بخشی از مقاله
صله ي رحم و سبک زندگي اسلامي
چکيده
در فرهنگ اصيل اسلامي، جامعه به منزله ي خانواده بزرگي است که هر يک از اعضاي آن نسبت به ديگران ، وظايف و مسئوليت هايي دارد وپذيرفتني نيست اعضاي اين مجموعه ، جز به تامين نياز مندي هاي شخصي و فراهم آوردن رفاه و آسايش فردي و خانوادگي نينديشند. دين مبين اسلام علاج هر واقع اي را پيش از وقوع معرفي کرده است .
يکي از راهکارهاي فوق العاده هم صله ي رحم است يعني حفظ ارتباط با يکديگر و مساعدت با نزديکان . در اين مقاله سعي شده که با يادآوري آثار شگفت انگيز صله ي رحم در زندگي مادي و معنوي از طريق نقل آيات و روايات به نوعي مسلمانان را به اين سنت پسنديده تشويق و با بيان آثار مخرب قطع رحم و ثاثير آن بر ابعاد مختلف زندگي از شيوع آن جلوگيري کند. جامعه از مردم تشکيل شده و مردم از اقوام و عشيره هاي مختلف ، اگر هر کس به اقوام خود رسيدگي کند هيچ نيازمندي باقي نمي ماند و بسياري از گره هاي زندگي و مشکلات به آساني و قهرها به آشتي بدل خواهد شد. همگام با عصر ارتباطات و تکنولوژي و موازي با جهان امروز مي توان از تکنولوژي به عنوان ابزاري مفيد در راه گسترش ارتباطات و تعامل با خانواده ، خويشان و نزديکان به کاربرد و در اين راه آموزش و يادگيري راه هاي صحيح بهره برداري از تکونولوزي و به خدمت درآوردن آن امري ضروري به نظر مي رسد.
وسائل ارتباطي از قبيل تلفن همراه ، اينترنت و شبکه هاي اجتماعي که جاي خود تا در زندگي امروزه بشر بازکرده اند مي توانند براي صله رحم در زندگي امروز به کار آيند واژگان کليدي: صله رحم ، خويشاوندان ، قطع رحم
مقدمه
در زماني بسيار دور جامعه ي بشري تنها متشکل از دو انسان بود که وابستگي شديد و ارتباط نزديکي بينشان برقرار بود و تا مدت ها ميان جامع هاي کوچک چنين ارتباط تنگاتنگي وجود داشت ، اما با افزايش جمعيت و گسترش دامنه ي جغرافيايي روابط به سمت پيچيدگي رفت ولي چيزي از نيازهاي عاطفي انسان کم نشد يعني نيازي به محبت و همدلي، پس چه بايد کرد؟ دين مبين اسلام علاج هر واقع اي را پيش از وقوع معرفي کرده است . يکي از راهکارهاي فوق العاده هم صله ي رحم است يعني حفظارتباط با يکديگر و مساعدت با نزديکان در زمان احتياج و اضطرارشان . در اين مقاله سعي شده که با يادآوري آثار شگفت انگيز صله ي رحم در زندگي مادي و معنوي از طريق نقل آيات و روايات به نوعي مسلمانان را به اين سنت پسنديده تشويق و با بيان آثار مخرب قطع رحم و ثاثير آن بر ابعاد مختلف زندگي از شيوع آن جلوگيري کند؛ اميد است اين مقاله با استعانت از خداوند متعال بتواند گامي کوچک در رشد روابط اجتماعي واحياي اين سنت نيکو برداشته باشد.
کليات
نکته اي که از مباني دين اسلام مي توان به روشني فهميد اين است که خداوند متعال براي انسان مقصد ويژه اي در نظر گرفته ، و آن رسيدن به کمال است و براي دست يابي به اين آرمان شهر تمام ابزار لازم را فرا دوي او نهاده است ؛ به نظر مي رسد نقطه ي عطف رسين به کمال اخلاق باشد و اخلاق جمعيت ياست از عرآنچه که آدمي براي رسيدن به خداوند به ان محتاج است . اولين گام اخلاقي هر انساني در چگونگي معاشرت با خوانواده شکل مي گيرد. «خانواده کوچکترين اجتماع انساني است که روابط اعضاي آن در درجه ي نخست از پيوندي عاطفي و خونين نشأت مي گيرد، هر يک از اعضاي خانواده داراي نقشي هستند و اين نقش ها پديدآورنده ي روابطي هستند که تکاليف و حقوق خواصي را ايجاد مي کنند. پس از اعضاي اصلي هر خانواده خويشاوندان قرار دارند. رابطع ي خويشاوندي که رابطه ي خوني و مادري (رحم ) دارند، ادامه ي روابط خانوادگي خواهران و برادران است . داشتن رابطه و احترام به خاله ، دايي و نزديکان مادر که مادر روزي با آن ها در يک خانه زندگي کرده و رابطه اي عاطفي با آنان دارد و هنوز خواستار رابطه با ان هاست ، احترام به خواسته ي مادر تلقي مي شود. در مورد عمه و عمو نيز همين مسئله صادق است ؛ احترام به آنان و حفظ و ادامه ي رابطه ي عاطفي آنان نيز، در واقع احترام به خواسته ي پدر است . حفظ پيوند عاطفي و محبت آميز ميان خويشاوندان ، محافظت از مهرباني در گستره ي وسيع است . خويشاوندي در حقيقت زمينه ي روحي و عاطفي مناسب براي نيکي کردن به ديگران است . پيوند با ارحام موجب مي شود برخي شئون مربوط به ارحام را شأني از خود تلقي کنيم و نيکي به آنان را نيکي به خود بدانيم . اين ويزگي رابطهي خويشاوندي، انگيزه ي نيکي کردن را افزايش مي دهد و توفيق عمل صالح را بيشتر مي سازد و عمل صالح بيشتر، موجب نزديک شدن انسان به هدف زندگي است . (محمد فتحعلي خاني – ١٣٧٩)
رسيدگي به امور ديگران ، احساس مسوليت در قبال جامعه ، يا مسوليت پذيري نيز از جمله اخلاق هاي نيک و حسنه در تعاليم آسماني اسلام است و نسبت به آن توجه و تاکيد فراوان شده است به نحوي که پيامبر گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم ) شخص بي توجه به امور مسلمانان را از زمره ي متدينين به اسلام خارج مي دانند. (سيد مهدي شمس الدين – ١٣٧٠)
بخشي از هزينه هاي مصرفي انسان مسلمان ، مصارفي اسنت که سمت و سوي اخلاقي و صبغه ي مردم دوستي دارد و اين بر اساس آن است که بر خلاف برخي از مکاتب نو ظهور بشري مانند ليبراليسم که بر پايه ي آن ها، آحاد جامعه نسبت به آلان و مشکلات ديگران ، مسوليتي ندارند، در فرهنگ اصيل اسلامي، جامعه به منزله ي خانواده بزرگي است که هر يک از اعضاي آن نسبت به ديگران ، وظايف و مسوليت هايي دارد و پذيرفتني نيست اعضاي اين مجموعه ، جز به تامين نيازمندي هاي شخصي و فراهم آوردن رفاه و آسايش فردي و خانوادگي نيانديشند. (علي اکبر کلانتري – ١٣٩١)
حضرت رضا(عليه السلام ) در وصف بهترين اخلاق فرموده اند:برترين اخلاق و ارزشمند ترين آنها:انجام کار نيک ،دستگيري از ناتوان ،انجام آرزوي آرزومند،و تحقق ساختن اميد اميدوار. (شيخ جواد قيومي-١٣٧٣) همچنين در ياري کردن به افراد ناتوان ،فرموده اند:ياري کردن به افراد ناتوان ،از صدقه در راه خدا برتر است (همان ) حال که اهميت بحث روشن شدف در اين بستر گريزي مي زنيم به حيطه اي خاص تر تحت عنوان صله ي رحم مقوله اي که از چکونگي معاشرت با نزديکان و اطرافيان گفتگو مي کنند و اينکه چه تعريفي دارد تا دايره شمول و مصاديق عيني آن را بهتر بشناسيم .
رحم کيست ؟
مراد از رَحِمي که بريدن از او حرام و صله با او واجب است و اگر چيزي به وي بخشيدي باز پسگرفتن آن روا نباشد کسي است که خويش نسبي است هرچن نسبت دور داشته باشد و نکاح با او جايز باشد (يعني محرم نباشند) صله ي رحم عبارتند از شريک ساختن رحم و خويشان در مال و جاه و ديگر خيرات دنيا که آدمي به آنها دست مي يابد، و اين از بزرگترين وسائل تقرب به خدا و برترين طاعات است . (علامه مولا مهدي نراقي – ١٣٨٩)
در روايت اسلامي وارد شده که اقوام و خويشان تو، اصل ، ريشه و بالهاي تو هستند (که با انها پرواز مي کني)، پس انها را اکرام و احترام بنما و با انها مراوده و رفت و آمد داشته باش . (علامه مجلسي – ج ٧٤)
البته حتما لازم نيست که رفت و آمد بين اقوام و فاميل به گونه اي باشد که باعث زحمت و گرفتار باشد و مخارجي را به دنبال داشته باشد، بلکه اگر به صورت ساده و بدون خرج و زحمت هم باشد دستور اسلام مورد عمل قرار گرفته است . در روايتي از جعفر صادق (عليه السلام ) نقل شده که فرمودند: حتي با يک سلام کردن دوستانه و گرم و يا با پاسخ دادن برادرانه و با تلطف و مهرباني مي توان صله ي رحم را به جا آورد. (همان )
در روايتي ديگر وارد شده که نفس آزار و اذيت نکردن فاميل نيز صله ي رحم حساب مي شود و داراي همان آثار خواهد بود.اما دين اسلام ، درباره ي خويشاونداني که قطع رابطه کرده اند نيز توسيه هاي بي نظري دارد. از سرور شهيدان حضرت ابا عبدالله الحسين (عليه السلام ) در اين زمينه روايت شده که فرمودند: دو قدم است که نزد خداوند از همه ي قدم ها محبوب تر است ، يکي قدم برداشتن مومن براي آنکه در برابر دشمن صفي ايجاد کند و جلوي او را سد نمايد، و ديگر گام برداشتن به سوي قوم و خويشي که رفت و آمد را قطع کرده است . (همان )
اين شيوه بي شک تاثير به سزايي در کاهش اختلافات و دشمني و زدودن کينه ها خواهد داشت .
و اينک سخني از فضيلت صله رحم از حضرت رضا(عليه السلام ):صله رحم کن اگرچه با يک جرعه آب باشد،وبهترين چيزي که صله رحم با آن واقع مي شودآزار نرساندن به اوست .(شيخ جواد قيومي-١٣٧٣)
به نظر ميرسد نفس شر نرساندن به خويشاوندان مبناي صله رحم باشد وبه طريق اولي هر گونه خيررساني در حق برادران و خويشاوندان ، ازجمله دعا کردن به نوعي نيز صله رحم به شمارآيد.
