بخشی از مقاله
چکیده
فضای سبز امروز نقش مهمی در سلامت روحی و روانی شهروندان یک جامعه دارد که عدم توجه به آن مشکلات زیادی در شهرها به وجود می آورد. دسترسی به فضای سبز و استفاده مردم از آن سبب رونق و سرزندگی شهر و راحتی و آسایش شهروندان را به دنبال می آورد، شهر را زیبا کند و زمینه ایجاد تفریح و گذران اوقات فراغت شهروندان را فراهم نماید، این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی کم و کیفی فضای سز شهری در شهر شهرکرد انجام گرفته است، روش پژوهش توصیفی تحلیلی می باشد و جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات میدانی و با استفاده از پرسش نامه انجام گرفته است.
جهت تحلیل داده ها از آزمون T-TEST در محیط نرم افزار SPSS انجام گرفته است یافته های پژوهش نشان می دهد که به لحاظ کمی شهروندان ناحیه یک رضایت پایینی نسبت به کمیت فضای سبز دارند و به لحاظ کیفی نیز در شاخص های دسترسی و با میانگین 2,29 ، شاخص مطلوبیت با میانگین 2,64 و شاخص امنیت فضای سبز با میانگین 2,82 در وضعیت نامطلوبی قرار دارند.
مقدمه
در واقع با شروع انقلاب صنعتی موج عظیم جمعیت وارد شهرها شد و روز به روز بر تعداد شهرها و جمعیت آنها اضافه گردید که خود باعث شد که انسان شهرنشین از طبیعت به دور بماند اما با این افزایش جمعیت نیاز به فضا و عرصه های عمومی که انسانها به دور از شلوغی و روزمرگی در آن به تجدید قوا و تمدد اعصاب وروان بپردازند نیاز نمایان گردید. درواقع عرصههای عمومی، مهمترین بخش شهرها و محیطهای شهری به شمار میآیند. در چنین عرصه هایی بیشترین تماس و تعامل بین انسانها رخ میدهد.
این عرصهها تمامی بافت شهری را که مردم بدان دسترسی فیزیکی و بصری دارند شامل میشود. یکی از مهمترین این عرصهها، پارکها و فضاهای سبز شهریاند که نقش فعالی در سلامتی شهر و شهروندان ایفا می کنند قرار گرفتن در فضای مدرن و افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی، شهرها را به کانون تجمعهای زیستی و فعالیتهای مختلف و متنوع تبدیل کرده و آنها را با کمبود فضاهای سبز عمومی روبرو نموده است.
این در حالی است که با گذر از فضای مدرنیته و قرار گرفتن در جهان پستمدرن و به وجود آمدن حس نوستالژیک در این فضا، نیاز شهروندان را برای گذران اوقات فراغت افزایش داده و بازگشت به فضاهای سبز در شهرهای مدرن را باعث شده است که این خود آثار اجتماعی، روانی و فرهنگی زیادی را بر شهرنشینان واقع در این فضاها بر جای میگذارد.
فضاهای باز و سبز شهری نه تنها به دلیل اهمیت تفریحی آنها مورد توجه است ، بلکه به دلیل نقشی که در حفظ و تعادل محیط زیست شهری و تعدیل آلودگی هوا ، پرورش روحی وجسمی ساکنان شهر ایفا می کند ،ارزشمند هستند. فضای سبز که بخشی از سیمای شهر راتشکیل می دهد ، به عنوان یکی از پدیده های وا قعی از نخستین مسائلی است که انسان همواره با آن در تماس بوده و خواهد بود
عملکرد فضای سبز، از دو جنبه بازدهی اجتماعی و بازدهی اکولوژیکی، قابل بررسی است. عملکرد زیبایی شناسی و ایجاد چشم اندازهای زیبا برای شهروندان و ایجاد بسترمناسب برای گذران اوقات فراغت، از اهمیت خاصی برخوردار است
بنابراین نقش و این مقوله دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است گستردگی این امر پژوهش دقیق و همه جانبه را موجب گردیده است
مسئله اساسی در ایجاد پارک ها و فضاهای سبز شهری ضرورت اجتماعی آن است تا بتواند به درستی در ساختار اجتماعی و کالبدی شهر ایفای نقش نماید؛ پارک ها و فضای سبز شهری باید در جایی قرار گیرند که زندگی در آن موج می زند
در کشوری مثل ایران که قرار گیری در کمربند خشک و نیمه خشک کره زمین یکی از بارزترین ویژگیهای طبیعی آن است شهرها بیش از هر نقطه دیگری به فضای سبز نیاز دارند . این نیاز از یک طرف با تراکم ساختمانی شهرها و بافت پیوسته و متراکم آنهاتشدید یافته ، از طرف دیگر چیرگی اقلیم خشک و نیمه خشک در بسیاری از شهرهای ایران و وجود فضای سبز را در شهرها به صورت یک نیاز طبیعی و اساسی مطرح می سازد . از همین رو توسعه فضای سبز و کاشت انواع گیاهان بوتهای و درختی پیوسته یکی از اقدامات شهرداریها برای منظر سازی شهری بوده است
شهر شهرکرد به عنوان یکی از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری با جمعیتی و مرکز استان با جمعیتی معادل 159755 نفر در سال 1390می باشد این شهر دارای چندین پارک شهری و پارک محله ای پارک های جنگلی و بلوارها و میادین می باشد، که در نواحی چهارگانه شهر مذکور گسترده اند ناحیه یک شهر شهرکرد یکی از نواحی این شهر می باشد و جزو بافت قدیمی شهر است و خدمات شهری در این ناحیه به نسبت کمتر می باشد که یکی از این خدمات فضای سبز شهری است لذا در پژوهش حاضر با توجه به تأثیرات مهم فضای سبز به بررسی کمی و کیفی فضای سبز در ناحیه یک شهر شهرکرد پرداخته شده است تا ضمن بررسی مشکلات فضای سبز این ناحیه به ارایه راهکارهای جهت مطلوبیت آن پرداخته شده اند.
روش پژوهش
این پژوهش از نوع پژوهش های کاربردی و روش آن توصیف تحلیلی است وبخشی از اطلاعات آن از طریق اطلاعات کتابخانهای ومراجعه به ادارات ذیصلاح و نیز بخش بزرگی از دادههابا مشاهده میدانی واز طریق سوالات پرسشنامه که از نوع پرسشنامه بسته بوده است جمع آوری شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان ناحیه یک شهر شهرکرد میباشدکه با توجه به چهار ناحیه بودن شهر شهرکرد و جمعیت 150 هزار نفری آن 40 هزار نفر برآورد گردیده است. برای محاسبه حجم نمونه ازفرمول کوکران باخطای استاندارد 5 درصد وبا ضریب اطمینان 95 درصداستفاده شده است. بر این اساس، حجم نمونه 324 نفر انتخاب شده است.
مبانی نظری
فضای سبز
فضای سبز عبارتی تازه ونو است که جدیداً بهمدت کمتر از نیمقرندرادبیات شهرسازی جهان بهکار برده میشودعبارت فضای سبز معانی ومفاهیم متعدد و وسیعی را در بر میگیرد بهطور کلی میتوان گفت که فضای سبز شامل آن بخش از مناطقی میباشد که گیاهان وهرگونه سبزینگی اعم از: درختان،درختچهها،گلهاو چمنها را داشته باشد البته فضای سبز وقتی در کالبد شهری قرار گیرد مراتب شهری در بین سرزمینهای گوناگون و در فرهنگهای مختلف ابعاد متغییری از هنجارها واستانداردها بهدست میآید
فضای سبز شهری
از دیدگاه شهرسازی فضای سبز شهری عبارت است از بخشی از سیمای شهر که از انواع گیاهان ودرختان تشکیل شده است. همچنین فضاهای سبز موجود در شهرهاقادر به فیلتر کردن آلودگی هوا تا 80 درصد وهمچنین درختان موجود در خیابان ها تا 70 درصد و حتی پوشش گیاهی بدون برگ در زمستان نیز تا حدود 60 درصد این توانایی را دارا میباشند
منظور از فضای سبز شهری نوعی از سطوح کاربری شهری است با پوشش گیاهی انسانساخت که هم واجدبازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیکی هستند. فضای سبز شهری بخشی از فضای باز شهری است که در عرصه طبیعی یا اغلب مصنوعی آن زیر پوشش درختان و درختچهها، بوتهها، گلها و چمنها و سایر گیاهانی است که بر اساس نظارت ومدیریت انسان و با در نظر گرفتن ضوابط قوانین و تخصصهای مرتبط با آن برای بهبود شرایط زیست محیطی ورفاهی شهروندان ومراکز جمعیتی شهری احداث،حفظ و نگهداری میشوند
عملکردهای فضای سبز شهری
عملکردهای زیست محیطی
گرم شدن محیط شهری که به عنوان اثر جزایر حرارتی نامیده می شود ، روندی افزایشی در سراسر جهان به خود گرفته و شرایط زیست محیطی دشواری برای ساکنان شهرها به وجود آورده است . برای شناخت این فرآیندها و اتخاذ تصمیم مناسب برای مدیریتهای شهری دارای اهمیت زیادی است
پوشش گیاهی در مناطق شهری از این جهت حائز اهمیت است که می تواند شرایط محیطی و تبادل انرژی را به به وسیله انعکاس انتخابی و جذب تشعشعات خورشیدی کنترل کند
این نوع عملکردها عمدتا به بهبود شرایط اکولوژیک و کاهش میزان بار آلودگی آن کمک می کند ، به طوری که می توان گفت ایجاد فضای سبز یکی از راههایی است که به شکل موثر آلودگیهای محیط زیست ، اعم از آلودگی-های گازی ، ذره ای ، صوتی ، تشعشعی ، بوهای نامطبوع و دیگر آلایندههای موجود در هوا و آب و خاک را کنترل کرده ، محیط سالم تری برای انسان فراهم می کند. در واقع فضاهای سبز بخش جدایی ناپذیری از هر منطقهی شهری است و اهمیت خود را بهخوبی برای حفظ کیفیت و پایداری زیست محیطی، شناسانده است
