بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه گردشگری به عنوان صنعتی نوپا و پویا که با ارزش های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی برای شهرها همراه است و در دستیابی به توسعه متوازن و پایدار نقش مهمی ایفا می کندمورد، توجّه برنامه ریزان و مدیران شهری در ایران قرار گرفته است. چرا که، مراکز شهری به دلایل متعددی چون مقصد، مسیر عبور و مراکز ارائه خدمات برای گردشگران از اهمیت بالایی برخوردارند. از این رو تحلیل ضرورت توسعه گردشگری شهری در نقاط شهری مختلف کشور که دارای چشم اندازهای طبیعی، میراث فرهنگی و تاریخی غنی می باشند، ضروری به نظر می رسد.
بدین منظور، پژوهش حاضر با هدف ضرورت توسعه گردشگری شهری در شهرستان جیرفت به منظور توسعه پایدار شکل گرفته است. در این تحقیق برای گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیّات موضوع مورد پژوهش، شناخت جاذبه های گردشگری و تجزیه و تحلیل فرصت ها و چالش های فرا رو و ضرورتاولویّت دادن به توسعه گردشگری شهری در شهرستان جیرفت و نقش آن در دستیابی به توسعه پایدار از روش تحقیق کیفی و شیوه های تحقیق مرور متن، منابع و اسناد تصویری در بستر مطالعات کتابخانه ای و همچنین روش تحقیق موردی، مصاحبه و مشاهده در بستر مطالعات میدانی استفاده شده است .
نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد کهبا توجّه به مفهوم و هدف آرمانی توسعه گردشگری شهری در شهرستان جیرفت می بایست راهبردهایی از قبیل: تقویت و توسعه ساختارهای زیربنایی، مدیریت اصولی، رفع نقیصه های برنامه ریزی و بستر سازی مناسب برای توسعه و ارتقاء گردشگری شهری در سطح شهرستانمدّ نظر قرار گیرد تا زمینه ی شکوفایی و توسعه ی متوازن میان بخش های اقتصادی، رشد فرهنگی- اجتماعی شهروندان، حفظ محیط زیست و ایجاد یک تجربه رضایت بخش برای گردشگران را فراهم آورد و دستیابی به توسعه پایدار را در سطح شهرستان نیز ممکن سازد.
-1 مقدمه:
شهر با ارائه خدمات مطلوب، بستر مناسبی برای فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انسان ها فراهم می آورد. شهر همچنین با ارائه فعالیت های خدماتی مانند امکانات پذیرایی و فراغتی زمینه پیشرفت و توسعه گردشگری را فراهم می کند
نواحی شهری به علت جاذبه های تاریخی و فرهنگی، غالباً مقاصد گردشگری مهمی محسوب می شوند. علاوه بر این حتی در صورتی که جاذبه های گردشگری در مناطق غیر شهری واقع باشند، از آن جا که شهرها به پیرامون خود خدمات می دهند در رابطه با گردشگری قرار می گیرند
به همین منظور، امروزه از گردشگری شهری به عنوان یکی از عوامل مهم توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و رفاهی شهر و شهرنشینان یاد می کنند و به همین خاطر برای بسیاری از مدیران و مسؤلان شهری به صورت یک امر اقتصادی با اهمیت درآمده است که مستلزم ارزیابی صحنه رقابت، تعریف و تعیین هدف ها، داوری میان گزینه های گوناگون در زمینه ی سرمایه گذاری و آمایش و ایجاد ساختار مناسب و تجارتی فرآورده های گردشگری شهری است
اما با وجود اهمیت بی بدیل صنعت گردشگری همچنان در بسیاری از شهر های کشور ایران برای توسعه و شکوفایی اقتصادی و ارتقاء آن سیاست گذاری مناسبی صورت نگرفته است و با تأکید بر بخش خاصی از فعالیت اقتصادی با معضلاتی چون نبود ثبات اقتصادی، کاهش رفاه اجتماعی و در نتیجه تشدید بیکاری جمعیت بومی ساکن روبرو می باشند. در حالی که،اصولاً توسعه اقتصادی در هر کشوری نیازمند سرمایه گذاری در بخش ها و فعالیت های مختلف اقتصاد آن کشور است و بدون سرمایه گذاری در طرح های زیربنایی و روبنایی، نمی توان انتظار گسترش اشتغال، تولید و رفاه اجتماعی را داشت
در کشور ما ایران،با توجّه به تک محصولی بودن اقتصاد کشور و بهره برداری از منابع و ذخایر طبیعی و معدنی به ویژه نفت و گاز، مشکلات بیکاری جوانان و ناسازگاری ساختارهای اقتصادی با ساختارهای آموزشی، تأکید برنامه ریزان بر درآمدهای حاصل از سایر منابع به جایاتّکای محض به صادرات نفت، ضرورت گسترش فعالیت های اقتصادی در زمینه های مختلف نظیر گردشگری با هدف دستیابی به منابع جدید پایدار ارزی و اشتغال و سلامتی امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد
در واقع، نقش گردشگری به عنوان منبع جدیدی برای ایجاد اشتغال، کسب درآمد، دریافت های مالیاتی بیشتر، جذب ارز و تقویت زیرساخت های اجتماعی که موجب رشد و توسعه ی سایر صنایع میشود، در مطالعات متعدّد مورد تأیید قرار گرفته است. متأسفانه در شهرستان جیرفت تأکید بیش از حد بر روی بخش کشاورزی موجبات مشکلات و نابسامانی هایی را فراهم آورده است؛ در حالی که در این شهرستان با توجه به برخورداری از جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی فراوان، می توان با تقویت و توسعه انواع زیرساخت های مختلف خدماتی، ارتباطی، رفاهی و غیره در سطح شهر اثرات مثبت اقتصادی در خور توجهی را از حیث اشتغال و منابع ناشی از گردشگری شهری متوجه شهروندان نمود. به همین منظور در این نوشتار تلاش بر آن است تا با مروری بر ادبیات گردشگری شهری، شناخت جاذبه های گردشگری و تجزیه و تحلیل فرصت ها و چالش های توسعه گردشگری در شهرستان جیرفت، ضرورت توسعه گردشگری شهری به منظور توسعه پایدار مورد بررسی قرار گیرد.
-2 تاریخچه گردشگری شهری:
توسعه گردشگری و پیشرفت آن از زمانی آغاز گردید که از یک سو قوانین و مقرراتی در زمینه حق مرخصی برای کارمندان و کارگران به مرحله اجرا در آمد و از طرف دیگر بالا رفتن سطح زندگی مردم در کشورهای صنعتی، امکان مسافرت را ایجاد کرد. این دو عامل همراه با حس کنجکاوی آنان نسبت به وضع زندگی و پیشرفت سایر ملل بود که به توسعه ی گردشگری کمک شایانی نمود - میرزا حسین و فتاحی، 1390، . - 44 در اواخر قرن بیستم صنایع تولیدی به تدریج اهمیت خود را به عنوان ابزار اصلی رشد شهرها از دست داد و به تدریج بخش خدمات به عنوان محرک اقتصادی شهرها شناخته شد. در چنین شرایطی، گردشگری به عنوان گزینه ای مناسب برای توسعه ی شهرها شناخته شد، زیرا شهرها به طور بالقوه، دارای بسیاری از جاذبه ها مانند بناهای تاریخی، میراث فرهنگی، رویدادها و غیره می باشند
با شروع قرن بیست و یکم صنعت گردشگری به یکی از پردرآمدترین صنایع دنیا تبدیل شده است و رقابت فشرده ای در میان بسیاری از کشورهای جهان برای جذب گردشگران به چشم می خورد و صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و با ویژگی های منحصر به فرد، بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است؛ به طوری که بر اساس پیش بینی انجام شده توسط سازمان جهانگردی در سال 2020، حدود یک میلیارد و پانصد و شصت میلیون نفر به گردشگری خواهند پرداخت و درآمدهای ناشی از گردشگری در این سال به یک و نیم تریلیون دلار خواهد رسید. این صنعت در دنیای امروزی توان اثرگذاری بر فرآیند توسعه متوازن و خردورزانه را در تمامی دنیا به نمایش گذاشته است
-3 چارچوب نظری پژوهش:
چارچوب نظری، یک شبکه منطقی، توسعه یافته، توصیف شده و کامل بین متغیرهایی است که از طریق فرآیندهایی مانند مصاحبه، مشاهده و بررسی ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش فراهم آمده است - صمدیان و همکاران، 1388، . - 107 به همین منظور در ادامه به تبیین مسئله گردشگری شهری و نقش آن در توسعه پایدار پرداخته شده است.
-1-3 گردشگری:
گردشگری شامل مجموعه فعالیت هایی است که گردشگر در طول مدتی به دلایل شخصی و کاری خارج از مکان زندگی و کاری خود انجام می دهد. سازمان جهانی جهانگردی گردشگری را مجموعه کارهایی می داند که یک فرد در سفر و در مکانی خارج از زندگی خود انجام می دهد و بیش از یک سال طول نمی کشد و هدف آن سرگرمی، تفرّج، استراحت، ورزش و فعالیت هایی از این قبیل است. با پذیرش این تعریف در سال های اخیر به دلایل مختلف توسعه ای - اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی - گردشگری به عنوان ابزاری برای افزایش توسعه مورد توجه بوده است و از آن به عنوان ابزاری برای تحریک اقتصادهای بحرانی و تقویت فعالیت های توسعه ای از طریق ایجاد مشاغل و درآمد استفاده می شود
-2-3 شهر:
شهر به منزله تمرکز فعالیت های اقتصادی غیرکشاورزی در سکونتگاه های انسانی و کانون اصلی عرضه خدمات به جمعیت متمرکز است. شهر به معنای کامل یک سیستم باز است، یعنی نمی تواند از هر نظر کامل و مجموعه ای از تمام عناصر لازم جهت ادامه ی حیات خود باشد. بنابراین بطور مجزا و جدا از سایر نقاط نمی تواند به فعالیت خود ادامه دهد.
