بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق به تحلیل محتوایی قانون برنامه ششم توسعه با توجه به مقولههای آموزشعالی و تأمین منابع مالی آن پرداخته شده است. هدف این تحقیق مشخص کردن میزان توجه به مقولههای آموزش عمومی، آموزشعالی و تأمین مالی آنها و شناسایی راههایی که برای تأمین مالی آموزش در برنامه ششم توسعه پیشبینی شده است، میباشد.
جامعه آماری این تحقیق قانون برنامه ششم توسعه کشور است. نمونه تحقیق دربردارنده کل جامعه آماری است. واحد تحلیل در این مطالعه برنامه ششم توسعه بوده است و واحد ضبط، عبارتها، گزارهها، جملهها و کلمات است که در برگیرنده مضامین و مفاهیم مرتبط با آموزش و تأمین مالی آن است. روش پژوهش تحلیل محتوای کمی است. در این تحقیق قانون برنامه ششم توسعه کشور با توجه به دو مقوله آموزش و تأمین مالی آن مورد بررسی و تحلیل محتوایی قرار گرفته است.
پیش زمینه
دنیای امروز به قول پیتر دراکر دنیای تحولات و تغییرات مداوم و عصر عدم تداومها است ، هر چه سرعت تغییرات بیشتر و محتوای آن پیچیدهتر باشد، امکان مدیریت آن برای استفاده بهتر کاهش مییابد و ضرورت تدوین چشمانداز و برنامههای بلندمدت و میانمدت افزونتر میگردد، زیرا که هرچقدر سرعت بالاتر باشد، نیاز به نورافکنهای قویتر بیشتر احساس میشود
برنامهریزیدر ایران تقریباً همزمان با هندوستان شروع شد، اما در هند، فرایند برنامهریزی در یک فضای دموکراتیک و با حضور احزاب مختلف و ازجمله احزاب سوسیالیست و کمونیست انجام گرفت و هنوز هم این روند با موفقیت نسبی ادامه دارد. در کره جنوبی برنامهریزی در یک جو امنیتی و همکاری حدود 400 کارشناس آمریکایی، با موفقیت
به انجام رسید. در ایران نیز از برنامه سوم قبل از انقلاب که عنوان اولین برنامه جامع 5 ساله را داشت، با همکاری کارشناسان آمریکایی تدوین گردید و به اجرا درآمد، اما نهتنها در جهت توسعه پایدار، موفقیتی حاصل نشد که پس از انقلاب اسلامی نیز که سعی بر استفاده از متخصصان و کارشناسان ایرانی بود، در جهت توسعه پایدار، روند معکوسی طی شده است
همچنین علیرغم تأکید پنج برنامه توسعه کشور در توسعه کمّی، ارتقای کیفی، سوادآموزی بزرگسالان، ارتقای کیفیت نیروی انسانی، بهبود مدیریت منابع، افزایش سهم اعتبارات، مشارکت مردمی، توسعه مشارکتهای مردمی و... لکن هنوز چالشهای مهمی ازجمله: فقدان تفکر راهبردی و برنامهای، فقدان نظام آموزشی پژوهشمحور، کسری مداوم بودجه، فقدان نگاه سرمایهای و مولد به نظام آموزشی، سهم پایین اعتبارات غیر پرسنلی به پرسنلی و... وجود دارد که باید با تلاش بیشتر و مناسبتر رفع شوند
برای تحقق برنامههای توسعه ساختارهای سازمانی بخش عمومی نقش بسیار مهمی را ایفا میکند. هرگاه این ساختارها، کارآمد و دارای توان لازم در اجرای هماهنگ و منسجم برنامههای توسعه باشند، برنامهها موفق خواهند بود و در چنین وضعیتی از نیروها، منابع، سرمایهها و زمان صرف شده نتیجهای درخور حاصل میشود
در همین خصوص یکی از حوزههای مهم در برنامه ششم توسعه، حوزه آموزش عمومی، آموزشعالی و علم و فناوری میباشد.
آموزش یک پدیده اجتماعی است و نهادهای آموزشی یعنی مدارس و دانشگاهها، نهادهای اجتماعی محسوب میشوند که دارای کارکردهای ویژهای هستند. با توجه به ماهیت آموزش و نقش نهادهای آموزشی، میتوان اذعان نمود که از یک سو ساختار آموزش و نهادهای آموزشی، منعکس کننده ساختار کلی جامعه و نهادهای آن است و از سوی دیگر، نقش مؤثر و تعیینکنندهای در سایر نهادها و حتی تحولات اجتماعی ایفا میکنند. این تأثیرگذاری بهگونهای است که کارکرد کلی نظام اجتماعی را بهبود میبخشد و در مجموع موجبات رشد و توسعه فردی و اجتماعی را فراهم میآورد
نظام آموزشعالی و آموزش عمومی بهعنوان متولیان بخش آموزش، پژوهش و فناوری و با در اختیار داشتن
تخصصهای مختلف و نیز تربیت نیروی انسانی نهتنها باعث توسعه دانشگاهها و مؤسسات تحت پوشش خود میشوند، بلکه موجب رشد و توسعه سایر وزارتخانهها و سازمانها نیز خواهند شد. بدین ترتیب باید به بخش
آموزش عمومی، آموزشعالی و علم و فناوری در برنامههای توسعه از جمله برنامه ششم توسعه توجه ویژهای شود.
با نگاهی به عملکرد آموزش در برنامه پنجم توسعه متوجه خواهیم شد بندهایی از قانون برنامه که نیازمند نگاه راهبردی و خلاقانه، هزینههای مالی و تخصیص اعتبارات لازم و یا استقرار نظام جامعتری بوده است چندان فعالیتی انجام نشده و به خوبی به مورد اجرا در نیامدهاند
همچنین با توجه به محوریت سند تحول بنیادین آموزشوپرورش و توسعه و کاربست علم و فناوری در سیاستهای کلی ابلاغی برنامه ششم توسعه و علیرغم وجود قوانین مهم و مؤثری در آموزشوپرورش مثل قانون اهداف و وظایف آموزشوپرورش، به منظور تحقق اهداف سند تحول بنیادین در آموزشوپرورش و سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزشوپرورش و سایر سیاستهای کلی مرتبط به نظر میرسد به بررسی و قوانین دیگری برای تصویب در مجلس نیاز است از جمله تأمین و تخصیص و تنوعبخشی به منابع مالی.
از طرفی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران با توجه به ارزشهای حاکم بر نظام علم و فناوری، سیاستهای
حوزه علم و فناوری در برنامه ششم توسعه را در سه سطح کلان، میانی و اجرایی تدوین کرده و به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیشنهاد کرده است. در سطح اجرایی به سیاستهای همچون اولویت بخشیدن به تأمین اعتبار مورد نیاز فصول آموزش و علم و فناوری در جریان تدوین بودجههای سنواتی، تأمین اعتبار لازم برای بازسازی و نوسازی تجهیزات آموزشی و پژوهشی دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی مورد نیاز دانشگاههای برتر کشور، فراهم آوردن بسترهای قانونی لازم برای جذب سرمایههای خارجی در فعالیتهای مرتبط با تحقیق و توسعه و تشکیل صندوق حمایت از تجاریسازی دستاوردهای علم و فناوری اشاره شده است که نشان از اهمیت مسئله آموزش در برنامههای توسعه و نیاز به منابع تأمین مالی برای اجرای موفقیتآمیز قانون برنامه توسعه ششم دارد.
بنابراین از یک طرف با توجه به اهمیت آموزش عمومی و آموزشعالی در مسیر رشد و توسعه کشورها و تأثیر همهجانبهای که آموزش بر تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی میگذارد و از طرف دیگر اهمیت ویژه منابع مالی در راه رسیدن به آموزش عمومی و آموزشعالی با کمیت و کیفیت مناسب، در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و تحلیل محتوا واژههای مرتبط با حوزه آموزش و منابع مالی آن را در قانون برنامه توسعه ششم مورد کنکاش قرار گرفتهاند و دادههای مورد نیاز از طریق کتابخانهای و اسنادی گردآوری شده اند.
سابقه برنامهریزی در ایران و برنامههای پیش از انقلاب
مطابق قانون برنامهوبودجه سال 1351 چهار ویژگی زیر برای برنامه عمرانی پنجساله در نظر گرفته شده است:
-1 برنامه جامع است و برای 5 سال تصویب میگردد؛
-2 حاوی سیاستها و هدفهای توسعه اقتصادی و اجتماعی است؛
-3 منابع مالی مورد نیاز دولت و شرکتهای دولتی و خصوصی برای عملیات عمرانی در آن پیشبینی میشود؛
-4 دربردارنده میزان اعتبارات عمرانی و جاری دولت و هزینههای عمرانی شرکتهای دولتی و بخش خصوصی جهت وصول به اهداف میباشد.
دولت در ایران برای شکستن دور باطل فقر و دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی از متقدمان و مبتکران برنامهریزی اقتصادی در کشورهای درحالتوسعه بود و اصطلاح »دور باطل فقر و شکستن« آن به کمک برنامه را برای اولین بار ابوالحسن ابتهاج، از بنیانگذاران برنامهریزی اقتصادی در ایران به کار برد.
