن بسيار و از حوصله اين بحث خارج است .
لذا از بيان آن خودداري کرده ايم .
اما مصداق هاي رحم و ارحام
همان طور که بيان شد واژه رحم استعاره براي قرابت و خويشاوندي است چرا که آن ها از يک رحم متولد شده اند.
مراد از رحم يعني نسبت شناخته شده بين آن دو وجود داشته باشد. هر چند نسبت دوري با هم داشته باشند.
ارحام همه ي اقاربي را گويند که از ناحيه پدر و مادر (و بالاتر از آن ها، اجداد و جدات و نيز پائين تر از ايشان اولاد و نوه ها) به فرد منتسب باشند. همه ي کساني که در اين سلسله به نوعي به فرد انتساب يافته اند، اعم از اينکه جزء محارم باب نکاح باشند يا نه ، وارث باشند يا نه ، دور باشند، يا نه ، از ارحام محسوب مي گردند. (شرف الدين - ٥٥).
آثار و کارکردهاي صله رحم
آثار و کارکردهاي فراواني در روايات براي صله رحم شمرده شده است که به راستي انسان را گرفتار شگفتي و تحير مي سازد. انبوه اين آثار با نظر به اهميت و ارزش بسيار هر يک در زندگي فردي و اجتماعي گوياترين و متقن ترين شيوه براي توجه دادن همگان به قدر و اعتبار اين ارزش اجتماعي است .(شرف الدين ١٣٥٠)
آثارهايي همچون ، زيادت عمر، دفع بلا و زيادشدن دارايي، نيکويي اخلاق ، مرگ نيکو و حسابي راحت ، بخشش گناه کسب مقام والا و بسياري از پيامدهاي مثبت ديگر.
براي نمونه به چند حديث از معصومين که کارکردهاي صله رحم را بيان مي کند مي پردازيم :
١-امام علي (ع ) فرمودند:صله الرحم توجب المحبته و تکيث العدو. صله رحم محبت آور است و دشمن را خوار مي کند.
(خوانساري ٢٠٩.٤).
٢- امام صادق (ع فرمودند:
«ان صلۀ الرحم و البر ليهونان الحساب و يعصمان من الذنوب »
صله رحم و نيکي، حساب (قيامت ) را آسان مي کند و از گناهان جلوگيري مي نمايد. (کليني ١٥٧.٢).
٣- امام صادق (ع ) فرمودند:
«صله الارحام تحسن الخلق و تسمح الکف و تطيب النفس و تذير في الرزق و تنسي في الاجل » (کليني ١٠.٤) صله رحم اخلاق را خوب ، دست را بخشيده جان را پاکيزه ، روزي را زياد مي کند و مرگ را به تأخير مي اندازد.
٤- پيامبر اسلام فرمودند:
«من شي الي ذي قرابه بنفسه و ماله ليصل رحمه اعطاه الله عزوجل اجد مال شهيد».
هر کس با جان و مال خود در راه صله رحم کوشش کند، خداوند عزوجل پاداش يکصد شهيد را به او مي دهد. (شيخ صدوق ١٦.٤)
نقش صله رحم در طول عمر از منظر آيات و روايات الف - صله رحم در آيات مبارکه قرآن مجيد
بسياري از آيات قرآن مجيد انسان را به احسان و نيکي کردن رهنمود مي کند و حال آن که نيکي کردن و احسان نمودن از مصداق هاي صله رحم است و اگر بخواهيم همه ي نيکي ها را در دايره صله رحم قرار دهيم بايد همه ي آيات احسان و ذکات و خمس و سلام و .. .را ذکر کنيم اما در اينجا تنها به آياتي پرداخته مي شود که به طور واضح و اختصاصي از صله رحم صحبت کرده است .١-خداوند در قرآن فرموده است .
« والذين يصلون ما أمر الله به أن يوصل ويخشون ربهم ويخافون سوء الحساب » (رعد.٢١).
و کساني که آن چه را خدا به پيوستن آن فرمان داده مي پيوندند و از خداي خويش مي ترسند و از بدي حساب بيم دارند.
از معروف ترين مصاديق آن چه که خدا امر به پيوند آن نموده مسأله صله رحم است که ترک آن مخالف با امر خداست .
٢-در جاي ديگر فرموده است .
« واعبدوا الله ولا تشرکوا به شيئا وبالوالدين إحسانا وبذي القربي واليتامي والمساکين والجار ذي القربي والجار الجنب والصاحب بالجنب وابن السبيل وما ملکت أيمانکم إن الله لا يحب من کان مختالا فخورا » (نساء.٣٦)
و خدا را بپرستيد و چيزي را شريک او قرار ندهيد و به پدر و مادر و نيز به خويشان و يتيمان و مسکينان و همسايه نزديک و همسايه دور و رفيق نزديک و در راه مانده و برده مملوکتان نيکي به سزا کنيد که همانا خداوند کسي را که متکبر و فخرفروش است دوست ندارد. در تفسير نمونه اين طور آمده است : اين آيه نخست مردم را دعوت به عبادت و بندگي پروردگار و ترک شرک و بت پرستي مي کند. سپس از نيکي به والدين مي گويد، حق پدر و مادر از مسائلي است که در قران تاکيد فراوان درباره آن شده است و بعد از خويشاوندان صحبت مي راند. اين موضوع نيز از مسائلي است که در قرآن تاکيد شده است . گاهي با عنوان «صله رحم » و گاهي به عنوان «احسان و نيکي به خويشاوندان بيان شده است (مکارم شيرازي ١٤٩.٣).
خداوند متعال در جاي ديگر مي فرمايد:
