بخشی از مقاله
تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی فضایی شهر و
رویکردهای نوین در سنجش میزان پراکنده رویی
(مطالعه موردی: شهر شیراز)
چکیده
پراکندهرویی شهری یکی از اشکال رشد شهر میباشد که در اثر برهم-کنش عوامل متعددی ظاهر میشود. یکی از راهکارهای مدیریتی برای کنترل این رشد تعیین دقیق شاخصهای تاثیرگذار در میزان رشد آن میباشد که با محاسبه این شاخصها میتوان برنامهریزیهای لازم را برای مدیریت و کنترل آن انجام داد. شیراز از جمله کلانشهرهایی است که رشد جمعیت شتابانی را طی سالیان متوالی شاهد بوده است. متاسفانه این رشد شتابان، اغلب بدون برنامهریزی و مدیریت صحیحی اتفاق افتاده و منجر به وقوع پیامدهایی(پراکندهرویی) در سطح شهر شده است. این تحقیق سعی در تعیین شاخصهای اندازهگیری پراکندهرویی شهری با تاکید بر ملاحظات کالبدی دارد. شاخصهای هندسه فرکتال، آنتروپی، ضریب جینی و خود همبستگی فضایی به عنوان مهمترین شاخصهای کالبدی که نشاندهنده میزان بینظمی، الگوی فضایی رشد و و در نتیجه پراکندهرویی شهری کلانشهر شیراز میباشند، اندازهگیری شدند. امروزه هندسه فرکتال، به عنوان رهیافتی جدید در مطالعات شهری وارد شده و به جایگاه مهمی دست یافته است. مقادیر بدست آمده برای این شاخصها تاییدی بر الگوی نامناسب رشد شیراز و پراکندهرویی این کلانشهر است. مقادیر بدست آمده برای کلانشهر شیراز با کلانشهرتهران مقایسه شده که همگی در جهت تایید پراکندهرویی شهری شیراز میباشند
واژههای کلیدی: پراکندهرویی شهری، اندازهگیری پراکندهرویی، هندسه فرکتال، کلانشهر شیراز.
-1 مقدمه
گ سترش شهرن شینی، تو سعه شهرهای مو جود، ظ هور شهرهای جد ید و در نتیجــه وقــوع تحــولات عمیــق در ســیما و کالبــد شــهرها از جملــه مهمتــرین رویــدادهای دو قــرن اخیــر محســوب مــیگردنــد. هــر شــهری ممکــن اســت در الگوهــای مختلفــی رشــد نمایــد و چگــونگی ایــن رشــد متــاثر از عوامــل بســیار و محــدودیت هــای مختلفــی اســت. همچنــین فرم هر شهر تحـت تـاثیر فعالیـت هـای انسـانی آن جامعـه شـکل مـی-گیرد و دچار تغییرات میشـود. گـاهی ایـن تغییـرات در جهـت توسـعه
1
ع مودی شهرها بوده و گاهی در ج هت تو سعه اف قی نما یان می شود تا بتواند رشد روزافزون جمعیت شهرنشین را در خود جای دهد.
رویکردهــا و نظریــات متفــاوت و گسـترده ای در خصــوص رشــد شــهر موجود می باشند اما در ایـن تحقیـق سـعی در بررسـی پراکنـدهرویـی شهری به ع نوان یک ال گوی ر شد شهر بی مار شده ا ست. ا ین مو ضوع امـروزه بـه عنـوان یـک مسـئله مهـم سیاسـی، اقتصـادی، اجتمـاعی و فرهنگــی در کشــورهای مختلــف بــویژه در ایــران تبــدیل شــده کــه در نتیجــه آن بســیاری از مســئولان وکارشناســان در جســتجوی راه حلــی برای کنترل و مـدیریت آن مـیباشـند. یکـی از راهکارهـای مـدیریتی بــرای ایــن منظــور، تعیــین دقیــق شــاخصهــای تاثیرگــذار بــرآن و انـدازهگیـری( سـنجش) میـزان ایـن رشـد مـیباشـد کـه نشـان دهنـده مقدار افزایش و یـا کـاهش پراکنـدهرویـی اسـت. ایـن انـدازهگیـری مــیتوانــد بــه عنــوان معیــاری بــرای ســنجش عملکــرد و تاثیرگــذاری طــرح هــا و برنامــههــای مــدیران شــهری عمــل کنــد. در ایــن تحقیــق پراکنــده رویــی شــهری را بــه کمــک هندســه فرکتــال و در راســتای رســیدن بــه درک صــحیحی از آن انــدازه گیــری مــیکنــد. در همــین را ستا اب تدا تو ضیح مخت صری در مورد هند سه فرک تال، تاریخ چه و کاربرد آن بیان مـیشـود سـپس رابطـه آن بـا شـهر و پراکنـدهرویـی شهری مورد بررسـی قـرار مـیگیـرد و در نهایـت بـه کمـک اطلاعـات و نرم افزارهای مورد نیـاز میـزان پراکنـدهرویـی شـهری مـورد سـنجش قرار میگیرد
-2 مبانی نظری
1-2 پراکنده رویی
رشد شهری به وسیله الگویی از شهر در حال انتقال همراه میباشـد. اولین مرحله رشد سریع در هسته شهر است، مرحله بعد رشد سریع خارج هسته شهری است((Suburbanization که با مرحله سوم که با رشـد جمعیـت در هسته و حومـه در حـال حرکـت بـه سـمت منـاطق روسـتایی همـراه مـی-باشد.((Counter urbanization و در نهایت مرحله چهارم (re-urbanization) است که با افزایش جمعیت در هسته شهر همراه است.((Osman et al., 2008
پراکندهرویی شـهری بنـابر شـرای و ویژگـیهـای هـر شـهری دارای خصوصیات و ویژگیهای متفاوتی میباشد بنابراین پراکندهرویی شهری در شهرهای مختلف یک کشور نیز متفاوت میباشند. پراکندهرویـی شـهری را با کمک سه مشخصه: ویژگیها و الگوهای فضایی، عوامل ایجاد پراکنـده-رویی و تاثیرات پراکندهرویی توصیف میکنند. (Burchell et al, 1998)
به طور کلی پراکندهرویـی از نظـر فضـایی و بـر اسـاس فـرمهـا و الگوهای آن در گروههای مختلفی طبقه بندی میشوند که از آن جمله می-توان به الف: پراکندهرویی کم تراکم(نوعی است که در آن مصرف زمـین برای اهداف مسکونی در طول حاشیههای مناطق شهری موجـود اتفـاق مـی-افتد.) و ب: توسعه نواری(فرمی از توسعه کم تراکم است که به عنوان توسعه مسکونی یا تجاری کم تراکم در طول بزرگراهها پدیـد مـیآیـد.
این نوع توسعه، توسعه قابل دسترس بوسـیله اتومبیـلهـا مـیباشـد و معمولا خارج از بخش مرکزی شهرها واقع شده است. در این حالـت زمـین-های اطراف بزرگراهها توسعه یافته در صورتیکه زمینهـای دورتـر بـه صورت کاربریهای روستایی باقی میماننـد.((Faroog & Ahmad, 2008 همچنـین ال گوی ساخت فضایی یک ناح یه کلان شهر شکل ک لی شهر ا ست که پد یده کاربری زمین را به صورت شکل تک قطبی در مقابل چند قطبی، الگوهای متمرکز در مقابل الگوهای غیر متمرکز و توسعههای پیوسته در مقابـل توسعههای ناپیوسته، مشخص میسازد.((Tsai, 2005
تعاریف مختلفی از پراکندهرویی موجود میباشد اما به طور کلی بـه معنای رشد سریع و پراکنده حاشیه های کلانشهرها و حتی شهرهای میانی و کوچک میباشد. پراکندهرویی فرم ویژهای از توسـعه شـهری اسـت کـه عموما بوسیله توسعه کم تراکم، جهشی، توسعه های نواری شکل تجاری و ناپیوسته تعریف میشود.((Pence, 2008
در کنار سایر عواملی که موجب پراکندهرویی مـیشـوند مـیتـوان از تفرق سیاسی به عنوان عاملی تاثیرگذار در شـکلگیـری و تشـدید ایـن پدیده نام برد. تفرق سیاسی به معنی تعدد وجود قلمروهای حکومتی و مدیریتی مستقل( مانند شهرداریها، فرمانـداریهـا، شـهرکهـا و ...) درون هـر منطقـه کلانشـهری اسـت و هـیچ مرجـع حکـومتی واحـدی بـرای هماهنگی، تصمیمگیری و عمل در کل کلانشهر وجود نـدارد. (طبیبیـان و اسدی، .(1387
همچنین با توجه به پویایی شهرها، قوانینی که برای مدیریت رشد شهرها و محدوههای آن در نظر گرفته میشود باید بتواند خـود را بـا ت حولات شهر هماه نگ کن ند. ( سعیدنیا، (1380 در چ نین شرایطی پ خش، کنترل و مدیریت رشد منطقه کلانشهری میان قلمروهای سیاسی مختلف مـی-تواند رشد جمعیت و توسعه مسکونی را به حومـههـای دورتـر و نـواحی پیرا مونی شهر انت قال د هد که ا ین ا مر ن یز به نو به خود به و سعت یافتن پراکندهرویی میانجامد. (طبیبیان و اسدی، (1387
با حر کت ا فراد و شهروندان با درآ مد به تر به سمت ب یرون شهر، حمایتهای مالی آنها نیز از مرکز شهر کمتر شده و قشر کم درآمد، در این بخش باقی میمانند زیرا فرصـت مهـاجرت بـه حومـه را بـه خـاطر ناتوانی در مالکیت اتومبیل از دست میدهند. همچنین جابهجایی مشاغل به سمت حومهها این فرصت را از آنان گرفته زیرا اقشـار کـم درآمـد نمیتوانند از عهده تهیه ماشـین بـرای سـفر بـه موقعیـتهـای جدیـد برآینـد.((Windsor, 1997; Osman et al, 2008 بنـابراین در طـول زمـان، بخـش مرکزی شهر رو به انحطاط و نابودی رفته و میانگین درآمد شهر کاهش مییابد.
نمودار شماره:1 عوامل موثر در پراکندهرویی شهری(عباس زادگان و رستم یزدی، (1387
3
شبکه حمل و نقلی یکی از مهمترین زیر ساختهایی اسـت کـه بوسـیله پراکندهرویی تحت تاثیر قرار میگیرنـد، بـا افـزایش پراکنـدهرویـی شهری، وابستگی به سیستم حمل و نقل و اتومبیل برای جابهجایی افراد ضروری میشود. که این وابستگی خود موجـب تولیـد ترافیـک و افـزایش
زمان سفر میشود. هر چه شهر فشردهتر شود، تراکم ترافیک نیز کمتر می-
شود. (Windsor, 1997; Sarzynski et al, 2006)
در واقع، از آنجایی که ساکنان حومه شهر (بر خلاف داخل شهر) نمـی-توانند به صورت پیاده به امکانات عمومی( مدارس، مغـازههـا و ...) دسترسی داشته باشند، عبور مرور آنها از طریـق اتومبیـلهـای شخصـی صورت میگیرد. بنابراین از نظر ترافیکی حومه شهر وضعیت بدتری نسبت به خود شهر دارد. علاوه بر این، زمان صرف شده برای رسیدن به محل کار، بردن کود کان به مدارس و ا ستفاده از ما شین برای بسیاری از کار های دی گر، ز مان لازم برای او قات فرا غت را از ساکنان حو مه سلب مــینمایــد.((Gordon and Richardson, 1997; Ewing et al, 2002 یکــی از اثــرات پراکندهرویی شهری ایجاد جداییهایی اجتماعی است که بر اساس فقر و محرومیت، تبعیض نژادی و اجتماعی اتفـاق مـیافتـد. ( Altinok and Cengiz, 2008) همچنین پراکندهرویی و وابستگی به اتومبیل از تعاملات و روابـ متقابل روزانه بین همسایهها جلوگیری کرده و حس اجتمـاعی را کـه در گذشته بین همسایگیها وجود داشت از بین مـیبـرد. (EEA Report, 2006; . Brueckner and Largey, 2008) این عدم فعالیتهای فیزیکی ممکن اسـت منجـر به بروز چاقی و دیگر مشکلات سلامتی برای شهروندان شـود. (Windsor, 1979; EEA Report, 2006) یکی از اثرات غیرقابل اجتناب پراکندهرویی، اسـتفاده بی شتر از م نابع ا ست که من جر به وارد شدن صدمات بزر گی بر م حی زیست میشود.((Kahn, 2000 در نتیجه واضح است که پراکندهرویی برای محی زیست مضر میباشد. نواحی مورد استفاده شهر خالی میماند در حالی که نواحی طبیعی حومه شهر مورد تجاوز قرار میگیـرد و بـه حیـات وحـش، جنگلها، تالابها، علفزارها و زمینهای کشاورزی ضرر و در موجب کـاهش باران و ذخیره آبی میشـود. (Gordon and Richardson, 1997; Lopez et al, 1987; EEA Report, 2006)
مطالعاتNorman et al 2006 نشان داد که گازهـای گلخانـهای بیشـتری در مکانهای پراکنده و کم تراکم در قیاس با هستههای شـهری پـر تـراکم ایجاد میشوند. آلودگی هوای ناشی از اتومبیـل نیـز مـیتوانـد سـبب بیماریهای تنفسی بسیاری شوند، باران اسیدی و صـدمه بـه محصـولات و ایجاد تغییرات در جنگلها نیز از دیگر مضرات آن میباشند. (Kahn, 2000; Osman et al, 2008)
با بررسی انجام شده پیرامون ویژگیها و پیامـدهای پراکنـدهرویـی شهری میتوان اینگونه بیان کرد که این پدیده دارای ویژگیهایی اسـت که منجر به شکل گیری نامناسب و پراکنده شهر شده و به همین دلیل بازتابها و تاثیرات نامناسبی را در سطح شهر ایجاد میکند. هر چنـد که این پدیده موافقانی دارد اما به دلیل بازتابهای منفی آن تعداد مخالفان آن بیشتر بوده و بنابراین در اکثر منابع از پراکندهرویـی شهری به عنوان پدیدهای نامناسب برای شهرها نام بـرده مـیشـود کـه نیاز به کنترل آن را به عنوان امری ضروری نشان میدهد
آگاهی از فرم فضایی و شکل شهر می تواند یکی از عوامل تاثیرگذار در میزان موفقیت برنامه ریزان شهری باشد. میتوان ایـنگونـه بیـان نمود که برای تشخیص و اندازهگیری نوع الگوی رشد، بایـد مجموعـهای از متغیرهای چندگانه مورد اسـتفاده قـرار گیرنـد. از آنجـایی کـه پراکندهرویی به عنوان یک پدیده چند پارامتری بررسی میشـود، نیـاز به اندازهگیری وجوه مختلف آن برای بررسی کامل و همـه جانبـه ایـن نوع از رشد ضروری مینماید. تا بتوان به طور کامـل و همـه جانبـه، مورد بررسی قرار گیرد.
به دلیل میزان اهمیت این مسئله، در سالهای اخیـر روشهـا و مـدل های ب سیاری برای سنجش و ا ندازه گ یری فرم شهری به کار گرف ته می شوند. تا کنون شاخصهای بسیاری برای اندازهگیری پراکندهرویی بیـان شدهاند بر این اساس سعی شده است که روشهای مختلف محاسبه پراکنـده-رویی در قالب سه شاخه مختلف طبقهبندی و ارائه شود:
- محاسبه شاخص پراکندهرویی بر اساس تـراکم: معـروفتـرین شـاخص اندازهگیری پراکندهرویی شهری تراکم میباشد و به بهترین فرم نشـان-دهنده میزان پراکندهرویی میباشد. انـواع مختلفـی از تـراکم وجـود دارد و روشها و مقیاسهای مختلفی برای اندازهگیری آن وجـود دارد.(Frenkel & Ashkenazi, 2008).
- محاسبه شاخص پراکندهرویی بر اساس ابعاد مختلف پراکندهرویـی:
روش دیگر استفاده از رهیافت چند متغیره1 است، این رهیافت تا حدودی دقیقتر بوده و توس اوینگ ((Ewing,1997,Ewing et al., 2002) ارائه شده است. آنها شاخصهای پراکندهرویی را بر اساس طبقهبندی خود در 4 گروه جای دادند: تراکم مسکونی؛ ترکیب کاربریهـای مسـکونی، تجـاری و اداری2، قدرت مرکز کلانشهری3، دسترسی به شبکه خیابان4
اما بزرگترین گروه از اندازهگیریها در زمینه هندسه فضـایی5 مـی-باشند، این شاخصها اغلب در تحقیقات اکولوژیکی پذیرفتـه شـدهانـد. ابعاد زیادی وجود دارند که در منظر شهری تاثیر گذارند. اگر مکانی بیقانون و نامنظم، پراکنده و مجزا باشد و ترکیب کـاربری زمـین آن بیشتر نامتناجس و مجزا باشد پراکنده در نظر گرفته میشود، از جمله شاخصهای قابل اندازهگیری در این گروه میتوان توسعه جهشـی، مجـزا6، پیو ستگی، ب عد فرک تال7، ا ندازه متو س قط عه ز مین 8 را نام برد. ا ین طبقه بندی توس Frenkel and Ashkenzi (2008) ارائه شد، به طور کلی شـاخص-های مورد بررسی در این گروه را میتوان به صورت زیر نام برد:
الف . شاخصهای بینظمی شکل( همچون استفاده از هندسه فرکتال)
ب. شاخصهای جدایی
ج. ضریب جی نی( سنجش م یزان ت عادل توز یع پارامتر های مخت لف در سطح مناطق شهری)
د. ضریب آنتروپی نسبی
ه. ضریب موران و ضریب گری
- محاسبه شاخص پراکندهرویی بر اساس توزیع مشاغل: این گـروه از مطالعات شاخص پراکندهرویی را بوسیله جابهجایی و توزیع مشاغل نسبت به کاربری مسکونی اندازهگیری میکنند. محققان دیگری نیز بـودهانـد همچون Kahn(2001) و Stoll(2005) که با کمک پراکنـدهرویـی شـغلی و نسـبت مشاغل واقع در خارج کلانش ـهر و در شـعاعی از CBD بررسـی مـیکننـد. بنابراین پراکندهرویی را بوسیله تمرکز بر گسترش فضـایی مشـاغل از مرکز کلانشهر محاسبه کردهاند مطالعات گلیسـر و همکـارانش (Galster et al, 2001) نشان داد که پراکندهرویی به میزان تمرکززدایی اشتغال ارتبـاط دارد.
در انتهای این بررسی میتوان شاخصهای اندازهگیری پراکندهرویی را در چ هار گروه کال بدی، اقت صادی، اجت ماعی و زی ست محی طی طب قه ب ندی کرد. شاخصهای کالبدی بیشتر از سایر شاخصها در سنجش پراکنـدهرویـی مورد بررسی قرار گرفتهاند. به همین دلیل در این تحقیق این شاخصها برای سنجش پراکندهرویی انتخاب شدند. شاخصهای کاالبدی نیـز بـه دو گروه هندسه فضایی و دسترسی طبقـهبنـدی شـدند. از جملـه شـاخصهـای دسترسی میتوان به زمان سفر، طول مسیر را نـام بـرد کـه بـه دلیـل گسترده بودن این شاخصها در این تحقیق مورد بررسی قرار نگرفتهاند. در این تحقیق سعی شد که از شاخصهای هندسه فضایی با توجه به موضوع مورد بررسی استفاده شود.
نمودار شماره:2 طبقه بندی شاخصهای مناسب برای اندازهگیری پراکندهرویی کلانشهر شیراز
شاخصهای کالبدی برای بررسی پراکنـدهرویـی شـهری کلانشـهر شـیراز انتخاب شدند. سپس با توجه به این طبقهبندی به بررسی جزئیتر هر یک پرداخته و روشهای سنجش هر کـدام مـورد کـاوش قـرار گرفتـه اسـت و بهترین روش برای اندازهگیری پراکندهرویی کلانشهر شیراز بدست آورده شد.
از جمله روشهایی که برای سنجش پراکنده رویی بسیار مفیـد واقـع شده است هندسه فرکتال میباشد. هندسه فرکتـال سـبب ایجـاد دیـدگاه متفاوتی از منظر شهری شده است که امکان تجزیه و تحلیل پیچیدگیهای فضایی شهر را ایجاد میکند. از دیدگاه فرکتال، فرآیند توسعه شهری، فرآیندی بینظم است و می تواند به عنوان یک ساختار پیچیـده تعریـف شود که این پیچیدگی از طریق الگوهای فضایی کمـی مـیشـود. لـذا در ادامه به توضیح تفصیلی تر این مبحث پرداخته میشود.
-2-2 هندسه فرکتال و شهر
از ز مانی که مف هوم فرک تال بو سیله م ندلبرت پب شنهاد شد، به طور گستردهای برای توضیح مجموعهای از پدیدههای فیزیکی به کـار رفـت و سپس وارد مبحث جغرافیایی انسانی شده است. پدیدههای بسیاری هسـتند که ویژگیهای فرکتال دارند از جمله شهرهایی که ما انسانهـا سـاخته-ایم، در تحقیق در مورد شهرهای فرکتالی بررسی ابعاد فرکتـال خیلـی مهم هستند زیرا توضیح دهنده ویژگیهای فرکتالی شهر هستند.
ب یان هند سه فرک تال مو جب معر فی و ای جاد یک ا بزار برای مطال عه فرم شهری ته یه کرد. از د هه 1990 مطال عات ز یادی بر ا ستفاده از فرکتالها برای مطالعه بینظمی و پیچیدگی شهری انجام شده و مدلهـای ریاضی رشد فرکتال برای شبیهسازی و فهم الگوهای رشد شهری بـه کـار میرفتند. (Hern, 2008)
واژه Fractal از ریشه frangere به معنای شکستن در جهـت سـاخت اجـزائ کوچکتر و نامنظم میباشد. این واژه در سال 1983 توس مندلبرت برای پوشش گسترده و پهناوری از موضوعات مختلف ارائه شد. هندسه فرکتال همان هندسه طبیعت است و بیان میکند که هر شـکل پیچیـده از عناصـر ساده تشکیل شده و این عناصر دائما با یکدیگر در حال ترکیب هستند تا جز ئی بزرگ تر را پد ید آور ند. ا ین در حالی ا ست که خا صیت اول یه خود را حفظ میکنند. فرکتال دارای ویژگی های مختلفی میباشد کـه از آن جمله میتوان خشن بودن، پیچیده و خود متشابهی، توسـعه از طریـق تکرار و وابسته به شرای آغازین بودن را نام برد.((Lorenz, 2002
تفاوت هندسه فرکتال و هندسه اقلیدسی نیز قابل توجه است. هندسه اقلیدسی به شکل خطوط مستقیم و منحنیهای یکنواخت به نظر میرسند در صورتیکه فرک تال ها تو صیفی از جر یان جزئ یات م شاهده شده به ه مراه خصوصیت خود متشابه بودن است. هندسه فرکتال به کمک بعد فرکتال به ب یان جزئ یات می پردازد. ب عد فرک تال مع یاری ریا ضی در تع یین در جه پیچ یدگی با فت در حال ن مایش ا ست. ب عد فرک تال مع یاری ریا ضی در تعیین درجه پیچیدگی بافت در حال نمایش است. بعد فرکتال به عنوان نتیجه فرآیند پرشدن فضا توضیح داده شود و میتواند نتیجهای بـین 1 و 2 بگیرد. ابعاد توپولوژی یک نقطه 0 ، یک خ راست 1 و یک سطح 2 است اما بعد لبه یک موضوع بینظم و مجزا کسری و در برخی موارد بین 1و2 است که همان الگوی فرکتال میباشد. (Hern, 2008) روشهای متفـاوتی برای اندازهگیری بعد فرکتـال وجـود دارد (Lorenz, 2009; Frankhauser, 1998; :Batty and Longley, 1994)
پدیدههای بسیاری میباشند که ویژگیهای فرکتالها را دارا میباشند از جمله شهرهایی که ما انسانها ساختهایم. همانگونـه کـه مطالعـات نشان دادهاند منظر شهری تمایل به پیچیدگی فضایی به عنوان نتیجهای از پوشـشهـای نـاهمگون زمـین دارد. همچنـین سـنجشهـای مـاهواره ای پتانسیل تهیه اطلاعات را با در نظر گرفتن ناهمگنی انواع پوشـشهـای زمین شهری و تغییرات آن در طی زمان دارد. بنابراین هندسه فرکتال چارچوبی ریا ضی برای ارز یابی الگو های ف ضایی ت صاویر ماهواره ای تهیه می کند و میتواند به عنوان ابزاری برای برطـرف کـردن مشـکلات مر بوط به مق یاس در ج هان معر فی شود. ب نابراین ا ندازه گ یری اب عاد فرکتال ابزار خوبی برای مقایسه جهانی شکل شهرها و توصیف الگوهای شهری با کمک تصاویر ماهواره ای میباشد.
ب یان هند سه فرک تال مو جب معر فی و ای جاد یک ا بزار برای مطال عه فرم شهری ته یه کرد. از د هه 1990 مطال عات ز یادی بر ا ستفاده از فرکتالها برای مطالعه بینظمی و پیچیدگی شهری انجام شده و مدلهای ریاضی رشد فرکتال برای شبیهسازی و فهم الگوهای رشد شهری بـه کـار میرفتند. (Hern, 2008)
مطالعات و موضوعات بسیاری هستند کـه بـه مطالعـه شـکل شـهر مـی-پردازند، اما این نکته که آیا فرکتال بودن یک ویژگی عمومی برای همه شهرهاست و آیا همه شهرها فرکتال هستند یا نه باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. اندازهگیـری ابعـاد فرکتـال ابـزار خـوبی بـرای مقایسه جهانی شکل شهرهاست. همچنین برخی از ویژگیهـای فرکتـال بـا برخی از ویژگیهای شکل شهر در ارتباط میباشد و فرکتال برای توصـیف الگوهای شهری مناسب میباشد. تحقیق بر فرم شهری از فکرهـای مشـابه در خ ساحلی و خطوط مرزی شهری آغاز شدند(.(Ma, et al., 2008
اولین مطالعات در خصوص بررسی بعد فرکتـال شـهرهـا از دهـه 1980 توس مطالعـات بتـی و لانگلـی شـهر لنـدن (Longley and Batty. 1989) و سـپس مطالعه Frankhauser بر روی شهر برلین انجام شد. بنگیگـی و همکـارانش (Benguigui et al, 2000) ابعاد فرکتال را با روش Box-Counting method انـدازه- گیری کرد ند. ن تایج ا ین مطال عات ن شان داد که مم کن ا ست یک شهر در طـی دورهای فرکتـال نباشـد امـا در دورهای دیگـر دارای ویژگـیهـای فرکتال باشد. به این ترتیب با معرفی هندسه فرکتال به عنوان ابزار جدیدی برای مطالعه فرم شهری، مطالعات گستردهای در این خصوص انجام شد. از دهه 1990 مطالعات زیادی در رابطه با استفاده از فرکتال ها برای
