بخشی از مقاله
چکیده:
از جمله الطاف الهی که خداوند در اثر بعضی از اعمال بندگان، آنان را مورد عنایت خاص خود قرار داده و از نعمت‌های بی‌کران خود بهره‌مند می‌کند، صله‌ی رحم است. اهمیت صله‌ی رحم در اسالم به حدی است که مي‌توان گفت جزء اولویت های بزرگ اسالمی است. هیچ راه نجاتی برای قاطع رحم وجود ندارد و برای کسی که صله می‌کند، مژده فراوان است. اسالم صله‌ی رحم را وسیله فزونی رزق و روزی، عامل افزایش عمر، پاک کننده اعمال و رفتار، آسان کننده سختی‌های مرگ و موجب پاداش‌های فراوان آخرتی و... می‌داند.نباید از تأثیر اجتماعی صله‌ی رحم غافل بود زیرا انسان برای زندگی اجتماعی خود نیاز به ارتباط با یكدیگر دارد تا از تنهایی بیرون آید و شادابی روحی خود را در ادامه زندگی حفظ كند. از همین رو است که خداوند روابطی را که نقش حیاتی در محبت و صفای زندگی اجتماعی دارد را برای مکلفان واجب و مستحب قرار داده.
واژه‌هاي كليدي: صله‌ي رحم، آثار فردی، آثار اجتماعی، آثار روحی.
.1 مقدمه:
صله‌ی رحم و کمک و حمایت و محبت نسبت به خویشاوندان در اسالم از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و قطع رحم و بریدن رابطه از خویشان و بستگان را شدیداً نهی کرده است. علت این‌همه پافشاری نسبت به نگهداری پیوندها این است که همیشه برای اصالح، تقویت، پیشرفت و تکامل و عظمت بخشیدن به یک اجتماع بزرگ، چه از نظر اقتصادی یا نظامی و چه از جنبه‌های
معنوی و اخالقی، باید از واحدهای کوچک آن شروع کرد، با پیشرفت و تقویت تمام واحدهای کوچک، اجتماع عظیم، خود به خود اصالح خواهد شد.اسالم برای عظمت مسلمانان از این روش به نحو کامل‌تری بهره‌برداری نموده است، دستور به اصالح واحدهایی داده که معموالً افراد از کمک و اعانت و عظمت بخشیدن به آن روگردان نیست‌اند؛ زیرا تقویت بنیه افرادی را توصیه می‌کند که خونشان در رگ و پوست هم در گردش است، اعضای یک خانواده‌اند و پیداست هنگامی که اجتماعات کوچک خویشاوندی نیرومند شد، اجتماع عظیم آن‌ها نیز عظمت می‌یابد و از هر نظر قوی خواهد شد. در این مقاله سعی بر آن است که با بررسی ضرورت توجه به این موضوع، به آثار و برکات صله‌ی رحم اشاره‌ای هرچند مختصر داشته باشیم.
.2 اهمیت صله‌ی رحم:
اسالم تحکیم پیوندهای خویشاوندی و استحکام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأکید و توجه قرار داده و صله‌ی رحم و رسیدگی به خویشاوندان و بستگان را به‌عنوان یک ارزش الهی واجب کرده است و خدای متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده و می‌فرماید: واعبدوا اهلل و التشرکوا به شیئا و بالوالدین احسانا و بذی القربی - قرآن كريم، نساء: - 36 خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیکی کنید؛ و در جای دیگر می‌فرماید: و اتقوا اهلل الذی تسائلون به و االرحام ان اهلل کان علیکم رقیبا - همان، - ؛ بترسید از آن خدایی که به‌نام از یکدیگر درخواست می‌کنید و درباره‌ی ارحام کوتاهی نکنید همانا خداوند مراقب شماست.
عالوه بر آیاتی که انسان را امر به رعایت صله‌ی رحم می‌کند، آثار و کارکردهای فراوان برای صله‌ی رحم برشمرده شده است که به راستی انسان را دچار شگفتی و تحیر می‌کند. انبوه این آثار با نظر به اهمیت و ارزش بسیار هر یک در زندگی فردی و اجتماعی، گویاترین و متقن‌ترین شیوه برای توجه دادن همگان به اعتبار این ارزش اجتماعی است. از طرف دیگر بیان آثار با تأکید فراوان در روایات اهل‌البیت A عاملی برای تشویق و سوق دادن مسلمین به این سنت بزرگ و زیبای اسالمی است. به جرأت مي‌توان ادعا کرد که در میان سفارشات معصومین A کمتر موضوعی به اندازه صله‌ی رحم مورد توجه و عنایت قرار گرفته است و این یکی از برجستگی های فرهنگ غنی و متعالی اسالم است.
.3 فضایل صله‌ی رحم:
امام‌رضا A در باب اهمیت و فضائل صله‌ي رحم می‌فرماید: «باَرِحمت صله كن، اگرچه به یك شربت آبی باشد و بهترین صله‌ي رحم، آزار‌نرساندن به اوست. همانا صله‌ي رحم، مرگ را به تأخیر می‌اندازد و دوستى خانواده می‌آورد. - »کلینی، - 389 : 1429 همچنین حضرت‌رضا A صله‌ي رحم را در ردیف نماز و زكات قرار مي‌دهد و همگان را به انجام آن امر می‌كند و می‌فرماید: «خداوند عزوجل، سه: 1 به اقامه نماز و پرداختن زكات باهم فرمان داده است؛ پس هركه زكات نپردازد، نماز او قبول نیست.2 به سپاس‌گزاری از او - خدا - و سپاس‌گزاری از پدر و مادر باهم فرمان داده است؛ پس هركه از پدر و مادرش سپاس‌گزاری نكند، از خداوند سپاس‌گزاری نكرده است.
3به رعایت تقوا و صله‌ي رحم باهم فرمان داده است؛ پس هركس صله‌ي رحم نكند، تقوای الهی را رعایت نكرده است.» - حرعاملی، - 25 :1409در برخی دیگر از احادیث امام رضا A نیز به اهمیت صله‌ي رحم اشاره شده است: « همانا رحم آل‌محمد، یعنى ائمه ، به عرش آویخته است و مى‌گوید: بار خدایا بپیوند هر كه مرا بپیوندد و ببر از هر كه از من ببرد و بعد از این هم این موضوع نسبت به ارحام مؤمنین جریان دارد. سپس - حضرت - این آیه را تالوت فرمودند: «از خدایی كه به‌نام او بازخواست شوید و از بریدن ارحام پروا كنید - »کلینی - 1429:156
.4 فواید و آثار صله‌ی رحم .4.1 آثار و فواید دنیوی صله‌ی رحم: .4.1.1 طوالنی شدن عمر:
بسیاری از آموزه‌های دینی، افزون بر نفع اخروی، منفعت دنیوی نیز برای ما به همراه دارد و به زندگی مادی ما هم سروسامان مي‌دهد که صله‌ی رحم یکی از آن‌ها است. در اين‌باره احادیث و روایات فراوانی در کتب حدیثی نقل شده که ما در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می کنیم. از جمله: حضرت رضا A در این مورد مي‌فرمايند: «مردی از عمرش 3 سال مانده بود. وی صله‌ی رحم می‌کند و خداوند آن را به سی سال تبدیل می‌کند که خداوند هرچه خواهد می‌کند.» - مجلسی - 1403:93 همچنین در حدیثی از امام صادق A نقل شده: «صله‌ی رحم، عمر را زیاد می‌کند و فقر و پریشانی را از بین می برد.»
امام صادق A فرمودند: «ما چیزی را جز صله‌ی رحم، سراغ نداریم که عمر را زیاد کند؛ تا آن‌جا که گاهی تا زمان مرگ یک نفر، سه سال مانده است، ولی او اهل صله‌ی رحم مي‌شود. آن‌گاه خداوند، سی سال بر عمرش می مي‌افزايد و سی و سه سال دیگر زنده می‌ماند؛ و گاهی اجل کسی سی و سه سال است، اما به خاطر قطع رحم و گسستن رابطه‌ی خویشاوندی، خداوند سی سال از عمرش کم می‌کند و سه سال زندگی می‌کند.» - کلینی، - 153 : 1429 شخصی به‌نام َمیسِر از امام باقر یا امام صادق A نقل كرده كه آن حضرت فرمودند: ایَمیسِر گمان می كنم به خویشان خود نیكی می كنی؟ گفتم: آری فدایت شوم! من در نوجوانی در بازار كار می كردم و دو درهم مزد می گرفتم، یك درهم آن را به عمّه ام و درهم دیگر را به خاله ام می دادم.
آن گاه امام فرمودند: به خدا سوگند تاكنون دوبار مرگت فرا رسیده، ولی به خاطر صله‌ی رحم به تأخیر افتاده است.» - مجلسی، - 100 :1410پیامبر اکرم فرمودند: هر کس از تأخیر اجل و گسترش روزی خود خوشحال مي‌شود پس از خدا پروا کند و صله‌ی رحم کند. در روایتی دیگر فرمودند: هر کس برای من یک عمل را ضمانت کند من برایش چهار چیز را ضمانت مي‌كنم: هر کس صله‌ی رحم کند خدا او را دوست بدارد و روزی وی را گسترش دهد و عمرش را فزونی بخشد و او را به بهشتی درآورد که وعده داده است. - سلمی سمرقندی،بی‌تا: - 258از امام رضا A نقل شده: «كسی كه مسرور مي‌شود از اینكه اجل او طوالنی گردد و روزی او زیاد شود، پس باید صله‌ي رحم كند.» - صدوق، - 258 :1390 نیز فرمودند: «صله‌ي رحم اجل را به تأخیر می‌اندازد و در بین اقربا، محبت ایجاد می‌كند.» - محمدزاده، بي‌تا: - 542
