بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری به عنوان بزرگترین و پیچیده ترین صنعت دنیا به شمار می رود .گردشگری نقش مهم اقتصادی بر عهده دارد و به خلق فرصت های شغلی کمک می کند و باعث تأمین سطح رفاه مردم جوامع گردش پذیر می شود. هدف از این مطالعه، بررسی نقش گردشگری در شناسایی توانمندیهای شهرستان رودبار جنوب ، برنامه ریزی و بهره برداری جهت توسعه این منطقه محروم می باشد. برای آگاهی از نقش گردشگری در توسعه منطقه محروم رودبار جنوب از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
همچنین مطالعات اسنادی، مصاحبه و تصاویر برای دستیابی به اهداف و نتایج پژوهش مورد تاکید بودند. بر اساس یافته های تحقیق، مشخص شد که شهرهایی مانند رودبار جنوب ، دارای پتانسیل های مناسبی برای توسعه گردشگری اند، اما به علت ضعف هایی همچون دوری از مرکز ، عدم شناخت و آگاهی ،کمبود امکانات دسترسی و اطلاع رسانی، عدم همکاری و هماهنگی نهادهای گوناگون شهری، بخش گردشگری نه تنها از توسعه و رشد ناچیزی برخوردار است بلکه روند منفی را طی می کند.
1 -مقدمه
گردشگری در حال بسط و رشد شتابان است و این در حالی است که جهان معاصر به دلیل اختراعات تکنولوژیکی در زمینه ارتباطات و اطلاعات به سمت فشردگی هر چه بیشتر فضا و زمان پیش می رود و این امر خود تسهیل کننده جابه جایی میلیون ها گردشگر در تمام نقاط کره زمین است. بنابر آمار سازمان جهانی گردشگری در سال 2000 ، تعداد گردشگران در سراسر جهان بالغ بر 701 میلیون نفر بوده و از این جریان گردشگری مبلغی حدود 475 میلیون دلار به طور مستقیم وارد چرخه اقتصادی جهان شده است .
اهمیت و عظمت گردشگری به ایجاد فرصت های شغلی و در آمد محدود نمی شود. در صورت برنامه ریزی و توسعه از پیش اندیشیده شده، گردشگری قادر است منافع مستقیم و غیر مستقیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی را ایجاد و سهم قابل توجهی را در توسعه ملی ایفا نماید.منطقه مورد مطالعه پژوهش حاضر دارای توانمندی های بالقوه گردشگری زیادی در ابعاد مختلف است.
-2بیان مساله
با توجه به گسترش روزافزون شهرنشینی در دهه های اخیر در کشورمان و تراکم و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ کشور و عوارض و پیامدهای ناشی از این تمرکز بر شهرنشینان، نیاز به گذران اوقات فراغت و مسافرت احساس می شود. شهرستان رودبار جنوب با قرار گیری در جنوب استان کرمان و نزدیکی به سیستان و بلوچستان و شهرستان ایرانشهر ، می تواند به نقطه جذب گردشگر تبدیل گردد . از طرف دیگر شهر رودبار جنوب به دلیل نزدیکی با سواحل بندر عباس و دارا بودن آب و هوای معتدل در فصل پاییز و زمستان و جاذبه های طبیعی و فرهنگی، دارای توانمندی های بالایی در توسعه گردشگری می باشد. که این عوامل لزوم مداخله مدیریت شهری برای برنامه ریزی و ساماندهی این پدیده را ضروری می سازد. این پژوهش به دنبال پاسخ سئوالات ذیل است:
- 1 گردشگری در توسعه شهرستان رودبار جنوب چگونه ایفای نقش می کند؟
- 1 راهبرد های مناسب برای توسعه گردشگری رودبار جنوب کدامند؟
-3 هدف تحقیق
هدف پزوهش حاضر ، شناخت ظرفیتهای گردشگری منطقه رودبار جنوب و همچنین تاثیر گردشگری بر محرومیت زدایی منطقه کمتر توسعه یافته رودبار جنوب می باشد.
-4روش تحقیق
روش تحقیق مقاله حاضر ، توصیفی و به شیوه کتابخانه ای است. در ابتدا به تعاریف مربوطه پرداخته و در نهایت نتیجه گیری و پیشنهاد در رابطه با نقش گردشگری در توسعه مناطق محروم مطالعه موردی شهرستان رودبار جنوب پرداخته شده است.
-5 ادبیات پژوهش
توسعه گردشگری فرایند پیچیده ای است که عوامل توسعه بین المللی و ملی و گروههای درگیر با سیاست دولت، برنامه ریزی و قانون گذاری را دربر می گیرد. - , 2008tefler and sharpley , - 80 توسعه گردشگری به عنوان مجموعه فعالیتهای اقتصادی، تأثیر بسزائی در تقویت بنیانهای اقتصادی جوامع دارد. نقش گردشگری به عنوان منبع جدیدی برای ایجاد اشتغال، کسب درآمد، دریافت های مالیاتی بیشتر، جذب ارز و تقویت زیرساخت های اجتماعی که موجب رشد و توسعه سایر صنایع میشود، در معادلات متعدد مورد تاکید قرار گرفته است - کاظمی، 1387، . - 1 رشد شتابان گردشگری طی دهه های گذشته و آینده نگریهای مبتنی برآن، همراه با تأکیدی که کارشناسان کشورهای روبه رشد بر تقویت و پشتیبانی این فعالیت در جهت اهداف توسعه پایدار در این ممالک روا میدارند، مفهوم تازهای را در مدیریت توریسم مطرح کرده است که ما از آن به عنوان توسعه پایدار توریسم یاد میکنیم.
این استراتژی نه تنها کشورهای در حال توسعه، بلکه جهان صنعتی را نیز شامل می شود - کهن، 1377، . - 80توسعه گردشگری پایدار عبارت است از: گسترش این صنعت و جذب گردشگر به کشور با استفاده از منابع موجود به گونه ای که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و ضوابط قانونی جامعه و هم چنین انتظارات گردشگران، بتوان وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی و سلامتی محیط زیست، رشد اقتصادی و رفاه مردم و میهمانان آن ها به گونهای متوازن و پیوسته تأمین کرد.
هدف اصلی گردشگری پایدار ارائه روش های منطقی در بهره برداری از منابع طبیعی و انسانی و ممانعت از به کارگیری غیرمنطقی این منابع است. به دلیل آنکه توسعه پایدار گردشگری دارای 2 جنبه حفاظت از محیط زیست و منابع و میراث فرهنگی جوامع است، بنابراین گردشگری پایدار باید با سیاست مشخص و مدونی به اجرا در آید تا بتواند حرکت امیدبخش این صنعت در توسعه همه جانبه کشور را تضمین کند - منصوری، ، 1381، . - 38 طبق تجارب جهانی، برنامهریزیصرفاً کالبدی و تصمیمگیری از بالا، در زمینه هایی که زندگی اجتماعی و فرهنگ رفتاری مردم مربوط میشود، به هیچ وجه کارساز و موفق نبوده است.
به همین دلیل بنیان و نقطه شروع اقدامات گردشگری باید از طریق طرح های محلی شهری آغاز گردد. از این نظر لازم است که میان برنامهریزی برای توسعه گردشگری با برنامهریزی شهری و منطقهای پیوند استوار و متقابل به وجود آید. بنابراین با درنظر گرفتن مفهوم وسیع گردشگری و ابعاد مختلف فضایی آن، میتوان حوزه برنامه ریزی گردشگری را به سه سطح عمده تقسیم کرد: سطح محلی، سطح منطقه ای و سطحملّی.بدیهی است که برنامه ریزی و مدیریت گردشگری در سه سطح به همکاری و هماهنگی نهادهای برنامهریز در سطوح و بخشهای مختلف نیاز دارد. برنامهریزی در سطح محلی، جایگاه شهرداری ها را که عنوان مسئول اصلی شهر نمایان میسازد که هدف آن اعتلای کیفیت محیط زندگی شهری از طریق ایجاد نیازهای فراغتی و تفریحی مردم است.
-7 محدوده و قلمروپژوهش
شهرستان رودبار با مساحتی حدود 6864 کیلومتر مربع بین 57 درجه و 59 دقیقه تا 49 درجه و 57 دقیقه طول شرقی و 27 درجه و 37 دقیقه تا 15 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است . حد شمالی شهرستان به شهرستان های عنبرآباد و ریگان، حد شرقی به استان سیستان و بلوچستان ، حد غربی ان به کهنوج و حد جنوبی آن به شهرستان قلعه گنج محدود استو با ارتفاع 475 متر از سطح دریاهای آزاد ، از موقعیت طبیعی دشتی برخوردار است.
- سند برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی شهرستان رودبار جنوب،1391، . - 3 رودبار جنوب از لحاظ اقلیمی یک منطقه گرمسیری است. این شهرستان با تابستانهای بسیار گرم و زمستانهای نسبتا بهاری در نوع خود قابل توجه است .طبق آخرین آمار و اطلاعات ارائه شده از جمعیت شهرستان در سال 1390 معادل 104421 نفر می باشد که از این میزان 12223 نفر جمعیت شهری و 92198 نفر را جمعیت روستایی تشکیل می دهد.
-8 قابلیتها و مزیتهای نسبی شهرستان رودبار جنوب
-1موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای مکانی و فضایی شهرستان رودبار جنوب دارای وسعتی برابر 6864/63 کیلومتر مربع واقع در جنوب استان کرمان است که از شمال به شهرستان عنبر آبادو از جنوب به شهرستان قلعه گنج و از شرق به استان سیستان و بلوچستان و از غرب به شهرستان کهنوج منتهی می شود. این شهرستان دارای دو بخش، چهار دهستان و 399 آبادی می باشد و دارای جمعیتی بالغ بر بیست هزار خانوار و یکصد و بیست هزار نفر است که شغل 95 درصد از مردم این شهرستان کشاورزی و دامداری می باشد . که 83/7 درصد جمعیت روستایی،16/3 درصد جمعیت شهری را تشکیل می دهند.
-2فعایتهای عمده اقتصادی الف- در زمینه منابع آب
این شهرستان از نظر منابع آبی و تامین آب کشاورزی دارای 95 دهنه چشمه،153 رشته قنات،7000 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق،420 باب استخر ذخیره آب می باشد. میزان مصرف آب در بخش کشاورزی 650 میلیون متر مکعب است که سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی آن بالغ بر 82649 هکتار 68520 - هکتار محصولات زراعی ،14129 هکتار محصولات باغی - می باشد .
ب - در زمینه فعالیتهای کشاورزی از بارزترین محصولات شهرستان می توان به سطح زیر کشت 22691 هکتار گندم و جو،11100 هکتار هندوانه،7790 هکتار گوجه فرنگی ،5200 هکتار گیاهان دارویی - حنا و وسمه - - مقام اول تولید استان - ، 8200 هکتار دانه های روغنی و ز دیگر محصولات مهم می توان به خیار سبز با سطح زیر کشت 4200 هکتار ، 5400 هکتار یونجه،1000 هکتار پیاز،1250 هکتار سیب زمینی، 2800 هکتار ارزن،5120 هکتار ذرت،5743 هکتار نخیلات ،865 هکتار مرکبات را اشاره نمود.
همچنین این شهرستان دارای 345 هزار راس دام سبک، 23500 راس گاو و گوساله،11600 نفر شتر - مقام اول استان - ،253 هزار قطعه مرغ بومی می باشد. که در مجموع تولیدات دامی شهرستان 1500 تن شیر خام و 3500 تن گوشت قرمز در سال می باشد. 11 هکتار استخر خاکی پرورش ماهی احداث شده که 10 هکتار آن در حال حاضر فعال می باشند - منبع تغذیه چاههای آب کشاورزی - تعداد 2 بند خاکی نیز احداث که یک بند فعال می باشد - منبع تغذیه رودخانه های فصلی تولید ماهی 10 تن - تعداد 250 باب استخر ذخیره آب کشاورزی که قابلیت پرورش ماهی دارند.مجموع تولیدات سالیانه فعلی شهرستان 60 تن ماهی است.
همچنین در سطح 150هکتار متقاضی بخش خصوصی در حال پیگیری احداث مزارع پرورش ماهی در شهرستان می باشند. تولید بعضی از محصولات در شهرستان از مزیت نسبی بالایی برخوردار است شامل : -1 گیاهان دارویی مثل حنا و وسمه -2 پرورش دام و طیور-3 تولید علوفه دام-4 محصولات گلخانه ای -5 تولید محصولات جالیزی مثل هندوانه ، گوجه، خیار لازم به ذکر است با توجه به شرایط مطلوب آب و هوایی شهرستان جزء ده منطقه آب و هوایی دنیا ثبت سازمان خوار و بار جهانی شده است.
-9 معرفی جاذبه های گردشگری شهرستان رودبار جنوب
-1گویش و پوشش مردم محلی زبان مردم شهر رودبار فارسی است که مردم آن را با لهجه خاص خود که به گویش رودباری مشهور است تکلم می کنند. شهر رودبار به علت موقعیت جغرافیایی و تاریخی خود تحت تاثیر لهجه های بومی قرارگرفته است چراکه شهرستان رودبار جنوب با استان سیستان و بلوچستان هم مرزاست و به همان نسبت تحت تاثیر لهجه بلوچی قرارگرفته است. پوشش پوشش سنتی مردم شهررودبار ، بلوچی است ، که از ارزش بسیار بالایی در بین مردم منطقه برخوردار است. این پوشش با سایر شهرهای استان متفاوت می باشد و ناشی از تاثیر فرهنگ بلوچی است.
-2جاذبه های طبیعی و تاریخی -1قلعه میش پدام: بر فراز تپه تاریخی میش پدام، تپه ای که قدمت آن به هزاره اول قبل از میلاد می رسد و ارتفاع آن از سطح هموار قریب 7 متر است،قلعه ای احداث گردیده که اینک تنها آثاری از آن برجاست.
-2تپه های باستانی:
تم خرگ : در زبان محلی مردمان جنوب استان کرمان " تمب" - یا اصطلاح محلی تر آن"تم" - هرگز برای تپه یا ارتفاعات طبیعی به کار برده نمی شود. بلکه به معنای تپه ها یا برآمدگی های باستانی به کار می رود . در بخشی از محدوده شهرستان رودبار بیش از 100 مورد از این تم ها، شناسایی شده است. یکی از این مهم ترین تم ها ، تم خرگ است که در روستای مختار آباد ، در فاصله ی حدود 25 کیلومتری شمال مرکز شهر رودبار واقع شده است. این تپه ی باستانی با مساحت بیش از 17 هکتار تنها بخشی از یک محوطه یباستانی بسیار بزرگ است.
تم مظفر آباد: در 25 کیلومتری شرق روستای مظفر آباد ، تپه ای از خاک رس سفید دیده می شود که قدمت آن به هزاره اول قبل از میلاد می رسد. سفید بودن خاک آن موجب شده تا با نام " تم سفید" نیز معروف گردد تم نمرد: این تپه در 3 کیلومتری جنوب غرب و مرکز رودبار و به فاصله 100 متر از جاده قرار گرفته است. ارتفاع این تپه خاکی در بلندترین نقطه از سطح صاف و هموار اطراف حدود 4 متر بوده و قدمت آن به هزاره اول میلادی می رسد.
-3تالاب جازموریان: باتلاق جازموریان یکی از بزرگترین حوزه های آبریز فلات مرکزی ایران و جنوب شرق کشور محسوب می شوددر این تالاب که هلیل رود بدان می ریزد ازگونه یدریاچه های بسته و فصلی می باشد که در زمان بارندگی و ترسالی از آب پر می شوند و در هنگام خشکسالی تهی. میانه های این باتلاق کهحدوداً 30×50 کیلومتر مساحت دارد، باارتفاع حدود 340 متر از سطح دریا ، پست ترین نقطه ی شهرستان رودبا ر به شمار می رودمعمولاً. در تابستان به علت خشکی زیاد هوا و شدت تبخیر ، خشک شده و به یک کفه ی شن زار دیگرگون می شود. گفتنی است که از این منطقه به عنوان انبار علوفه ی ایران نام برده می شود.در حال حاضر به علت پرت افتادگی و دوری ، هیچ گونه استفاده تفریحی یا گردشگری از این باتلاق نمی شود اما بستر هموار آن قابلیت این را دارد که در زمان خشکی ، در ورزش ها و تفریحاتی همچون کویر گردی، اتومبیل رانی و ... مورد استفاده قرار گیرد.
