بخشی از مقاله
چکیده
کشاورزی دقیق رویکردی است که بر اساس نیازهای ویژه در هر نقطه از مزرعه، تصمیمات ﻻزم برای اعمال نهادهها و کنترل آنها فراهم میکند. با توجه به مزیتهای زیادی که این نوع از کشاورزی دارد ولی به دلیل مسائل خاصی، کاربرد آن هنوز در ایران مورد توجه قرار نگرفته است. اگر چه زیرساختهای به کارگیری این روش در ایران تا حدودی فراهم است اما پایین بودن سطح دانش کشاورزان و همچنین کوچک بودن مزارع در ایران دو مشکل اصلی در راه کشاورزی دقیق هستند و سرمایه گذاری در این حوزه به کندی صورت میگیرد. با توجه به سطح سواد اغلب کشاورزان ایرانی، آموزش در حوزههای مختلف IT گزینه اول در قبول کشاورزی دقیق در ایران میباشد.
همچنین با در نظر گرفتن ابعاد زمینهای کشاورزی به کارگیری ابزارهای ساده و کم هزینه مانند دستگاه SPAD، حسگرهای GreenSeeker و CropCircle و چارت رنگ برگ - LCC - میتوانند گزینههای مناسبی برای کنترل وضعیت محصول در کشاورزی ایران محسوب گردند. از طرفی به دلیل بحران آب در نقاط مختلف ایران، استفاده از تکنولوژیهای نرخ متغیر - VRT - آبیاری مانند شبکه حسگرهای بیسیم - WSN - گزینه مناسبی برای مدیریت آب در کشاورزی است. در انتها، افزایش سطح دانش کشاورزان، ادغام زمینهای کشاورزی و همچنین تشویق به سرمایهگذاری در حوزه کشاورزی، سه راه حل مهم در گذر از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن میباشند.
واژههای کلیدی: تکنولوژی نرخ متغیر، حسگر CropCircle، چارت رنگ برگ، کشاورزی دقیق
مقدمه
ایران بزرگترین کشور خاورمیانه است و پیشینه کشاورزی بسیار طوﻻنی دارد. ابزارهای سنگی جمعآوری شده و مصنوعات سفالی از خاک رس از محلی در کوه زاگرس نشان میدهد که انسانها 12000 سال پیش در ایران گیاهانی را کشت میکردند. به عﻻوه، یافتهها نشان میدهد که حدود 10 هزار سال قبل از میﻻد بزهای اهلی و رام شده برای اولین بار در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. این کشور حتی ادعای اختراع آسیاب بادی را نیز دارد . - Dinpanah and Omidi 2013 - با این حال ایران پیشرفته با چندین چالش در زمینهی تولیدات کشاورزی روبهرو است که مهمترین آنها عبارتند از: کمبود آب، شوری خاک و عدم سرمایه گذاری مناسب در این بخش که همگی برای کشاورزی امر حیاتی میباشند.
کشاورزی ایران نیازمند تحقیقات بیشتر در زمینه تکنولوژیهای مدرن و کاربرد روشهای نوین در حوزه کشاورزی است. هر چند مطالعات زیادی در دانشگاههای ایران در حوزه کشاورزی انجام میگیرد ولی به دلیل نبود مدیریت منسجم در کارهای تحقیقاتی، خروجی چندانی از این مطالعات در حوزه کشاورزی دیده نمیشود. استفاده از ابزارهای دقیق در بخش تولیدات کشاورزی یکی از حوزههای مهم در این بخش میباشد که اصطﻻحاً به کشاورزی دقیق - 1PA - معروف است. یکی از نشانههای کشاورزی پایدار و اقتصادی، استفاده بهینه از نهادههایکشاورزی است که در حوزه کشاورزی دقیق مطرح می شود و ﻻزم است توجه بیشتری به این بخش شود. هدف کلی این مقاله بررسی وضعیت موجود کشاورزی دقیق در ایران و همچنین واکاوی فرصتها و موانع پیشرفت این نوع کشاورزی است.
کشاورزی دقیق
دیدبانی میزان عملکرد محصول، از پیشرفتهای اخیر در حوزه ماشینهای کشاورزی است که به تولیدکنندگان محصول اجازه میدهد استعداد خاک، آب و هوا و مدیریت تولید محصول را ارزیابی کنند . - Shearer et al., 1999 - کشاورزی دقیق به مفهوم به کارگیری مفهوم یا روشی است که در آن تمامی جنبههای تولید مانند بهروهوری باﻻ، کاهش ورودیها یا نهادههای کشاورزی و همچنین کاهش اثرات مخرب زیست محیطی به طور همزمان محقق گردند. در کشاورزی دقیق، تکنولوژیهای مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است که شامل سیستم اطﻻعات جغرافیایی - 2GIS - ، سیستم موقعیت یاب جهانی - 3GPS - ، کنترل خودکار، سامانههای کامپیوتری، سنجش از دور، پردازش اطﻻعات پیشرفته و سیستم ارتباط از راه دور میباشند . - Zhang et al ., 2002 -
تکنولوژیهای کشاورزی دقیق به طور گسترده در سرتاسر جهان پراکنده شدهاند و پیشرفت این نوع کشاورزی در آمریکا نسبت به سایر کشورها سریعتر بوده است. به طوری که در ایاﻻت متحده 22 درصد از مزارع سویا و 28 درصد از مزارع غﻻت به ترتیب در سال 2002 و 2005 با بهرهگیری از سیستمهای سنجش عملکرد محصول، برداشت شدهاند . - Winstead et al., 2010 - مطالعات متعددی بکارگیری کشاورزی دقیق در ایاﻻت متحده را مورد ارزیابی قرار دادهاند؛ در پروژهی که درمورد اعمال کشاورزی دقیق در ایاﻻت متحده انجام گرفت، به طور تخمینی 180 مزرعه ایالت آﻻباما شرکت کردند.
نتایج نشان داد که تکنولوژیهای کشاورزی دقیق بیشتر از طرف کشاورزانی استقبال شد که وسعت مزارع آنها باﻻ بودقبل. از اِعمال گسترده این سیستمها، ﻻزم است مطالعاتی در زمینه ساده سازی تکنولوژیها انجام گیرد تا بتوان قوانین تصمیمگیری را برای نهادههای ورودی بهبود بخشیده و آسان کرد و از طرفی دادههای با قابلیت اطمینان باﻻ و به روزتری تولید و در اختیار کشاورزان قرار داد. تولید منابع اطﻻعاتی منطقیتر، کم هزینه و جدید یکی از جنبههای مهم در حوزه کشاورزی دقیق است . - Winstead et al., 2010 - ریچارد و همکارانش - 2009 - گزارش کردند که کاهش هزینه تکنولوژیهای مرتبط با کشاورزی دقیق، تعیین و اثبات منافع کشاورزی دقیق برای کشاورزان و سازگاری آن با منابع مختلف، از عاملهای پیش نیاز متعددی هستند که در قبول کشاورزی دقیق در آلمان مورد توجه قرار است.
در کشورهای پیشرفته مثل ایاﻻت متحده، آلمان، کانادا و سایر کشورهای اروپایی، کشاورزی دقیق در دهه گذشته پیشرفت چشمگیری کرده است. درحالی که کشورهای در حال توسعه و جهان سوم در قبول روشهای کشاورزی دقیق تا حدی کند بودهاند.تصور عمومی در مورد کشاورزی دقیق یک سیستم مدیریت خاصی است که به وسیله تکنولوژی باﻻ امکان پذیر میباشد و این تصور با تکنولوژی موجود در کشاورزی معمولی که دارای تکنولوژی پایین یا فاقد تکنولوژی استشدیداً در تضاد است که در این میان میتوان به کشور ایران اشاره داشت که به عنوان کشور در حال توسعه با چالشهای بسیاری در رابطه با به کارگیری و بهره برداری از کشاورزی دقیق در زراعت روبهرو میباشد.
وضعیت کشاورزی ایران
وجود مناطقی با تنوع دمای زیاد در بخشهای مختلفی از کشور، کشت انواع مختلف محصوﻻت، مثل غﻻت، میوهها، سبزیجات، پنبه، چغندرقند، نیشکر و پسته را ممکن ساخته است. اکنون فعالیتهای کشاورزی حدود 13 درصد از تولید ناخالص داخلی - GDP - را شامل میشود و در مقایسه با سایر نقاط در دنیا بخش قابل توجهی از نیروی کار را به خدمت گرفته است و در مقایسه با سایر کشورها، ایران 20 امین کشور ازنظر مساحت کشت در جهان بوده و نواحی کشت و سطح زیر کشت محصوﻻت کشاورزی در آن قریباًت 19 میلیون هکتار میباشد. حدود یک سوم از کل نواحی ایران برای کشت و زرع مناسب بوده ولی به دلیل داشتن خاک ضعیف و عدم وجود آب کافی، بیشتر آنها تحت کشت قرار نمیگیرند. از بین مناطق تحت کشت، کمتر از یک سوم به صورت آبی و مابقی به صورت دیم کشت میشوند. اکثر مزارع کوچک هستند - کمتراز 5 هکتار - و از نظر اقتصادی مناسب رشد و توسعه نیستند. عﻻوه بر کمبود آب و خاک ضعیف، کیفیت بذرها نیز پایین بوده و تکنیکهای کشاورزی نیز پیشرفته نمیباشند . - FAO, 2011 - با وجود ظهور تکنیکهای جدید کشاورزی، اکثر کشاورزان ایرانی روشهای سنتی و قدیمی را برای فعالیتهایی مثل کاشت بذر، وجین، آبیاری و برداشت استفاده میکنند.
