بخشی از مقاله
چکیده
امروزه متخصصان و کارشناسان اقتصادی،بازاریابی را مهمتر و یا حتی مقدم بر تولیدمحصولات نام می برند.کشورهای اروپایی از دهه 1990 به بعد در نتیجه صادرات به کشورهای شرقی، آسیایی و خاوردور بازار مناسب جهت فروش محصولات تولیدی خود دست یافتند. این امر در کشورهای در حال توسعه چون ایران با وجود اقتصاد تک محصولی نفت و تحریم های بین اللملی اهمیت به سزایی پیدا کرده است.کشور ایران با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی می تواند با تولید محصولات کشاورزی به جایگاه مهمی در اقتصاد بین اللملی دست پیدا کند.
شهرستان رودبار جنوب در جنوب استان کرمان از دیرباز با کشت محصولات کشاورزی و برداشت محصول خارج از فصل، به یکی از مناطق کشاورزی در سطح منطقه و کشور ایران شده است. متاسفانه به دلیل عدم بازار مناسب در جهت فروش محصولات کشاورزی با مساله توسعه نیافتگی منجر گردیده است. این پژوهش با استفاده از روش اسنادی به تحلیل نقش بازاریابی محصولات کشاورزی در توسعه اقتصادی و اجتماعی پرداخته است. با توجه به اینکه در این منطقه محل مناسبی جهت تولید محصولات کشاورزی خارج از فصل می باشد با ایجاد زیرساخت های مناسب و معرفی پتانسیل های بخش های کشاورزی به توسعه اقتصادی و اجتماعی مطلوب دست خواهد یافت.
مقدمه
با پایان گرفتن جنگ سرد در دهه 1990 و آزادسازی منابع و در نتیجه فزونی گرفتن نیاز به محصولات سرمایهای برای ایجاد زیرساخت های مناسب اقتصادی انجامید. در این دوران اروپای غربی به ایجاد بازاری مشترک با 324 میلیون مصرف کننده روی آورد و اروپای شرقی به صورت بازاری آماده برای محصولات غربی درآمد. از سوی دیگر بدهیهای خارجی اقتصاد بسیاری از کشور ها را فلج کرد. این گونه کشورها، به رغم نیازمندی های فراوان، با مشکل نبود قدرت خرید روبرو شده اند، از این رو کشور های پیشرفته برای کسب بازار در اروپا، امریکا و خاور دور، با یکدیگر به رقابت پرداختند. این دگرگونی سبب شد که شرکت ها رقیبان خود و تحولات بازار را در گستره جهانی جدی بگیرند، هزینهها را کنترل کنند و به تحولات تکنولوژیک، نوع مواد مصرفی، ابزارهای مورد استفاده و روشهای مدیریت توجه بیشتری نشان دهند .
در این زمان، استفاده از شیوهها و فنون بازاریابی مورد توجه قرار گرفت. بررسیها نشان داده است که ناموفق بودن شرکت ها از ناتوانی آنها در بهرهگیری از فنون بازاریابی نشئت گرفته است. اکنون که بازاریابی مورد توجه روزافزون سازمانها و نهادهای خصوصی و دولتی و ملتها قرار گرفته و از مرحله اولیه توزیع و فروش به فلسفه ای پیچیده برای ارتباط پویای سازمان ها با بازارهایشان تبدیل شده است. این جریان سبب گردیده که در بسیاری از کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه مبتنی بر تولید کشاورزی با تنوع بخشیدن به فعالیتهای خود، وارد عرصه عملیات بازاریابی گردیده و از این طریق ضمن ارتقاء ظرفیتهای اجتماعی و اقتصادی خود، موجبات افزایش درآمد اعضای خود را که تولیدکنندگان محصولات کشاورزی میباشند فراهم سازند .
یکی از مسائلی که همواره در بازار رسانی محصولات کشاورزی در کشورهای کمتر توسعه یافته و از جمله ایران مطرح می باشد، اختلاف قیمت تولید کننده یعنی قیمتی که تولید کننده دریافت می دارد با قیمتی که مصرف کننده می پردازد، می باشد. البته نباید پنداشت که این اختلاف قیمت تنها به کشورهای در حال توسعه اختصاص دارد بلکه در کشورهای پیشرفته نیز چنین اختلافی وجود دارد. اما در اینجا این اختلاف قیمت بیشتر مربوط به خدماتی مانند بسته بندی، درجه بندی و تبدیل محصول است و حال آن که در کشورهای کمتر توسعه یافته خدمات اندکی در مورد محصول انجام میگیرد. یکی از عواملی که در این اختلاف قیمت مسئول شناخته شده عامل واسطه ای است که میدان دار و دلالان نام برده می شود. این عامل واسطه با کنترل نمودن بازار و ایجاد نوعی انحصار تا حدودی نقش تعیین کننده در قیمت ها داشته و از این رهگذر صاحب سودهای کلانی می گردند.
کشاورزان و روستاییان جامعه ایران یکی از مهمترین مسائلی که در دستیابی به پیشرفت و توسعه با آن مواجه هستند، وجود برخی نارسایی ها است که از گذشته تاکنون در نظام مبادله ای وجود دارد و اغلب موجب استثمار کشاورزان و سواستفاده پیله وران از این نظام نامتعادل شده است - طالب، . - 8-7 :1372 این نظام در اکثر مناطق روستایی وجود داشته است و اکنون نیز وجود دارد. وجود واسطه ها و دلالان در بخش های مختلف اقتصاد کشاورزی و روستایی مانند دامداری، زراعت، صنایع دستی و باغداری کاملا ملموس است. بسیاری از محصولات کشاورزی در فصل برداشت، فاسد می شوند یا با قیمت های بسیار ارزان به سلف خران و واسطه ها عرضه می گردند. در حالی که همان محصولات در فصولی غیر از فصل برداشت، با قیمت های بسیار بالا از طریق واردات در بازار عرضه می شوند.
در حال حاضر کشاورزان بسیاری نسبت به عرضه محصولات تولیدی خود در بازرا مصرف و پایین بودن درآمدشان و فاصله قیمت بین فروش محصول و خرید مصرف کننده اعتراض دارند که بیشتر کشاورزان و کارشناسان این امر را ناشی از نقایص موجود در ساختار بازار محصولات کشاورزی می دانند. به موازات گذر از کشاورزی سنتی به کشاورزی تجاری، بر مشکلات کشاورزان در رابطه با عرضه محصول به بازار افزوده میشود. همچنین همراه با توسعه اقتصادی و افزایش درآمد، مصرفکنندگان خواهان محصولات با کیفیت بالاتر و آمادهتر بوده و به بیان دیگر تقاضای مصرفکنندگان برای انجام خدمات بیشتر بر روی محصول بیشتر شده و آنان آمادگی دارند که در برابر انجام خدمات، هزینه آن را بپردازند.
اهمیت توجه به بحث بازاریابی محصولات کشاورزی به حدی است که گفته می شود اصلاح نظام بازرا محصولات کشاورزی، اهمیتی بسیار بنیادین در فرآیند توسعه بخش کشاورزی دارد، چرا که بسیاری از طرح های فنی در جهت افزاایش کیفیت و بهره وری فرآیند تولید به دلیل نقصان های نظام بازار محصولات کشاورزی و ضعف اقتصادی تولید کننده، در عمل اجرا نمی شوند - ملکی زاده، . - 1391 شهرستان رودبار جنوب از توابع استان کرمان به دلیل شرایط طبیعی و جغرافیایی درمنتهی الیه جنوب شرقی استان قرارگرفتهاست که از شمال با شهرستان بم و عنبرآباد از شرق با استانسیستان و بلوچستان - شهرستان دلگان و ایرانشهر - از جنوب با شهرستان قلعه گنج واز غرب باشهرستان کهنوج همسایه است.
فاصله آن از مرکز استان 325 کیلومتر و فاصله آخرین آبادی آن تا مرکز استان 500 کیلومتر است.مساحت این شهرستان 13200 کیلومتر مربع میباشد و مرکز آن شهر رودبار است. جمعیت این شهرستان در سال 1395، برابر با صد و بیت هزار نفر بودهاست. رودبار یکی از کم توسعه یافته ترین شهرستان های استان کرمان محسوب می شود. این ناحیه از قدیم به دلیل شرایط طبیعی و جغرافیایی همچون نواحی کوهستانی، رودخانه هلیل رود، منطقه جازموریان و وجود خاک های حاصلخیز محل مناسبی جهت تولید محصولات کشاورزی - خیارسبز، گوجه فرنگی، هندوانه، سیب زمینی، پیاز و ... - بوده است. به دلیل آب و هوای مناسب در فصل پاییز و زمستان و کاشت انواع محصولات کشاورزی و برداشت آنها در ایام نوروز و بهارمتاسفانه شاهد عدم فروش مناسب این محصولات در جامعه هدف می باشد. مهمترین هدف این پژوهش بررسی نقش بازرایابی محصولات کشاورزی در بهبود توسعه اقتصادی و اجتماعی شهرستان رودبار جنوب می باشد. علاوه بر این هدف پژوهش به دنبال اهداف جزیی تر هم می باشد که عبارتند از:
- شناسایی توانمندی های بخش کشاورزی منطقه جنوب کرمان
- معرفی مزایا و معایب بازاریابی محصولات کشاورزی
- راهکارهای اجرایی در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی جنوب کرمان.
- مزایا عمده بازاریابی محصولات کشاورزی
لغت بازاریابی1در زبان انگلیسی به معنی به بازار رساندن، بازار پیدا کردن یا کلیه عملیاتی است که در فاصله تولید تا مصرف باعث تسریع جریان انتقال کالا ها از تولید تا مصرف برای نشان دادن سهولت و سرعت در کار توزیع و فروش و حذف واسطه ها استفاده می شود شفرد و فوترل - 1969 - مفهوم بازاریابی و بازاریابی محصولات کشاورزی را از دو دیدگاه بررسی کردهاند، بازاریابی براساس تعریف محدود آن، به کلیه خدماتی که از زمان برداشت محصول تازمانی که به دست مصرف کننده نهایی می رسد اطلاق می شود.
در حالی که براساس تعریف گسترده آن بازاریابی به کلیه فعالیت ها و عملیاتی که از مرحله شروع تولید و نیزتصمیم-گیری در مورد تولید بر روی محصول انجام می شود تا زمانی که به دست مصرف کننده نهایی می رسد و بنابراین براساس این تعریف تصمیم گیری در مورد نوع واریته تولیدی و چگونگی تولید نیز شامل بازاریابی می باشد. براساس تعریف جامع این دو اقتصاددان آمریکایی، بازار مکان خاصی نبوده بلکه شامل مجموعه ای از خریداران و فروشندگان با تسهیلات خاص در حال مبادله با یکدیگر بوده و در اینجا کیفیت ارتباط بین عاملان بازار نیز مورد تأکید قرارگرفته است.
بشر از زمانی که توانست محصولات مختلف را تولید کند و برای برخی از نیازهای خود نیز با دیگران ارتباط برقرار کند، مبادله کالا و محصول صورت پذیرفت که این مبادلات بصورت پایاپای و تعویض کالای تولیدی با کالای مورد نیاز بود اما بتدریج که فاصله تولید کننده و مصرف کننده بیشتر شد، افراد دیگری در زنجیره تولید تا مصرف وارد شدند و فرآیند مبادله کالا را تغییر دادند. با پیچیده شدن مراحل تولید، تکنولوژی های توزیع نیز، پیشرفت کردند و هر پیشرفتی که در کار تولید صنعتی یا کشاورزی به عمل می آمد در توسعه سیستم توزیع و بازاریابی ظاهر می گشت. در اوایل اهمیت اقتصادی تولید موجب کمرنگ شدن بازاریابی می شد؛
