بخشی از مقاله
چکیده
هدف مطالعه حاضر تحلیل موانع کاربست کشاورزی دقیق در نظام کشاورزی ایران می باشد. پارادایم حاکم بر آن کیفی و از تکنیک تحلیل محتوا جهت تجزیه و تحلیل داده ها بهره گرفته شده است. با مروری بر پژوهش های انجام شده داخلی و مطالعه مقالات و گزارش های انجام شده مهم ترین کدهای اشاره شده با استفاده از نرم افزار تجزیه و تحلیل داده های کیفی NVivoشناسایی و در قالب طبقات گوناگون گزارش شد.
نتایج حاصل از تحلیل محتوای اسناد داخلی موجود، مقالات و گزارشات منتشر شده پیرامون کشاورزی دقیق، چهار چالش زیربنایی آموزشی، محتوایی، مدیریتی، منابع انسانی را مشخص می کند. از آنجایی که لزوم توسعه کشاورزی دقیق در ایران به علت حفظ محیط زیست، لزوم جلوگیری از مصرف بی رویه نهاده های کشاورزی و پایین بودن بهره وری می باشد، بنابراین نتایج مطالعه حاضر می تواند دستاوردهایی را برای سیاستگذاران و مدیران نظام کشاورزی ایران به همراه داشته باشد که به موجب آن با اتخاذ قوانین و سیاست هایی، شرایط همه جانبه تسهیل کاربست این نوع کشاورزی در ایران مهیا گردد.
مقدمه
کشاورزی دقیق مفهومی جدید در کشاورزی امروزی است که به معنای عبارت Precision Agriculture یا Precision Farming می باشد. این کشاورزی توانایی رسیدگی به تغییرات در بهره وری یک مزرعه و به حداکثر رساندن بازگشت سرمایه، کاهش ضایعات و به حداقل رساندن تاثیرات محیط بر روی مزرعه از طریق جمع آوری داده ها با استفاده از اسناد و مدارک و استفاده از چنین اطلاعاتی برای تصمیم گیری مدیریت مزرعه از طریق سنجش و فناوری های ارتباطی است
کشاورزی دقیق را مدیریت روش های کشاورزی با استفاده از کامپیوتر و سیستم های موقعیت یاب ماهواره ای و دستگاه های سنجش از راه دور می دانند که با دادن اطلاعات قدرت تصمیم گیری را افزایش می دهند - فینچ و همکاران، - 2014، بهبود کمی و کیفی محصولات زراعی و اندازه گیری کمی و کیفی عملکرد گیاه زراعی، حفاظت از محیط زیست با کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی، جلوگیری از فرسایش خاک با انجام حداقل عملیات خاک ورزی از عوامل توسعه کشاورزی دقیق می باشد
به عبارت دیگر، کشاورزی دقیق از طریق به دست آوردن خواص متغیر خاک و محصول، نقشه برداری، تحلیل متغیرها و پذیرش روش های مناسب مدیریتی می تواند منجر به حداکثرسازی عملکرد، بهینه سازی استفاده از نهاده ها، کاهش تاثیرات منفی محیطی، کاهش هزینه های کشاورزی، کاهش آلودگی های منابع، توسعه پایدار کشاورزی، افزایش بهره وری و مدیریت و تصمیم سازی قوی تر برپایه اطلاعات شود ، با توجه به اهمیت و نقش کشاورزی دقیق در توسعه کشاورزی و مزایای فراوان ناشی از کاربرد آن، تا کنون پژوهش هایی در زمینه امکان سنجی کاربرد کشاورزی دقیق در کشورهای مختلف و چالش های پیش رو در مسیر توسعه آن انجام شده است.
از جمله باقری و همکاران - 1392 - شش چالش زیربنایی و آموزشی، محتوایی، مدیریتی، منابع انسانی، ترویجی و برنامه ریزی را پیشروی توسعه کشاورزی دقیق در ایران دانسته اند
علل اصلی پذیرش کم کشاورزی دقیق در هند را ناشی از خطرپذیری کم کشاورزان، شرایط بد اقتصادی- اجتماعی و اندازه کوچک مزارع بیان نمودند. هم چنین آنها روش هایی جهت حذف موانع ارائه نمودند - گریفین و همکاران5،. - 2004 در پژوهشی علت تاخیر در پذیرش کشاورزی دقیق را ناشی از کمبود ماشین های برداشت محصولات، هزینه های بالای نمونه برداری شبکه ای خاک، عدم درک فواید حاصل از حس گرها و تعداد کم شرکت های مشاوره دانستند
همچنین از جمله چالش های توسعه کشاورزی دقیق را کمبود مهارت ها فنی و کشاورزی بیان کرده اند که برای رفع این مشکل، دستیابی به سیستم های جامع حمایتی تصمیم گیری را پیشنهاد نمودند. آنها در پژوهش دیگری، موانع اصلی در پذیرش کشاورزی دقیق را زمان بر بودن و عدم سازگاری سخت افزارهای مورد استفاده گزارش کردند - ایگین و همکاران7، . - 2008 عوامل موثر بر شدت و احتمال کاربرد فناوری های کشاورزی دقیق را تابعی از اندازه مزرعه، کیفیت خاک، میزان بدهی کشاورزان و موقعیت مزرعه عنوان نمودند -
در بررسی میزان پذیرش فناوری های مرتبط با کشاورزی دقیق در برخی از کشورهای در حال توسعه، بالا بودن سطح فناوری های به کار گرفته را به عنوان یکی از چالش های اساسی کاربرد کشاورزی دقیق در کشورهای در حال توسعه عنوان نمودند.
در پژوهش انجام شده توسط - والتون و همکاران9، - 2008، میزان اعتقاد کم به سودآوری کشاورزی دقیق، اندازه کوچک مزرعه و میزان تجربه کم در اجرای فناوری از جمله دلایل اصلی عدم پذیرش کشاورزی دقیق ذکر شد. همچنین اندازه کوچک مزرعه و عدم توانایی در استفاده از سخت افزارهای مرتبط با کشاورزی دقیق جزء موانع اجرای فناوری مذکور در نتایج پژوهش انجام شده توسط بانرجی و همکاران - 2008 - شناسایی شد. در کشاورزی مرسوم، هر مزرعه یک واحد تلقی می شود و مدیریت مزرعه، بر مبنای شرایط و خصوصیات متوسط مزرعه ای صورت می گیرد. در نتیجه، نهاده ها براساس همین خصوصیات تعریف می شوند. اما کشاورزی دقیق، با استفاده از فناوری های اطلاعاتی، مزرعه را به واحد های کوچک تر تقسیم بندی می کند و سپس به تعیین خصوصیات هر واحد می پردازد. در نتیجه با استفاده از این فناوری ها، تولید کننده ها قادر خواهند بود منابع در اختیار و نهاده های تولید را در محل مورد نیاز به صورت دقیق اعمال نمایند و در نهایت از تلفات انرژی بکاهند.
به عبارت ساده تر، نظر به این که خصوصیات مزرعه ای تغییرپذیر است، هدف کشاورزی دقیق نیز به تناسب این تغییرپذیری ها، اعمال متغیر نهاده ها خواهد شد - ترابی جفرودی،. - 1390 واژه ی کشاورزی دقیق عبارت است از مدیریت دقیق گیاه و خاک، مطابق با شرایط متغیر یک مزرعه. در فرهنگ اصطلاحات علمی از واژه هایی هم چون کشاورزی موضعی10 نیز یاد شده است .
با این رویکرد اندیشمندان کشاورزی دقیق را یک راهبرد مدیریتی می دانند که اطلاعات مفصل و جزء به جزء مکان های معین را به کار می گیرد تا درون دادها و نهاده های تولید را دقیق تر مدیریت نماید. این مفهوم گاهی زراعت دقیق و مدیریت مکان معین نیز نامیده می شود
کشاورزی دقیق را علم و هنر کاربرد فناوری های پیشرفته با هدف بالا بردن تولید محصول می داند و این در حالی است که این فناوری ها، آلودگی های زیست محیطی بالقوه را به حداقل می رسانند. به اعتقاد بلک - مور، - 2000، کشاورزی دقیق یک فرآیند مدیریتی است نه یک مجموعه فناوری صرف که متغیرهای زمانی و مکانی را مورد ارزیابی و سنجش قرار می دهد.
این سیستم مدیریتی اهمیت تغییرپذیری را در شرایط اقتصادی و اکولوژیکی می سنجد، پیامدهای مورد نیاز محصول و مزرعه را تعیین می کند، به احتیاجات ویژه ی محصول در زیست بوم توجه دارد و در نهایت راهکارهایی را برای مدیریت تغییرپذیری ایجاد می کند تا به پیامدهای تعیین شده، دست یابد. از این رو هدف این پژوهش شناسایی چالش های پیش روی توسعه کشاورزی دقیق در ایران می باشد، بنابراین با توجه به هدف کلی، به دنبال تحلیل هدف اختصاصی زیر می باشیم:
تحلیل موانع توسعه کشاورزی دقیق و اولویت بندی کردن موانع توسعه کشاورزی دقیق در کشور.
روش پژوهش
این مطالعه از لحاط هدف کاربردی و از نظر روش شناسی تحقیق در گروه تحقیقات کیفی قرار می گیرد. داده ها از طریق بررسی اسناد و گزارش های ارائه شده از طریق تکنیک تحلیل محتوا پیرامون موضوع مورد بررسی گردآوری شده است. از آنجایی که حجم داده ها در پژوهش های کیفی بسیار حجیم و تحلیل آن ها زمان بر و مشکل می باشد، بسیاری از صاحب نظران پژوهش های کیفی استفاده از نرم افزارهای کیفی را توصیه نموده اند
در این پژوهش نیز به منظور تحلیل داده های حاصل از مصاحبه و مشاهده از نرم افزار NVivo10 بهره گرفته شد. در این نرم افزار بعد از مرور ادبیات و جمع آوری داده ها محقق می تواند آن ها را به ترتیب موضوع، نویسنده، تاریخ انتشار و غیره سازماندهی کند، که این سازماندهی، بستگی به هدف محقق از پژوهش دارد - عازم و سلفی15، . - 2012 لازم به ذکر است که مصاحبه ها در نرم افزار office و در قالب فرمت Word تنظیم شد.
در محیط نرم افزار NVivo کد گذاری داده ها صورت گرفت. بعد از تکمیل فرایند کدگذاری تمام استدلال های مربوط به موضوع استخراج شده - همان - و در نهایت با ایجاد رابطه بین کدها مدل مفهومی پژوهش حاضر به دست آمد. به طور خلاصه NVivo یک ابزار قدرتمند است که در شرایط استفاده مناسب می تواند بسیاری از جنبه های نظریه بنیانی از طراحی، نمونه گیری، تجزیه و تحلیل داده ها تا ارائه یافته ها را تسهیل نماید
