بخشی از مقاله
چکیده:
در این مقاله به بررسی حرم امام رضا - ع - به عنوان یکی از بزرگترین مرکز تاریخ خاندانی در دنیا و اهمیت آن به عنوان یک مولفه مهم معنوی در شهر مشهدپرداخته می شود.در این بررسی با طرح مباحثی مانند سابقه خدمت تشکیلات اداری حرم،اهمیت تاریخ های خاندانی،تعامل بین تاریخ های خاندانی و خدمت در حرم به عنوان یک مولفه تاثیرگزار در هویت معنوی مشهد و اقدامات لازم در راستای مستند سازی تاریخ خاندانی حرم سعی خواهد شد تا جنبه های مختلف موضوع مورد بررسی قرار گیرد.
اهمیت این مقاله از آن روست که تا کنون درباره این مولفه مهم هویتی در مشهد پژوهشی انجام نشده است.یافته های پژوهش نشان می دهد که اثرات معنوی خدمت در تمام شئون زندگی افرادی که با شور و اشتیاق طی چند نسل حاضر به خدمت در حرم مطهر امام رضا شده اند،جاری است و چنانچه به خوبی معرفی و جنبه های مختلف آن مورد بررسی قرار گیرد می تواند به عنوان یکی از مولفه های اصلی آرمانشهررضوی مورد توجه قرار گیرد.
مقدمه
شهر مقدس مشهد به دلیل وجود بارگاه ملکوتی حضرت ثامنالحجج علی بن موسیالرضا - ع - همواره مورد توجه علاقهمندان و شیفتگان آن حضرت بوده و مرقد مطهر ایشان جایگاه و تکیهگاه شیعیان قرار گرفته است و این ارادتمندی باعث شده تا دوستداران این امام همام علاقه خود را در قالب سنت حسنه وقف متبلور سازند. گسترش تدریجی رقبات موقوفه که منجر به شکل گیری تشکیلات اداری اولیه در آستان قدس برای اداره امور حرم و موقوفات گردید که در طی چندین سده رشد و گسترش یافته است.
همزمان با شکل گیری تشکیلات آستان قدس جهت اداره امور روزمره اماکن متبرکه که نیاز به افراد مختلف بوده که طبق مقررات خاص در ساعات خاصی از شبانه روز در یک شیفت کاری کهاصطلاحاً کشیک نامیده می شد مشغول به کار بودند هرکشیک متشکل از یک سرکشیک، خادمباشی، فراشباشی، کفشبانباشی و تعدادی خادم، فراش، کفشبان، موذن، دربان بوده و مسئولیت اداره هرکشیک در اختیار سرکشیک بوده است.تعداد کشیک ها و مناصب آن در دوره های مختلف متفاوت بوده است.برخی از مناصب شکل گرفته در کشیک ها موروثی است و برخی از خدام فعلی حرم بیش از 400 سال در حرم نسل اندر نسل خدمت کرده اند.
در این مقاله به بررسی خدمت موروثی در حرم و انواع آن به عنوان یکی از شاخصه های هویت معنوی و تبدیل شدن این شهر به عنوان آرمانشهر رضوی پرداخته می شود. مستندسازی و جمعآوری اطلاعات تاریخهای خانوادگی در گذشته از طریق منابع تاریخی در زمره اطلاعات با ارزش تاریخی به شمار میرود که میتواند کاربردهای زیادی در زمان حال داشته باشد، همچنین مستندسازی تاریخهای خانوادگی در زمان حال از طریق اسناد و مدارک موجود و مصاحبههای تاریخ شفاهی میتواند ضمن این که مکمل پژوهشهای گذشته باشد، مجموعه کاملی خصوصاً در زمینه تاریخ اجتماعی برای آینده فراهم نماید.
بسیاری از خاندان های مهم و قدیمی مشهد در گذشته در آستان قدس خدمت موروثی داشته اند و همواره با افتخار از این سابقه معنوی در تاریخ خاندان خود یاد می کنند.برجسته سازی و اطلاع رسانی در این زمینه می تواند ضمن معرفی زوایای ناشناخته از تاریخ مشهد یکی از مولفه های مهم هویت معنوی و شاخصه بین ا لمللی آن راتبیین نماید.
در این مقاله با طرح مباحثی مانند سابقه خدمت تشکیلات اداری حرم،اهمیت تاریخ های خاندانی،تعامل بین تاریخ های خاندانی و خدمت در حرم به عنوان یک مولفه تاثیرگزار در هویت معنوی مشهد و اقدامات لازم در راستای مستند سازی تاریخ خاندانی حرم سعی خواهد شد تا جنبه های مختلف موضوع مورد بررسی قرار گیرد.اهمیت این مقاله از آن روست که تا کنون درباره این مولفه مهم هویتی در مشهد پژوهشی انجام نشده است.
بررسی سابقه پژوهشهای انجام شده نشان می ده که تا کندن با این موضوع پژوهش خاصی انجام نشده است اما در زمینه تشکیلات اداری در حرم و رجالی که درآن مشغول به خدمت بوده اند تحقیقاتی انجام شده است که می توان به شجره طیبه - مدرسی، - 1352، سادات رضوی در مشهد - سن آبادی - 1387،شمس الشموس یا انیس النفوس - احتشام کاویانیان، - 1352،مشاهیر مدفون در حرم در پنچ جلد و دایره المعارف آستان قدس - - 1393اشاره نمود.
اهمیت تاریخ های خاندانی در حفظ هویت شهری
تاریخ خانوادگی چیست؟و گستره محتوایی آن چه موضوعاتی را در بر میگیرد؟ این سوال علی رغم سادگی مفاهیم زیادی را به همراه دارد.هر خانوادهای داستان خودش را دارد که از سنتهای خودشان انتخاب شده است داستانهایی که حملکننده میراث خانوادگی آنها وبر گرفته از تجربیات گذشتگانشان میباشد که حتی شاید از نظر بعضی هاارزش زیادی نداشته باشد اما ممکن است برگرفته از تجربیات با ارزش باشد
تاریخهای خانوادگی تاریخ پدربزرگها، مادربزرگها، آدمهای گمنام یا برجسته،داستانها،افسانه ها و تجربیاتی است که از طریق ثبت و ضبط در تاریخ ماندگار میشوند.
سنتهای قدیمی خانوادگی مفهوم عینی ذهنیاتی است که خانوادهها را با هم نگاه میدارد و معمولاً برای نسلهای جدید کمتر مورد اهمیت میباشد اما میتواند نقش مهمی در کنار هم گذاشتن و همگنسازی نسلها داشته باشد. افسانههای خانوادگی در میان فامیل بخشی از هویت خانوادگیی به شمار میرود که میتواند کاربردهای متعددی از جمله انتقال آداب و رسوم و تجربیات گرانبها راداشته باشد و نه تنها ازجنبه نظری داشته بلکه در صورت موفق و مثبت بودن یا جنبههای منفی داشتن میتواند مورد استفاده جوانان واقع گردد.
درک تاریخهای خانوادگی به شناخت زمان وقوع اتفاقاتی که برای خانواده اتفاق افتاده کمک میکند زیرا درک وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در زمانهای رخ داده برای خانواده مهم است. درک فرهنگ، نژاد، مذهب، آداب و رسوم و چگونگی ماهیت آنها در زمانهای مختلف برای تاریخ خانوادههاست. تاریخهای خانوادگی ضمن آنکه منابع جدید با ارزشی را برای تاریخ فراهم میکند امکان بررسی همزمان توسط متخصصان را فراهم میکند
تغییر نگرش نسبت به خانواده باعث شده تا عواملی مانند ساختار اجتماعی، تغییرات اقتصادی، مذهب و سیاست در تعامل بین توسعه فردی و اجتماعی فرد مؤثر باشد
