بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش باهدف تحلیل مدیریت مقصد گردشگری در کلانشهر مشهد قصد دارد نحوه همکاری بین سازمانهای متولی گردشگری ازجمله آستان قدس رضوی، سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان، استانداری خراسان رضوی و شهرداری مشهد را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. پژوهش حاضر از رویکرد کیفی و راهبرد مطالعه موردی استفاده نموده است. جامعه هدف از بین کلیه مدیران کارشناسان ارشد سازمانهای متولی گردشگری در سال 1394 انتخابشدهاند.
شیوه نمونهگیری در این روش نمونهگیری هدفمند و گلوله برفی و تعداد نمونه 15 نفر بودند و برای جمعآوری دادهها از تکنیک مصاحبه عمیق استفاده شد. نتایج نشان داد که موانع عدم همکاری به دودسته جهتگیری میشوند: مشکلات درونسازمانی عدم همکاری در هر یک از نهادهای متولی گردشگری و موانع عدم تعامل بین سازمانهای متولی گردشگری. عمدهترین موانع تعاملات درونسازمانی عبارتاند از عدم وجود یک متولی هماهنگکننده، عدم وجود سند استراتژیک یا دستورالعمل، مقطعی بودن تعاملات سازمانی، خودسری درونسازمانی، عدم برنامهریزی درونسازمانی، کمبود و خلأ منابع درونسازمانی، در نظر نداشتن منافع گروهی، عدم تمایل به کار گروهی مدیران و نیز مدیریت ناکارآمد.
.1 مقدمه
مقصدهای گردشگریاصولاً به مکان تولید تجربه گردشگری اشاره دارند که مبتنی بر گروهبندی سازمانها با یکدیگر و متشکل از بخشهای پیچیده و مختلف به هم وابستهاند و محصولات و خدمات متنوعی را در یک حوزه جغرافیایی محدود ارائه میدهند. موفقیت یک مقصد مرهون ارتباط بین سازمانی و نیز جاذبهها و عوامل حیاتی آن است کهمستقیماً با موضوع نحوه حکمروایی و مدیریت مقصد گردشگری ارتباط مییابند. - Nordin Svensson, Flagestad ,2005 -
با افزایش رقابت بین مقصدها در ارائه خدمات باکیفیت به بازدیدکنندگان و کنترل اثرات آن بر جامعه میزبان و محیط، اهمیت مدیریت مقصد افزایشی بیش از پیش یافته است. مقصدها برای رقابت اثربخش باید تجارب جذاب و ارزشی عالی را به بازدیدکنندگان ارائه دهند. تجارت گردشگری تجارتی پیچیده و متشکل از بخشهای گوناگون است، از زمانی که بازدیدکنندگان وارد مقصد میشوند تا زمانی که مقصد را ترک کنند، کیفیت تجربه آنها تحت تاثیر خدمات و تجارب بسیاری قرار میگیرد که گسترهای از خدمات بخش عمومی و خصوصی، تعاملات جامعه، محیط و میهماننوازی را شامل میشود.
ایجاد ارزش عالی به همکاری سازمانهای بسیاری که به عنوان یک واحد با هم کار میکنند بستگی دارد. مدیریت مقصد اتحادی از همه این بخشهای مختلف را ایجاب میکند تا برای هدف مشترکی که همان کارایی و یکپارچگی مقصد در زمان حال و آینده است تلاش کنند . - WTO, 2007 - بنابراین، استراتژی همکاری میتواند نقش مهمی در مدیریت مقصد و به تبع در توسعه یک مقصد گردشگری ایفا نماید.
مطالعه جایگاه صنعت گردشگری در ساختار نظام اداری ایران نشان میدهد، ایران باوجود برخورداری از جاذبههای غنی گردشگری و سابقه تاریخی و تمدنی، که بر اساس آمارهای جهانی جزو 5 کشور بالقوه توانمند در زمینه جذب گردشگر خارجی معرفی شده، با اینحال، صنعت گردشگری سهم ناچیزی از درآمد ملی را به خود اختصاص داده است. این موضوع متأثر از عوامل متعددی است که در این میان ساختار مدیریت گردشگری اهمیت اساسی دارد و از مهمترین مشکلات آن عدم کارایی و اثربخشی ساختار موجود در تحقق اهداف، مشکل نهادی و هماهنگی شناسایی شده است.
- حسنپور، . - 1392 در کشور ما با آنکه سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری به عنوان مهمترین سازمان متولی بخش گردشگری در کشور، سیاستگذاری، برنامهریزی، اجرا و نظارت بر طرحهای توسعه گردشگری را در دست دارد - محلاتی، - 1380 با اینحال، نهادهای دیگری از جمله شهرداری نیز نقش مؤثر، مکمل و تقویتکننده در جهت اجرای سیاستها و برنامهها را عهدهدار میباشند. که میتوان گفت یکی از اصلیترین موانع پیش روی مدیریت مقصد، چند پارگی مدیریت گردشگری در عرصه سیاستگذاری، تصمیمسازی، برنامهریزی، هدایت و نظارت در شهرها است.
یکی از مقصدهای مهم گردشگری ایران، کلانشهر مشهد است که به جهت موقعیت مذهبی، صنعتی و اقتصادی بعد از تهران، دومین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران و بهعنوان نیرومندترین قطب جذب مسافران شناخته شده است. این شهر بهواسطهی وجود حرم حضرت علی بن موسیالرضا - ع - ، سالانه پذیرای خیل عظیمی از زائران و گردشگران داخلی و خارجی میباشد. همچنین این کلانشهر در بهار 92، از بین بیست شهر مهم کشور به لحاظ تعداد سفر انجام شده، رتبه نخست را از لحاظ جذب گردشگر به خود اختصاص داده است - مرکز آمار ایران، . - 1392 بنابراین میتوان گفت که مشهد یک نمونه بارز برای تحلیل فرایند حکمروایی مقصد گردشگری به شمار میرود.
کلانشهر مشهد اهمیت بیشتر خود را زمانی نشان میدهد که بدانیم در سند چشمانداز شهر مشهد در بیست سال آینده مشهد شهری زیارتی- سیاحتی و مذهبی، آرامشدهنده، فرحبخش، با اقتصاد خدماتی و صنایع برتر، مبتنی بر فناوری و با امنیت مناسب در سطح جهانی متصور شده است - چشمانداز شهر مشهد در افق 1404، . - 1383 گستردگی امور مرتبط با گردشگری در شهر مشهد به اندازهای است که در حال حاضر سازمانهای متعددی متولی امور گردشگری هستند. در میان سازمانها و مدیریتهای مرتبط با گردشگری شهر مشهد، سازمانهایی که مستقیماً درگیر مدیریت گردشگری هستند از جمله آستان قدس رضوی به جهت مدیریت و بهرهبرداری از منافع اقتصادی و فرهنگی از مجموعه حرم مطهر بهعنوان جاذبه اصلی گردشگری مذهبی شهر، سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان خراسان رضوی به جهت جایگاه سازمانی کشوری خود در برنامهریزی و هدایت، نظارت و ... بر گردشگری استان، استانداری در نقش تصدیگری و حاکمیتی بر امور و شهرداری مشهد به جهت دارا بودن نقش مدیریتی و ارائه خدمات به زائران مورد بررسی ویژه قرارگرفتهاند.
اما بعضاً مطالعات و بررسیهای انجام شده تداخلهایی را در شرح وظایف این سازمانها در ارتباط با مدیریت گردشگری نشان میدهد که باعث شده تا کلانشهر مشهد باوجود ظرفیتهای لازم در گردشگری، با عدم هماهنگی بین سازمانی در مدیریت مقصد گردشگری و عدم مشارکت بخش خصوصی و جامعه مدنی روبرو شود. تعدد مراکز مدیریتی و عدم تعامل و مشارکت سازمانی سازمانهای متولی گردشگری شهر مشهد با یکدیگر ضمن آنکه منجر به موازی کاری، هدر رفت سرمایه، نیروی انسانی، خلأهای فعالیتی و ...شده منجر به ضعف ارائه خدمات و سامانه گردشگری شهر و منطقه نیز شده است.
