بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه گردشگری به عنوان یکی از ارکان اساسی در توسعه پایدار مناطق،به ویژه مناطق روستایی مطرح می باشد که با برنامه ریزی دقیق و اصولی و شناسایی قابلیت ها و محدودیت های پیش روی آن، می توان جایگاه ان را در سطح گوناگون توسعه و همچنین در سطح ملی ارتقاء داد. مقاله حاضر با تکیه بر پژوهش انجام شده با مدل سوات به بررسی عوامل پیش برنده و بازدارنده گردشگری روستایی در دهستان کوهپایه بخش مرکزی شهرستان بردسکن پرداخته است. پس از تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها، اولویت بندی نهایی آنها راهبردهای توسعه گردشگری در دهستان مذکور ارائه شده است. از تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده چنین نتیجه می گیریم که دهستان مورد مطالعه نیازمند بازنگری و ارائه سیاست های مناسب در جهت رفع محدودیتها و استفاده از مزیت های نسبی موجود است.
مقدمه:
صنعت گردشگری را امروزه باید از بزرگترین منابع درآمد برای کشورها به حساب آورد. آمارهای منتشر شده توسط سازمان جهانی توریسم - WTO - نشان می دهد که تعداد گردشگران از رقم سالیانه 625 میلیون نفر در سال 2000 به 1.6 میلیارد نفر در سال 2020 و نیز در آمد این صنعت از 445 میلیارد دلار به بیش از 2تریلیون دلار خواهد رسید. - موسوی, ,1383 ص. - 64 امروزه صنعت گردشگری بطور اعم و گردشگری روستایی به طور اخص یکی از شاخص های عمده اقتصاد ملی و بین المللی به حساب می آید.
بنابراین گسترش این صنعت از جمله اولویتهای برنامه های توسعه در کشورهای در حال توسعه می باشد، و هدف آنها کمک به جوامع محلی برای پیشبرد فعالیت ها و اهداف توسعه می باشد. روستاها و ساکنین آن از دو جهت با صنعت گردشگری در ارتباط هستند. یکی این که محیط روستایی به عنوان فضاها و مکان ییلاقی محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت گردشگران به شمار می آید و دیگر اینکه تولیدات اعم از مواد خوراکی وصنایع دستی به گردشگران عرضه شده واز این طریق به اقتصاد معیشتی آنها کمک می کنند - رضوانی, ,1387 ص. . - 92 اندیشه پایه گذاری گردشگری روستایی، به منظور بازدید مناطق روستایی که شامل اهداف تفریحی می شد در ابتدا در اثر صنعتی شدن و شهر نشینی سریع جوامع غربی طی قرن19 در کنار عواملی چون توسعه حمل و نقل، افزایش درآمد و اوقات فراغت پدیدآمد و این امکان را ایجاد کرد که تعداد افراد بیشتری از روستاها دیدن کنند.
اساسا تحول تدریجی جامعه از شکل روستایی به سبکی که عمدتا شهری بود، عامل اصلی توسعه گردشگری روستایی بود - شارپلی, ,1380 ص. - 4 باتوجه به ویژگی بارز گردشگری روستایی به مثابه یکی از مردمی ترین اشکال گردشگری، می توان انتظار داشت که این صنعت، از یک سو، به رشد اقتصادی و تنوع فعالیتهای روستایی و از سوی دیگر با جذب مازاد نیروی انسانی، به ایجاد اشتغال و در آمدزایی برای ساکنان روستاها کمک کند و بدین ترتیب، فرصتی برای توسعه همه جانبه قلمداد شود - سقایی, . - 1382 حال با توجه به اهمیت گردشگری در زمینه های متعدد با توسعه راههای ارتباطی و گسترش وسایل حمل و نقل، امروزه روستاها از تحرک و پویایی بیشتری برای جذب گردشگرانی که انگیزه بیشتری برای پی بردن به شیوه ی معیشتی و آداب و رسوم و فرهنگ روستاییان را دارند فراهم می کند.
گردشگری روستایی خود زمینه را برای بالا بردن سطح آگاهی روستاییان از محیط خود و بها دادن به نقش روستا در اقتصاد ملی و ارزش گذاشتن به فرهنگ غنی اماده می سازد که این مسئله توجه بیشتری برای استفاده بهینه از منابع بالقوه و بالفعل را در روستا فراهم می کند. بنابراین در این مقاله با استفاده از مطالعات میدانی وتعیین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها به شیوهSWOT سعی بر آن است تا ضمن شناخت پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری در منطقه مورد مطالعه به ارائه راهبردها و راهکارهایی جهت رفع مشکلات و موانع گردشگری روستایی که در برگیرتده توسعه روستایی و ملی است پرداخته می شود.
مبانی نظری:
گردشگری از مهمترین فعالیتهای انسان معاصر است که همراه با بوجود آوردن تغییرات شگرف در سیمای زمین، اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، منش و روش زندگی انسان ها را دگرگون می سازد. - حاجیلوئی قدیری معصوم, - 1387 صنعت گردشگری سومین پدیده اقتصادی پویا و در حال توسعه پس از صنایع نفت و خودرو به شمار می رود و سازمان توسعه و همکاری جهانی، این صنعت را پس از بانکداری، دومین بخش خدمات در تجارت بین المللی معرفی کرده است - کرمی دهکردی, میرک زاده, غیاثوند غیاثی, ,1391 ص. - 101 در این بین یکی از جنبه های گردشگری که می تواند باعث رونق گردشگری داخلی شود، گردشگری روستایی می باشد.
با توجه به موضوع گردشگری روستایی ازدهه های 1950 به بعد گسترش یافت و در دهه های 1960 و 1970 بیشتر در زمینه اقتصاد گردشگری روستایی برای کشاورزان و جوامع محلی مورد توجه قرار گرفت - قادری،1382،. - 6 گردشگری روستایی طی سال های 1970 در مناطق آلپ شکل گرفت. این نوع گردشگری شباهت زیادی به اکوتوریسم دارد، با این تفاوت که در یک محیط روستایی انجام می پذیرد و اهداف آن وسیع تر است.
برای اولین بار در منطقه کوههای آلپ - فرانسه، آلمان و ایتالیا - به دنبال هجوم روزافزون گردشگرانی که به این مناطق آمدند و فشار روزافزونی را برای توسعه محیط های روستایی وارد نمودند، گردشگری روستایی به عنوان یک گزینه برای توسعه مطرح شد که اهداف آن حل مشکل مهاجرت جوانان و عدم توسعه اقتصادی، خصوصا تخریب منابع طبیعی و میراث فرهنگی آن نواحی بود.در دیگر نواحی مانند اسلواکی، علت اصلی سود آور نبودن تولید و مهاجرت روستاییان، دلیلی بر جهت گیری به سمت یک منبع ثانویه برای افزایش درآمد روستاییان بود - - Lobo, 2001 به طورکلی گردشگری روستایی از 2 جنبه دارای اهمیت است.
یکی به عنوان فعالیت گسترده جهانی و دیگر نقش آن بر توسعه سیاستهای منطقهای و محلی، ازهمین رو منطقی است که پذیرفته شود تا تعریف قابل قبول و عام از گردشگری روستایی وجود ندارد لان گردشگری روستایی را چنین تعریف می کند: »گردشگری روستایی گردشگری است که در نواحی روستایی به وقوع می پیوندد« - افتخاری قادری, نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی - نقد وتحلیل چارچوبهای نظریه ای - , - 1381 اداره امور امریکا در زمینه گردشگری روستایی تعریف زیر را ارائه کرده است: بازدیداز مکانی غیر از مکان معمول کار و زندگی خود که خارج از محدوده استاندار آماری شهری است، در زمانی که فعالیتی غیر از فعالیت کاری در منطقه مورد نظر انجام شود که هدف چنین بازدیدی ممکن است تحقیق، درمان، مذهب و...باشد - منبع قبلی - . دریک جمعبندی از تعاریف ارائه شده می توان تعریف زیر را برای گردشگری روستایی ارائه کرد:
گردشگری روستایی شامل هر نوع فعالیت تفریحی و گذران اوقات فراغت است با دریافت خدماتی از قبیل غذا، محل اقامت و محصولات محلی از ساکنان محل در مکانی که از نظر قوانین و مقررات جاری کشور یا از نظر ماهیت اقتصادی و فرهنگی روستا محسوب می شود. باید اشاره کرد انواع گوناگون از گردشگری روستایی در دنیا وجود دارد که با توجه به اهداف و انگیزه گردشگران از یک سو و همچنین ویژگیهای روستا از سوی دیگر متغیر خواهد بود. بنابراین می توان با توجه به اهداف گردشگران، گردشگری روستایی را به 8 دسته به شرح زیر تقسیم کرد: گردشگری طبیعی: که به بیشتر در تعامل با جنبه های اکولوژیکی قرار دارد.
