بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مدیریت شهری تحول یافته است. شهرها برای رفاه و آسایش بیشتر شهروندان مدیریت میشوند. مدیریت شهری، نقش مهمی در موفقیت برنامهها و طرحهای توسعه شهری به عهده دارد. این موضوع به خصوص در ارتباط با توسعه پایدار بیشتر اهمیّت مییابد. شهرها به علت دارابودن جاذبههای طبیعی، تاریخی و فرهنگی، از مقاصد گردشگری محسوب میشوند. توسعه گردشگری شهری آثار مثبت و منفی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی به دنبال دارد، ایجاد تعادل در این زمینه، به گونهای که آثار مثبت بیش از آثار منفی باشد، نیازمند اتخاذ سیاستهای مدیریتی قوی است. بنابراین، پایداری در گردشگری شهری، مستلزم توجه هدفمند به ابعاد فنی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، تاریخی و زیستمحیطی است تا استفاده از جاذبههای گردشگری، مطابق با نیاز امروز و حفظ و ماندگاری این منابع برای آیندگان باشد. هدف مقاله حاضر، بررسی عملکرد مدیریت پایدار شهری، در ارتباط با توسعه گردشگری پایدار شهری در شهرستان بردسکن است. نتایج حاکی از آن است که بین مدیریت یکپارچه شهری و همکاریهای متقابل مدیران شهری و مردم محلی با دستیابی به توسعه پایدار گردشگری شهری رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد؛ یعنی هر مقدار مدیریت شهری هماهنگتر باشد و ارتباط بیشتر بین مدیریت شهری و مردم محلی برقرار شود.
مقدمه
صنعت گردشگری شهری به عنوان بزرگترین و متنوعترین صنعت در دنیا به حساب میآید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان بزرگترین منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی میدانند. مردم به دلایل متعدد به مسافرت میروند. رشد چشمگیر گردشگری شهری در دورهای نسبتاً کوتاه باعث شده است و عواملی که در این زمینه نقش اصلی ایفا میکنند، بسیار مورد توجه قرار میگیرند.[1] سازمان گردشگری در بیانیهی ما نیل، گردشگری را نیاز اساسی در هزاره سوم معرفی کرده است. شهرها یکی از پربینندهترین مقاصد گردشگری جهان به شمار میآیند که هر ساله پذیرای میلیونها تن گردشگرند. مدیریت گردشگری شهری اکنون به فعالیتی مهم بدل گشته است که جریان کارها، اقدامهای اجتماعی و تغییرات فضایی فراوانی را به ویژه در کشورهای اروپایی شکل میدهد.[2] توسعه گردشگری پایداری شهری، به دلیل اهمیّت آن و آثار بالقوه مثبت و منفی اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی که به همراه دارد، بدون برنامهریزی امکانپذیر نخواهد بود. به طور کلّی برنامهریزی دقیق و کارآمد میتواند نقش مهم و کلیدی در حل تضادهایی که توسعه پایدار شهری میتواند ایجاد کند، ایفا کند. توسعه گردشگری از یک طرف میتواند آثار و منافع مثبت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی زیستمحیطی در جامعه گردشگرپذیر داشته باشد و از طرفی دیگر، آثار منفی در ابعاد، به خصوص در بعد زیستمحیطی به همراه داشته باشد. ایجاد توازن و تعادل در این زمینه به طوری که آثار مثبت بیشتر از آثار منفی باشد. نیازمند اتخاذ تصمیماتی بزرگ و سیاستهای اصولی از طریق فرآیند برنامهریزی و مدیریت است.[3]
اهمیّت و ضرورت تحقیق
در حال حاضر آنچه در بخش مدیریت شهری کشور - ایران - به آن پرداخته شده و حتی در سالهای گذشته جایگاه چندان مشخص و مطلوبی نداشته است، نگاهی مهم و همهجانبه به شهر و توسعه گردشگری پایدار شهری به عنوان مکانی متنوع برای توسعه و عمران بوده است. گردشگری پایدار شهری میتواند منبع مهمی برای بحث استغالزایی و درآمد در مناطق گردشگری شهری باشد. به خصوص این امر در میان گروهها از نظر اقتصادی در سطح بالایی قردارند، قابل تفکّر و توجّه است، چرا که اشتغال در این صنعت برای توسعه پایدار شهرها اغلب محتاج به مهارت زیادی ندارد و ساکنان محلی به آسانی و با مهارتهای معمولی و ساده مانند پخت غذاهای محلی، کار در رستورانهای گردشگری، نمدمالی، کلاهمالی، سفالگری، جاجیم، قالیبافی میتوانند در این زمینه فعالیت کنند. اهمیّت گردشگری پایدار شهری را میتوان در زمینه اشتغال در بخش خدماترسانی و حملونقل و جابجایی گردشگران به خوبی مدنظر قرار داد.[4]
اهمیّت تحقیق که دارای اهمیّت بیشتری است، به شرح زیر است:
✓ دستیابی به راههای افزایش جذب گردشگران؛
✓ شناسایی قابلیتها و پتانسیلهای گردشگری شهرستان بردسکن؛
✓ آشنایی گردشگران با جاذبههای گردشگری شهرستان بردسکن؛
✓ آموزش افراد برای خدماترسانی به گردشگران شهرستان بردسکن؛
✓ آمادهکردن افراد برای تأسیس و مدیریت صنایع کوچک؛
✓ مهیّا نمودن افراد برای مشارکت در تصمیمگیری در زمینه توسعه صنعت گردشگری شهری؛
✓ آموزش افراد در توسعه فرصتها و راهکارهای توسعه گردشگری شهری.
مبانی نظری پژوهش
گردشگری یا همان توریسم،امروزه یکی از صنایعِ به سرعت در حال رشد دنیا و ابزاری برای افزایش درآمد ملی کشورهای جهان به حساب میآید. یکی از جذابترین و شاید جدیدترین شاخه های این صنعت، گردشگری شهریاست که اخیراً مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است. امروزه بسیاری از سیاست گذاران و برنامه ریزان، گردشگری را به مثابه ابزاری برای ثبات اقتصادی و توسعه برای جوامع شهری میدانند و عدهای نیز توسعه گردشگری شهری را در حل مشکلات مناطق شهری مؤثر و ضروری میدانند و آن را شرط لازم برای حرکت به سوی عمران و توسعه قلمداد میکنند.
گردشگر، گردشگری و منطقه نمونه گردشگری
گردشگر کسی است که به منظور تفرّج، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه، مطالعه، تجارت، ورزش و یا زیارت به کشوری غیر از کشوری که در آن اقامت دارد، سفر میکند، مشروط بر اینکه حداقل مدت اقامت او از 24 ساعت کمتر و از شش ماه بیشتر نباشد. توریسم یا گردشگری، حرکت معاصر مردم برای گذران اوقات فراغت خود در مکانهایی بیرون از خانه میباشد.[5]
تعریف گردشگری پایدار شهری
تحقّق توسعه پایدار گردشگری شهری در گرو سه عملکرد همهجانبهنگر و کلگرا، آیندهنگر و مساواتگرا است. نگرش اول بر این باور است که توسعه هنگامی پایدار است که در بستر سیاسی، اکولوژیک و اقتصادی ملاحظه گردد. در رویکرد دوم برآورد احتیاجات کنونی گردشگران، جامعه میزبان و به موازات آن محافظت از محیط زیست و حفظ فرصتهای برابر برای آیندگان مطرح است. در رویکرد سوم، مساوات درون نسلی و فرانسلی در استفاده از امکانات، دادهها و منابع موردنظر است .[6]
