بخشی از مقاله
چکیده
هر یک از سطوح تقسیمات کالبدي شهر براساس نیازهاي شهروندان خدمات مختلفی را نیاز داشته و بر این اساس خدمات مختلف نیز باید با توجه به آستانه جمعیت مورد نیاز در سطح مناطق توزیع شوند ، علیرغم میزان اهمیت خدمات شهري و اهمیت بهبود روش هاي اجرایی آن در این بین خلا مطالعاتی چشم گیري به چشم می آید. است. پژوهش حاضر از حیث روش توصیفی- تحلیلی و دادههاي موردنیاز با استفاده از روشهاي کتابخانهاي و اسنادي گردآوري شده اند.
روش تجزیه و تحلیل دادهها، فراتحلیل کیفی با استفاده از تحلیل اسناد، گزارشها و پژوهشهاي مرتبط با موضوع میباشد. نتایج حاکی از آن است که اختلاف سطح دسترسی عمومی به خدمات شهري در نواحی حاشیه اي و مرکز شهر رودباربه قدري آشکار است و مصادیق آن را می توان از زبان هر شهروندي به سادگی شنید. در بسیاري از مناطق غیر مرکزي کلانشهر، دسترسی به نانوایی پس از ایستادن در صفوف طولانی امکان پذیر می باشد، نانوایی تحت نظارتی که اقلام اساسی مردم را به قیمت مرکز شهر عرضه نمایند وجود ندارد و خانواده هاي شهرهاي اطراف رودبار به منظور بهره مندي از خدمات مناسب، ناگزیر به جابه جایی هاي طولانی به نقاط مرکزي تر هستند.
- 1 مقدمه
توسعه شهري زمانی می تواند در جهت پایداري قرار گیرد که بتواند راهکارهایی مشخص را براي تامین مطلوب نیازهاي خدماتی ساکنان ارائه نماید، که به علت نگرش بخشی، ضعف ساختاري مدیریت شهري و فقدان مشارکت مردمی، سازمانهاي خدمات رسان شهري نتوانستند به صورت کارا به توزیع فضایی عادلانه خدمات بپردازند، این در حالی است که تمرکز مراکز خدمات رسانی در یک مکان ضمن ایجاد مناطق دو قطبی و بالا وپایین در شهرها هجوم جمعیت مصر ف کننده را به آن مناطق سرازیر می کند که این خود فشار زیست محیطی، ترافیکی، آلودگی اعم از صوتی و هوا و. .. را به دنبال خواهد داشت و از سوي دیگر جذب کاربري هاي مکمل و موازي و نیز تشدید قطبی شدن فضایی را در شهرها به دنبال خواهد داشت، به گونه اي که اکنون در شهرها شاهد محیطهاي متراکم و نامطلوب که با توسعه پایدار ناسازگار است میباشیم. هر یک از سطوح تقسیمات کالبدي شهر براساس نیازهاي شهروندان خدمات مختلفی را نیاز داشته و بر این اساس خدمات مختلف نیز باید با توجه به آستانه جمعیت مورد نیاز در سطح مناطق توزیع شوند؛ لذا توزیع نامتعادل امکانات و خدمات مفهوم شهر پایدار را به چالش می کشاند
کاستیهاي ارائه خدمات در شهر، ضریب برخورداري را کاهش داده و سبب بروز نوعی بیم و عدم اطمینان میشود .زندگی در شرایط عدم اطمینان و محرومیت، زیاده طلبی و تحقق آن را از راههاي غیر قانونی و نامشروع ترویج داده و در نتیجه نظم و نسق اجتماعی لازم براي زندگی جمعی را در هم میریزد
جریان توسعه و گسترش فضایی در کلان شهرها یک پویش عام شهر نشینی است که از دهه 1950 میلادي تا کنون در جهان روبه فزونی نهاده و در دهههاي 1970-80 روند توسعه اغلب کلان شهرهاي جهان مورد پژوهش و تحقیقات وسیع قرار گرفت
ساماندهی فضایی در شهرها رابطه تنگاتنگی با الگوهاي رشد و توسعه اقتصادي از یکسو و الگوهاي کالبدي- فضایی از سوي دیگر دارد
گذشته از این یکی از معضلاتی که برنامه ریزان شهري و منطقهاي با آن مواجه هستند، رشد نابرابر شهرها و مناطق است، به طوري که با نگاه به توزیع فضایی خدمات در شهرها و مناطق مشخص میشود که این خدمات به شکل متعادلی توزیع نشدهاند
به منظور رفع این کاستیها و سازماندهی فضایی مناسب امکانات و خدمات، اولین قدم، شناخت نابرابريها و شکاف میان مناطق است. کاهش نابرابري میان سکونتگاهها و مناطق مختلف یک کشور از مهمترین دغدغههاي دولتها و مجامع علمی بوده و همواره براي تحقق آن اندیشیده و راهبردهایی طراحی نموده اند؛ بطوري که درسالهاي اخیر تاکید بر نابرابريهاي ناحیه اي و سازمان فضایی آن از اولویتهاي اصلی تحقیقات جغرافیایی دراغلب کشورها بوده است
سازماندهی فضا یکی از ابعاد تعیینکننده جوامع انسانی و بازتاب وقایع اجتماعی و محل تجلی ارتباطات اجتماعی است. عدالت فضایی ارتباطدهندهي عدالت اجتماعی و فضا است. درنتیجه هم عدالت و هم بیعدالتی در فضا نمایان میشود.ازاینرو تجزیهوتحلیل برهمکنش بین فضا و اجتماع در فهم بیعدالتیهاي اجتماعی و نحوهي تنظیم سیاستهاي برنامهریزي براي کاهش یا حل آنها ضروري است .
این درواقع پیوندگاهی است که مفهوم عدالت اجتماعی توسعه دادهشده است.انجام دادهاند، دو دیدگاه متقابل عدالت، بحثهاي مربوط به این موضوع را دوقطبی کردهاند: یکی بر روي موضوع توزیع مجدد متمرکز میشود و دیگري روي فرایندهاي تصمیمگیري متمرکز میشود
عدالت توزیعی بر تخصیص منصفانه منابع در میان افراد متنوع جامعه تأکید میکند، تخصیص عادلانه منابع توزیعشده، فرایند توزیع و الگوي توزیع را دربرمی گیرد. اصول عدالت توزیعی همچون برابري، نیاز، شایستگی،رفاه، بهعنوان راههاي درك توزیع عادلانه میباشد .
دسترسی جغرافیایی ساکنین به منابع و خدمات شهري یکی از مهم ترین عناصر کیفیت زندگی است. نزدیک بودن فیزیکی به خدمات، با افزایش فرصتهاي در دسترس ساکنین و بالا بردن ارزش واقعی کاربري مسکونی و صرفهجویی در هزینه هاي سفر ساکنین، تأثیر قابلتوجهی در رفاه ساکنین دارد
سنجش شاخص دستیابی، وابسته به تعیین برابري دسترسی به زیرساختهاي اجتماعی و فیزیکی است که نمودي از کیفیت زندگی و توزیع خدمات هستند. فاصله عامل اثرگذار بر کیفیت زندگی در بخشهاي مختلف شهر است؛ زیرا باعث تغییر در دسترسی فیزیکی به فرصتها و خدمات شهري ازجمله مدرسه، درمانگاه، پارك و فضاي سبز و مراکز ورزشی میشود. مجاورت با خدمات شهري به سبب منفعتهاي خارجی، در رفاه ساکنین تأثیرگذار میشود. البته مشاهدهشده است که نحوهي توزیع خدمات باعث شکل گیري تفاوتهاي اجتماعی- اقتصادي ساکنین در محله هاي شهر میشود
رفیعیان و شالی - - 1391 در پژوهشی با عنوان تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهري، با بهره گیري از مدل تحلیل سلسله مراتبی - - AHP و 31 شاخص در قالب 7 معیار اصلی مناطق کلانشهر تهران را از نظر درجه توسعه یافتگی، در چهار سطح خوشه بندي نموده و در محیط Arc GIS به صورت نقشه نمایش داده اند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که تهران فاقد وحدت کالبدي- اجتماعی بوده و ناهمگونی فضایی بین مناطق شمالی و جنوبی آن به عنوان ویژگی اصلی ساختار فضایی تهران معرفی شده است.
میرجعفري وشکوهی درسال2015 درتحقیق تحلیل و اولویتبندي عوامل مؤثر در جهت ارائه خدمات الکترونیک - مطالعه موردي: مناطق یک و شش شهر مشهد - ، شهر الکترونیک شهري است که بر افزایش دسترسی و بهبود ارائه خدمات به شهروندان و افزایش بهره وري سازمانهاي دولتی باکیفیت و ضریب ایمنی بالا و با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات تاکید دارد. عدم دسترسی مناسب به خدمات شهري نبود استاندارد هاي فضایی در شهر اسلام آباد دو قطبی شدن رادر این فضا ها به همراه داشته است،
الگوي توزیع مراکز خدمات شهري باعث وجود ارزش متفاوت زمین شهري شده و به جداگزینی گروه هاي انسانی دامن زده است . بین نابرابري هاي فضایی و توزیع نا عادلانه خدمات و مشکلات زیست محیطی وکالبدي در سطح شهر همواره یک رابطه چرخشی وجود داشته که همدیگر را پشتیبانی کرده و در ادامه با رشد جمیعت وگسترش افقی و عمودي، شهر اسلام آباد را به یک محیط غیر قابل سکونت تبدیل می کند .
متاستفانه تا بحال، توزیع خدمات عمومی شهري، در بسیاري از کشورهاي در حال توسعه از جمله شهرهاي مختلف ایران، بیشتر در قالب طرح هاي کاربري اراضی ومعیار سرانه کاربري مطالعه شده و به قابلیت کارایی و دسترسی ساکنین از خدمات عمومی شهري، کمتر اهمیت داده شده است، در حالی که از عمده ترین عناصر ارتقاء دهنده کیفیت محیط شهر اسلام آباد ، توسعه شاخص هاي ارتباطی است و دسترسی مطلوب، یک عامل ضروري براي توفیق پایداري محیط شهر اسلام آباد تلقی می شود.
- 2 مواد و روش ها:
ناحیه وسیعی که در جنوب شرق ایران و کرمان قرار دارد و اکنون به نام شهرستان رودبار جنوب معروف است تا اوایل سال 1355 بخشی از شهرستان جیرفت به شمار می رفت .پس از جدایی این بخش از جیرفت تمام منطقه کهنوج نامیده شد و در سال 1384 رودبار نیز از کهنوج منفک گردید. رودبار بزرگ ترین بلوك ناحیه جیرفت و به نوشته مورخین و وقایع نگاران ایرانی و خارجی منطقه اي نیمه مستقل در جنوب شرق ایران بوده است.
شهرستان رودبار جنوب با وسعت حدود 6864/63 کیلومترمربع معادل 3/75 درصد مساحت استان را به خود اختصاص داده است ازلحاظ جغرافیایی این منطقه بین -59ʹ-34ʺ 57˚ تا 58˚- 00ʹ- 36ʺ طول شرقی و 85˚-00ʹ-54ʺ تا 28˚-01ʹ-45ʺ عرض شمالی و ارتفاع 457 متر از سطح دریاهاي آزاد واقع شده است .بلندترین نقطه ارتفاعی 4374 متر از سطح دریا در ارتفاعات شمالی و پست ترین نقطه 330 متر در هامون جازموریان واقع است .نزدیک ترین ارتفاعات به شهر عبارت اند از:
کوه سرخ گزي با ارتفاع 718 متر در فاصله 15 کیلومتري شمال غرب رودبار جنوب و کوه آبسگون با ارتفاع 565 متر در فاصله 26 کیلومتري شمال غربی شهر. از شمال با بم و عنبرآباد ، از شرق با استان سیستان و بلوچستان ، از جنوب با قلعه گنج و از غرب با کهنوج همسایه است. در ادامه کوه هاي بارز که در امتداد جنوبی این سلسله جبال نواري از کوهستان هاي نیمه مرتفع در منطقه نمداد رودبار وجود دارد که مرتفع ترین قله آن مسیل فرهاد با ارتفاع 500متر می باشد .این شهرستان با دارا بودن 1200000 هکتار جلگه هاي حاصلخیز و آبرفتی از معروف ترین دشت هاي کشاورزي کشور را در خود جاي داده و ازلحاظ آب و هوایی در چهارفصل محصولات نوبرانه به بازارهاي کشور وجهان عرضه می نماید و این برداشت در سطح میلیون ها تن انجام می شود؛ به نحوي که در فصل برداشت محصولات رودبار ترافیکی محسوس تمام جاده هاي کشور را فرامی گیرد
