بخشی از مقاله
چکیده:
شرایط آب وهوایی از این قابلیت برخورداند که بتوانند به طور غیر مستقیم بر امنیت ملی کشورها تاثیر گذاشته و آن را با تهدیداتی که ایجاد می نماید به چالش بکشاند. مقابله با این چالش ها در مرحله اول نیازمند شناخت این تغییرات بر جغرافیای طبیعی و انسانی این کشورها و به تبع آن تسری و تاثیرگذاری این آثار بر جغرافیای امنیتی و سیاسی آنها و در مرحله بعد ارائه الگوهای این تاثیر گذاری ها و در نهایت ارائه راهبردهای مناسب برای مدیریت و مقابله با این آثار در قالب سیاست گذاری امنیت ملی می باشد .
در این راستا تغییر اقلیم به عنوان یکی از تهدیدهای مهم و به تعبیر عده ای از پژوهشگران به عنوان مهمترین تهدید در قرن 21 محسوب می شود در این مقاله نیز با شناسایی شاخص های حدی دما - کمینه -بیشینه - پیشنهادی کمیسیون اقلیم شناسی سازمان هواشناسی جهانی - - CCL به جدا کردن داده های هواشناسی با نرم افزار فرترن 90 و محاسبه شاخص ها در در محیط RCLIMEX و پهنه بندی و وزن دهی سلسله مراتبی این شاخص ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی - - Arc GIS پرداخته و درنهایت مناطق آسیب پذیر و غیر آسیب پذیر ایران از دیگاه شاخص های مذکور با دو سناریو در 5 طبقه پهنه بندی گردید .
نتایج نشان داد که شاخص شب های حاره ای در سواحل دریای عمان و جنوب شرق ایران به طور میانگین 168-280 روز و در بقیه نقاط ایران صفر تا 112 روز بوده است پهنه بندی روزهای تابستانی ایران نشان می دهد که این نمایه از شمال به جنوب افزایش یافته پهنه بندی شاخص تعداد روزهای یخی ایران نشان می دهد که کل ایران به غیر از نوار شمالغربی ایران 1-8 روز، روز یخی داشته و شمالغرب ایران 16-32 روز را نیز تجربه کرده اند. همچنین شرق کشور نسبت به شاخص های دمای کمینه آسیب پذیر و شمال کشور نسبت به شاخص های دمای بیشینه آسیب پذیر می باشند که زمینه تهدیدات داخلی و خارجی در این قسمت ها بیشتر می باشد.
-1 مقدمه:
دفاع برای برقراری امنیت ملی درون مرزهای یک کشور مفهومی چند بعدی است و شامل دو بخش دفاع عامل و دفاع غیر عامل می باشد. دفاع عامل دربرگیرنده تمامی طرح ریزی ها و اقدامات دفاعی است که مستلزم به کارگیری سلاح ها و تجهیزات جنگی می باشد.
بر اساس قانون این اقدام وظیفه ذاتی نیروهای مسلح است. دفاع غیرعامل نیز مجموعه ای از تمامی برنامه ریزی ها و اقداماتی است که موجب کاهش آسیب پذیری ها افزایش پایداری ملی و تداوم فعالیت دستگاه های اجرایی مسئول برقراری نظم در مقابل تهدیدات خارجی گردیده و در آن نیازی به استفاده از انواع سلاح های دفاعی نیست
هدف از دفاع غیرعامل استمرار فعالیت های زیربنایی، تامین نیازهای حیاتی، تداوم خدمت رسانی عمومی و تسهیل اداره کشور در شرایط تهدید و بحران تجاوز خارجی و حفظ بنیه دفاعی علیرغم حملات خصمانه و مخرب دشمن از طریق ایجاد طرح های پدافند غیرعامل و کاستن آسیب پذیری مراکز خدماتی و تجهیزات حیاتی و حساس کشور است مطالعه و بررسی تاثیر پذیری امنیت ملی کشورها از مسائل زیست محیطی ، از جمله حوزه هایی است که در سال های اخیر مورد توجه واقع شده و علیرغم قرار داشتن این مطالعات در مراحل اولیه، ارتقای این حوزه در مطالعات امنیتی و تاثیرگذاری بر سایر حوزه های مطالعات امنیتی، امری محتمل است.زیرا برخی حوادث ناشی از مباحث زیست محیطی به گونه ای بر امینت ملی کشورها و مناطق مورد وقوع تاثیر می گذارند که آثار و تبعاتی بسیار فراتر و چشمگیرتری از جنگ ها و مباحث سیاسی را به همراه می آورند.
شناخت ابعاد و دامنه روابط موجود فی ما بین تغییرات آب و هوایی با امنیت ملی کشورها و طراحی الگوی این روابط و مدل مفهومی آن می تواند ضمن کمک به مولفه های فوق به منظور بهره گیری از تغییرات آب و هوایی و ایجاد شرایط مورد نظر از طریق استفاده از علوم و فنون مربوطه، منجر به طراحی الگوی راهبردی مناسب و کارآمد برای تقویت وجوه امنیت ملی کشورها گردد.
با این رویکرد مسئله اساسی این است که شرایط آب وهوایی از این قابلیت برخورداند که بتوانند به طور غیر مستقیم بر امنیت ملی کشورها تاثیر گذاشته و آن را با تهدیداتی که ایجاد می نماید به چالش بکشاند. مقابله با این چالش ها در مرحله اول نیازمند شناخت این تغییرات بر جغرافیای طبیعی و انسانی این کشورها و به تبع آن تسری و تاثیرگذاری این آثار بر جغرافیای امنیتی و سیاسی آنها و در مرحله بعد ارائه الگوهای این تاثیر گذاری ها و در نهایت ارائه راهبردهای مناسب برای مدیریت و مقابله با این آثار در قالب سیاست گذاری امنیت ملی می باشد .
در این راستا تغییر اقلیم به عنوان یکی از تهدیدهای مهم و به تعبیر عده ای از پژوهشگران به عنوان مهمترین تهدید در قرن 21 محسوب می شود به منظور فهم بستری که در آن تغییر اقلیم به عنوان موضوعی امنیتی تلقی می شود لازم است توجه داشته باشیم که در دوره پس از جنگ سرد تغییر قابل توجهی در خصوص منشاء تهدیدها از رهیافت سنتی به غیر سنتی صورت گرفته است و امنیت فقط شامل بعد نظامی نمی شود بلکه ما در حال حاضر با امنیت اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و سیاسی هم مواجهیم.
بنابراین امروزه اهمیت به اقلیم، تغییرات اقلیمی و تاثیرات اقلیمی به عنوان مهمترین موضوع امنیت زیست محیطی نسل حاضر تلقی می شود. به نحوی که بانکی مون دبیرکل سازمان ملل متحد در سال 2009، از آن به عنوان بزرگترین چالش جمعی که همه ما انسان ها به عنوان اعضای یک خانواده با آن رو به رو هستیم یاد کرد.
امروزه کشورها ناگزیر به رویارویی و پاسخگویی به تهدیدها و چالش هایی هستند که پیش از این در ادبیات امنیت نبود و جایگاهی نداشتند. تهدیدهای امنیتی غیر سنتی، توسعه، بقا و بهزیستی نوع بشر و دولت ها را باتهدیدها و چالش های جدی روبه رو می کند.
بر این اساس، تهدیدهای امنیتی غیرسنتی ذاتاً غیرنظامی و فرا ملی هستند که در نتیجه جهانی شدن و انقلاب ارتباطات به سرعت پخش می شوند. بدین ترتیب تهدیدهای غیرسنتی خطرناک تر از تهدیدهای سنتی هستند زیرا این تهدیدها نهادهای حکومتی و جمعیت های غیرنظامی - مدنی - را تهدید می کنند و خاستگاه آنها انسان غیر دولتی و عوامل طبیعی است.
از این رو تهدیدها ممکن است نتیجه اعمال مشخص اشخاص و گروه های اجتماعی باشند تا اقدامات دولتی. بر این اساس وقوع تهدیدهای غیر سنتی، پیش بینی ناپذیر است و افزایش و تحرک و گسترش فعالیت افراد، شدت انتشار و تکثیر آنها را در جهان تشدید می کند. همچنین اثرات غیرمستقیم این امور می توانند موجب زیان های هنگفت اقتصادی برای منطقه یا کل جهان شود.
یکی از حوزه های اصلی این تهدیدهای غیرسنتی و جدید، تهدیدهای زیست محیطی است. شمار فزاینده ای از تهدیدهای غیرسنتی زیست محیطی از قبیل تجارت مواد مخدر، تروریسم بیولوژیک، تغییر اقلیم، فرسایش محیطی فرامرزی، کاهش منابع، بلایای طبیعی، بیماری های واگیردار، مهاجرت بی رویه، کمبود مواد خوراکی، تشدید طوفان ها و سیلاب هایی که برآیند پویش های انسانی و گرمایش جهانی هستند از جمله تحولات و تهدیدهای دو دهه گذشته بوده اند که با خاستگاه های مختلف در سطوح ملی و بین المللی سربرآوردند و پیش از این طی تاریخ بشر بدینسان وجود نداشته بگونه ای که پیامدهای نگران کننده ای برای کشورهای خاص و جامعه بین الملل به دنبال داشته است .
بنابراین مسائل زیست محیطی دولت ها را وادار کرده تا در همکاری های بین المللی بیشتر وارد شوند. دلیل آن هم این است که فرسایش زیست محیطی نوعی" تهدید" را به وجود آورده که نه تنها تهدیدی برای دولت هاست بلکه تهدیدی برای بشریت به عنوان یک کل است. این امر تهدید برای مشترکات جهانی یعنی، اقیانوس ها، دریاها، لایه اوزون و آب و هوا است.
در این رهگذر ما بر آنیم که با شناسایی رفتار اقلیمی ایران و تحلیل شاخص های اقلیمی دما به تبیین فرصت ها و چالش های اقلیمی ایران در راستای دستیابی به امنیت زیست محیطی بپردازیم. تغییر در مقادیر حدی و رخداد بیشتر آن ها که از نتایج گرمایش جهانی به شمار آمده است باعث بروز تغییرات اساسی اجتماعی و زیست محیطی می گردد و مهمترین مسئله که در اینجا مطرح است رویکرد دفاعی و نظامی می باشد که افزایش و کاهش دما و مقادی حدی آن چگونه بر فعالیت های نظامی اثر گذاشته و با این رویکرد و تعریف دو سناریوی محتمل به پهنه بندی نقاط امن و غیر امن ایران از دیدگاه حوادث حدی دمایی پرداخته شد.
-2 منطقه مورد مطالعه
کشور ایران با وسعت حدود 1648195 کیلومتر مربع ما بین 25 تا 40 درجه عرض شمالی و 44 تا 63 درجه طول شرقی واقع شده است. سرزمین ایران از نظر هندسی به صورت یک چهارضلعی نسبتاً منظم و تقریباً شبیه لوزی مایل می باشد.
قطر بزرگ آن در امتداد شمالغربی- جنوب شرقی و قطر دیگرش در جهت شمالشرقی- جنوب غربی کشیده شده است. ایران مابین سه رشته کوه محصور شده است. کوه های سبلان و تالش در شمالغربی، سلسله جبال زاگرس با روند شمال غرب- جنوبشرق و رشته کوه البرز با روند غربی - شرقی در شمال که دماوند بلندترین قله ایران با 5670 متر ارتفاع را شامل می شود.در مرکز ایران دو بیابان وسیع به نام دشت کویر با بیش از - 200 هزار متر مربع - و دشت لوت 166 - هزار متر مربع - قرار دارد. چنانچه مناطق بین عرض های جغرافیایی 30 تا 60 درجه شمالی را منطقه معتدل شمالی بدانیم در این صورت حدود دو سوم وسعت ایران در نیمه جنوبی این منطقه و یک سوم بقیه در منطقه گرم شمالی سطح زمین قرار دارد.
