بخشی از مقاله
چکیده
رسانههای جدید مهمترین نتیجه انتقال از جامعه وابسته به کشاورزی و صنعت به جامعه ای است که به گفته دانیلبل، »جامعه اطلاعاتی« نام گرفته است. پیدایی و پیشرفت اینترنت در ایجاد شرایط گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی جایگاه برجسته ای پیدا کرده است. شبکه اینترنت اکنون به قول برخی از محققان ارتباطی، ستون فقرات ارتباطات اطلاعاتی سراسری کره زمین و به عبارت دیگر، »شبکه شبکههای اطلاعرسانی« جهان شناخته می شود. اینترنت یک بانک اطلاعاتی نیست بلکه گسترده ترین شبکه کامپیوتری جهان است و شاید نمونهای اولیه از بزرگراههای اطلاعاتی ربع اول قرن بیست ویکم باشد. در دسامبر 1990 اینترنت فعالیت خود را به صورت تارنمای گسترده جهانی، که نمونه ای از بزرگراههای اطلاعاتی برای ورود به جامعه اطلاعاتی است، آغاز کرد.
سوالی که در این پژوهش مطرح می شود این است که شبکه های اجتماعی مجازی چه کارکردهایی می توانند داشته باشند و تاثیرات این کارکردها در جامعه چیست؟
سعی بر آن است با این پژوهش با این هدف که تاثیرات مهم و کارآمد شبکه های اجتماعی مجازی در گستره جامعه با کارکردهای مختلف باعث پویایی و حرکت به سمت آینده ای بهتر، را به اثبات برسانیم و چالش ها و تهدیدات پیش روی جامعه را بازگو نماییم .
در این مقاله سعی بر آن است که کارکردهای شبکههای اجتماعی مجازی را مورد بحث و تحلیل قرار داده و و تاثیرات آن در جامعه را بررسی نماییم. این پژوهش بصورت توصیفی - تحلیلی و کتابخانه ای گردآوری شده است.
مقدمه
با پیشرفت جوامع و تمدنها، راههای برقراری ارتباط بین انسانها و ابزارهای ارتباطی نیز تحولات بسیاری یافت. اختراع زبان، خط، چاپ، تلگراف، تلفن و وسایل ارتباط جمعی همانند مطبوعات، سینما، رادیو و تلویزیون، سیر تحول راهها و ابزارهای برقراری ارتباط بین انسانها را نشان میدهد. راهها و امکانات برقراری ارتباط بین انسانها در هر مرحله نسبت به مرحله ماقبل خود تکامل یافتهتر شده است. اما امکانات ارتباطی عصر حاضر قابل قیاس با هیچ کدام از ابزارهای ارتباطی گذشته نیست.
پیشرفت روزافزون و حیرت آور وسایل ارتباط جمعی در جهان و امکان دستیابی به تازهترین خبرها و گزارشهای نوشتاری و شنیداری و تصویری از دورترین مناطق جهان و استفاده بهینه از رسانهها و ابررسانهها باعث شده که برخی از متفکران و صاحبنظران غربی، وسایل ارتباطی نوین جهانی را به عنوان بسترساز تحقق شتابان و بیوقفه پروسه جهانی شدن بدانند. در واقع، فناوریهای نوین ارتباطاتی در جهان، ایده موسوم به »دهکده جهانی« را تحقق عینی بخشیده و مردم هم اینک در جهانی زندگی می کنند که از هر لحاظ تحت دیده تیزبین یکدیگر قرار دارند. چه بسا اصطلاح »آکواریوم جهانی« و یا »جهان شیشه ای« زاییده همین تصور باشد.
مارتین اروین از دانشگاه جرج تاون معتقد است که اینترنت دارای سه مولفه است:
-1 یک سیستم جهانی کامپیوتری که از ابزار ارتباطی مشترک سخت افزار و ارسال اطلاعات دیجیتال استفاده می کند
-2 مجموعه ای از مردمی با فرهنگ مشترک که از فن آوری ارتباطی یکسانی استفاده می کنند و
-3 سیستم گسترده جهانی اطلاعات.
ارتباطات اینترنتی
منظور از ارتباطات اینترنتی همان چیزی است که از آن تحت عنوان »ارتباطات کامپیوتری شده« یاد میشود. طبق نظر لاولی می توان »ارتباطات کامپیوتری شده را به عنوان استفاده مستقیم از کامپیوترها در یک فرایند ارتباطی مبتنی بر متن« تعریف کرد. وی در تعریف این شکل ارتباطی میگوید: »با در نظر گرفتن وضعیت جاری شبکهها و ارتباطات کامپیوتری، ارتباطات کامپیوتری شده به ارسال پیام مبتنی بر متن محدود میشود؛ در حالی که امکان گنجاندن صدا، طرح و تصاویر ویدیویی به عنوان تکنولوژی، پیچیده تر میشود.
« لذا اینترنت رسانهای است که به همه مشارکت کنندگان و کاربران برای استفاده مشترک از اطلاعات فرصت برابر اعطا می کند. اینترنت از این لحاظ و بدون اعمال محدودیت از سوی سایر رسانههای ارتباط جمعی و به مثابه یک واسطه جمعی عمل می کند. با این حال، »خود اینترنت به عنوان یک رسانه جمعی محسوب می شود چرا که هر یک از پایگاهها و سرویسهای آن به صورت مجزا، اجزا تشکیل دهنده این رسانه به حساب می آیند.«
امروزه بازیگران وقایع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و غیره می توانند از طریق اینترنت، خبرها و دیدگاههای خود را مستقیماً و بدون آنکه الزاماً به استفاده از رسانهها و فیلترهای خبری آنان نیاز داشته باشند، در میان مخاطبان پخش و یا منتشر کنند. امروزه تمام رسانهها، فعالیتهای مردمی، احزاب سیاسی، شرکتها و حتی اشخاص مختلف می توانند سایتی را به انتشار خبرها و دیدگاههای خود در جهان اختصاص دهند.
این پدیده واکنش به رقابت جدیدی را در میان حرفه خبرنگاری به وجود آورده است. ویژگیهای این رسانهها موارد زیر را شامل میشود:
-1 رسانههای الکترونیکی و دیجیتال بر فردیت خلاق و فعال دامن می زند. امروزه ابزارهای ارتباطی به طرزی گسترده در سطح جامعه پراکنده شده و هر کس می تواند اقدام به ارسال و دریافت اطلاعات کند. در گذشته ابزارهای ارتباطی و اطلاع رسانی در دست عده ای خاص شامل صاحبان قدرت و نخبگان بود؛ اما امروزه همه افراد قادرند به انتشار دیدگاهها و عقاید خود بپردازند. در واقع تک صدایی در عصر رسانههای سنتی به چند صدایی در »عصر اطلاعات« تبدیل شده است.
نظریهپردازان انتقادی دهههای 60 و 70 میلادی، جامعه مدرن را جامعه ای معرفی می کردند که در آن افراد منفرد با روابط سرد و رسمی نهادهای بوروکراتیک به یکدیگر مرتبط شده و وجودشان تحت سیطره رسانههای فراگیر مدرن به صورت منفعلانهای شکل می گرفت؛ اما رسانههای الکترونیکی و دیجیتالی بر مبنای شرایط فراهم آمده، مدعی فضای ارتباطی ای هستند که در آن هر فردی میتواند فعالانه درگیر در یک نظام ارتباطی شده و با استفاده از این رسانههای جدید به نشر عقاید و اطلاعات خویش بپردازد.
در چنین فضایی، پیام از یک منبع منفرد برای انبوه انسانها ارسال نمیشود، بلکه این امکان وجود دارد که در سطحی وسیع، افراد به صورت انفرادی با استفاده از این رسانههای دیجیتالی و الکترونیک به صورت اختیاری و داوطلبانه به تولید پیام یا مشارکت در فرآیندهای ارتباطی تعاملی بپردازند و فارغ از ارتباطات عمودی سابق، در شبکههای افقی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
-2 رسانههای الکترونیکی و دیجیتال فینفسه و با اتکاء بر ظرفیتها و امکانات فنی و تکنولوژیکی خود زمینههای سخت افزاری لازم را برای تکثر و تنوع رسانهای فراهم می کنند؛ البته شاید اشاره و توجهی به رادیو آماتوری برای اثبات این که امکان چنین تنوع و تکثری در چارچوب امکانات رسانههای سنتی نیز مقدور بوده است، صورت گیرد
