بخشی از مقاله
چکیده
نهادینه شدن فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه ضامن سلامت جامعه میباشد. پدیده بدحجابی که گونهاي انحراف اجتماعی به شمار میرود، پدیدهاي است که جامعه ایران در سالهاي اخیر با آن روبرو بوده است که به دلیل وجود موانع جامعهپذیري عفاف و حجاب تاکنون این معضل اجتماعی حل نشده است.
در این مقاله که به روش کتابخانهاي گردآوري شده است هدف آن است که شهر مجازي به عنوان الگویی براي مقابله با موانع جامعه پذیري عفاف و حجاب معرفی شود که در نتیجه تحلیل جامعهشناختی این رویکرد میتوان گفت با راهبردهایی همچون مشارکت شهروندان در همه عرصهها به منظور شکوفایی خلاقیتها، آموزشهاي همگانی فرهنگی و بسط و تبلیغ کارکردهاي فردي و اجتماعی حجاب، الگوسازي براي نسل جوان از طریق انتقال فرهنگ حجاب و تبادل میان خردهفرهنگها براي رفع تناقضات هنجاري و ارتباط میان همه بخشهاي نظام اجتماعی به منظور نظارت بر عملکرد نهادها و کانونهاي فرهنگی و نهادینه کردن فرهنگ عفاف و حجاب، میتواند بهکار گرفته شود.
بیان مسأله
حجاب و عفاف از ضرورتهاي اجتماعیِ جوامع انسانی که نهادینه شدن فرهنگ آن ضامن سلامت جامعه است. بسیاري از اندیشمندان، یکی از ریشههاي مهم نابسامانیهاي جوامع را، فقدان یا ضعف عفاف و حجاب می دانند. حجاب موضوعی مهم در جامعه امروز ماست و باید با تدبیر آن را سازماندهی کرد
مسئله حجاب موضوعی خاص و مربوط به یک جامعه معین نیست، بلکه مسئلهاي جهانی است
در فرهنگ سرمایهداري سعی در حمایت از ترویج برهنگی و جداسازي زن از حریم عفاف دارند. بالعکس در جامعه ایران یکی از نمادهاي فرهنگی، پوشش اسلامی است که به یک الگوي رفتاري عام در جامعه تبدیل شده است
حجاب از ارزندهترین نمادهاي فرهنگی در تمدن ایرانی اسلامی است و در مقابل، بدحجابی به عنوان انحراف از هنجارهاي اجتماعی، برحسب زمان، مکان و علل آن، اشکال مختلفی دارد
با رشد تکنولوژيهاي اطلاعاتی و ارتباطی، شهرهاي مجازي 3 شکلی جدید از اداره جوامع شهري هستند که توسط بخش دولتی سازماندهی میشوند
امکانات بسیاري را براي روابط متقابل فراهم آورده و افراد و جوامع را در قالبهاي تازه، هویت جدیدي بخشیده است
ضرورت تحقیق
جامعه ایران در سالهاي اخیر با پدیده بدحجابی روبرو بوده است و با وجود تغییرات بنیادینی که در سطوح مختلف اجتماعی و فرهنگی رخ داده است، تاکنون این معضل اجتماعی آنگونه که میبایست حل نشده است - جوانی و همکار، 1395، - 117 بنابراین ضروریست که موانع جامعهپذیري عفاف و حجاب شناسایی و جهت رفع آنها راهکارهایی ارائه شود.
مرور برخی پژوهشهاي پیشین
الف - داخلی:
کرامتی - 1382 - در مطالعه خود به این نتیجه رسید که حدود 78 درصد پاسخگویان بدحجابی را به عنوان یک معضل شایع در جامعه میدانند. ابري - 1387 - بر نقش مثبت فضاي مجازي در شکوفایی خلاقیت تأکید کرده است. شارعپور و همکاران - 1391 - و همچنین جوانی و امیري - 1395 - یک تقسیمبندي کلی از عوامل گرایش به بیحجابی شامل عوامل فردي، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ارائه نمودند. خواجهنوري و همکاران - 1391 - و همچنین رجالی و همکاران - 1391 - طی پژوهشهایی به این نتیجه رسیدند که رابطه معنادار مثبتی میان هویت مذهبی و سبک زندگی مذهبی با گرایش به حجاب وجود دارد. سیاحورگ و همکاران - 1392 - بیانکردند که میان مد و عفاف و حجاب رابطه معناداري وجود دارد. محمدي و قدسی - 1395 - نیز در تحقیقی دریافتند که زنان بیشتر از بعد اعتقادي به مسئله حجاب مینگرند.
ب - خارجی:
تارلو - 2007 - 1 در مطالعه خود به بررسی اهمیت پوشش به عنوان شاخصی آشکار از تمایز در شهر چندفرهنگی لندن پرداخت. بهویی2 و همکاران - 2008 - طی پژوهشی در بنگلادش نشان دادند دختران محجبه کمتر مستعد مشکلات روانی در زندگی آینده هستند. خیابانی و ویلیامسون - 2008 - 3 نشان دادند که رسانههاي بریتانیایی، حجاب را مانعی براي ارتباطات مطرح میکنند. مهتا - 2010 - 4 در مطالعهاي تأثیر عمیق رسانههاي مدرن را بر روي زنان مسلمان دهلی در طول 30 سال مؤثر دانسته است. شیرازي و میشرا - 2010 - 5 نیز نشان دادند که براي درك نگاه زنان مسلمان نسبت به حجاب در غرب باید عوامل سیاسی، اجتماعی و تاریخی یک کشور و چگونگی تفسیر آنها از دنیوي شدن و شهروندي را بررسی کرد.
گریسون - 2010 - 6 معتقد است اجتماع آنلاین با ایجاد فرصتهاي تعامل در فضاهاي موجود، زمینههاي حمایت و حضور اجتماعی شامل توانایی مشارکت براي شناسایی مسائل اجتماعی با دیگران، ارتباط هدفمند در یک محیط امن، توسعه ارتباطات میانفردي و شیوههاي نوین زندگی را فراهم میکند.
آنچنان که پیداست بیشترِ مطالعات انجام گرفته، موضوع بدحجابی را از رویکردي اعتقادي و مذهبی بررسی نمودهاند. در مقاله حاضر هدف آن است که یک تحلیل جامعهشناختی از موانع جامعهپذیري عفاف و حجاب و راهکاري از طریق الگوي شهر مجازي ارائه گردد.
تعریف مفهوم بدحجابی
واژه حجاب در فرهنگ فارسی در سه معنا بهکار رفته است: - 1 پرده، - 2 نقابی یا روبند، - 3 چادري که زنان سرتاپاي خود را بدان پوشانند.
به گفته شهید مطهري، ریشه اساسی حجاب در اسلام این است که: »اسلام میخواهد انواع لذات جنسی در کادر ازدواج قانونی اختصاص یابد واجتماع منحصراً براي کار و فعالیت باشد« - مطهري،1379، - 76 هرگاه سخن از حجاب میرود به معنی پردهنشینی نیست بلکه جلوگیري از برهنگی در عرصه عمومی و جهت حفظ امنیت اخلاقی اجتماع و تکامل معنوي فرد بخصوص کرامت زن است. زن میتواند با رعایت پوشش اسلامی و حریم عفاف در فعالیتهاي اجتماعی حضور یابد
زن در قبال رعایت حجاب علاوه بر اعلام عفت خود، عفت جامعه را نیز تضمین مینماید
حجاب زیرمجموعه عفاف و یکی از مصادیق عفت زن است درواقع حجاب سلسلهاي از عاقبتاندیشیها براي حفظ زن از آسیبهاست
بر طبق تعاریفی که از حجاب ارائه شد حال میتوانیم بدحجابی را به معناي نداشتن پوشش متناسب با استانداردهاي متعارف عرف عام و الگوي برگرفته از فقه اسلامی بدانیم. به عقیده شهید مطهري، » بدحجاب« فقط کسی نیست که حد واجب شرعی را رعایت نمیکند، بلکه ممکن است این حدود کاملاً توسط آن فرد رعایت شود، ولی نوع رفتار ارتباطی فرد در اجتماع بهگونهاي باشد که »زباندار« باشد،
یعنی توجه نامحرمان را به خود جلب کند که البته ممکن است این جلبنظر غیرآگاهانه و غیرعمدي باشد
آسیب شناسی بیحجابی از منظر جامعهشناختی
رویکرد جامعهشناختی شامل ایده راهبر اصلی است که مفهومسازي و تحلیل از آن پیروي میکند و منعکسکننده مجموعه خاصی از ایدهها و فرضیههاي مربوط به طبیعت مردم و جامعه است
نگاه جامعهشناختی ابزاري است براي شناخت ما از محیط اجتماعی، محیط فرهنگی، محیط تاریخی، محیط بین المللی و... که از آنها متأثر میشویم و ما را در فهم چگونگی حفظ نظم و بقاي جامعه و نحوه جامعهپذیري یا عدمجامعه-پذیري افراد و انتخاب راهکارهاي منطقی براي حل مسائل اجتماعی نیرومند میسازد
جامعه شناسی تغییري در طرز اندیشیدن ایجاد میکند که در امروزه بسیار بدان نیازمند هستیم
از آنجا که مسائل اجتماعی برآمده از روابط اجتماعیاند، جامعهشناسی نیز با روابط اجتماعی سروکار دارد. از نگاه جامعهشناسی، مسئله اجتماعی وضعیت اظهارشدهاي است که با ارزشهاي شمار مهمی از مردم مغایرت دارد و معتقدند باید براي تغییر آن وضعیت اقدام کرد
موضوع حجاب زنان و ناهنجاري در پوشش نیز »وضعیتی اظهارشده« است؛ یعنی وجود دارد و مردم درباره آن صحبت میکنند، رسانههاي جمعی و نخبگان سیاسی و اجتماعی نیز آن را مورد تحلیل قرار میدهند. از آنجا که اختلال در حجاب، مغایر با ارزشهاي محوري جامعه مذهبی است، موجب جریحهدار شدن وجدان جمعی جامعه میگردد، لذا به عنوان یک مسئله اجتماعی، ضروري است مورد شناخت علمی قرار گیرد که در واقع پیمودن نیمی از راه براي حل آن است
مسئله حجاب در بستري از روابط اجتماعی شکل میگیرد که یکی از عناصر محوري در قلمرو موضوعی جامعه شناسی است و به عنوان یک اصل پذیرفته شده میباشد که کم و کیف روابط اجتماعی، میتواند در رفتار کنشگران مؤثر باشد و تفسیر آنان از رفتار خود و دیگران و محیط اجتماعیشان در ساختار روابط اجتماعی تأثیر متقابل دارد
