بخشی از مقاله
-1 چکیده
یکی از حوزههای مهم پدافند غیرعامل، حملونقل است ویکی از اصلیترین بخشهای حملونقل در کشور ما جادهها است. در اهمیت بخش حملونقل همین بس که زیرساختهای حملونقل در حلقه سوم تئوری واردن قرار دارد.
ناحیه شمال شرق کشور متشکل از استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی به دلیل برخورداری از موقعیت خاص استراتژیک و وجود گمرکات و بازارچههای مرزی متعدد و نقش آنها در تجارت کالا بر جایگاه ترانزیتی آن افزوده است.
همچنین استان خراسان رضوی با توجه به دارا بودن بیشترین طول راههای ترانزیتی در کشور و همجواری با کشورهای ترکمنستان و افغانستان بهعنوان کریدور تجاری شرق به غرب، جایگاه خاصی را در بازرگانی کشور داراست. علاوه بر این وجود گمرکات فعال - مشهد، سرخس، لطفآباد، دوغارون - ، وجود بازارچههای مشترک مرزی - باجگیران، دوغارون و خواف و تربتجام - و نقش آنها در تجارت کالا بر جایگاه ترانزیتی استان افزوده است. همچنین سه کریدور ترانزیتی بینالمللی مهم بنامهای محور شرق، کریدور شرق به غرب، کریدور شمال - جنوب از این استان عبور میکنند.
با توجه به تهدیدات مختلفی که کشور در برهههای زمانی مختلف و با گستردگی و شدت متفاوت با آن روبهرو بوده است و بهمنظور ایجاد خطوط مواصلاتی کارا و حفظ و تداوم فعالیتها و خدمات ضروری شریانهای جادهای بایستی تهدیدات این حوزه شناسائی و تدوین گردد.
در این پژوهش ما به دنبال شناسائی تهدیدات راههای شریانی شمال شرق کشور هستیم. در واقع در خلال تحقیق در صدد رسیدن به پاسخ این سوال هستیم که چه عواملی باعث بروز تهدید برای راههای شریانی شمال شرق کشور هستند؟
-2 مقدمه
ایران کشوری است پهناور، با ریشههای عمیق تاریخی و فرهنگی، ویژگیهای منحصربهفرد اجتماعی، سرشاری منابع طبیعی و دارای مردمی که به اعتبار تجارب قرون، ماندگاری خود را تحصیلکردهاند. این سرزمین جدا از شرایط ممتاز و تمدن ساز خود در دوران کهن، اینک نیز، اهمیتی فوق العاده دارد.
ایران در نقطه تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و افریقا، در قلب منطقهی حساس خاورمیانه و در مجاورت روسیه، آسیای مرکزی، قفقاز، شبهقاره هند، دنیای عرب و اروپا و همسایگی امروزه کشور که ثلث آنها، محصور در خشکی است قرارگرفته، همچنین با در اختیار داشتن تمامی سواحل شمالی خلیجفارس و بخش فراوانی از سواحل دریای عمان و تمامی سواحل جنوبی دریای مازندران - و حلقهی ارتباط این دو گسترهی آبی استراتژیک - و تنوع اقلیم از موقعیتی ممتاز در منطقه و جهان برخوردار است.
این ویژگیهای برجسته برای ملت و کشور ایران، توأمان فرصتهایی طلایی و تهدیدهایی مشخص ایجاد کردهاند. باید دید که چگونه میتوان از این سرمایهی عظیم در مسیر توسعهی پایدار و همهجانبهی کشور بیشترین بهرههای ممکن را گرفت و چگونه میتوان آن تهدیدها را تقلیل داده و سرانجام فرونشاند. موضوعی که تنها در پرتو مطالعات وسیع میتوان زوایای مختلف آن را کالبدشکافی و در جهت دستیابی به راهبردهای دقیق و متناسب، در ظرایف مورد تجزیهوتحلیل قرارداد.
بر اساس گزارشهای بینالمللی، هرسال حجم بسیار عظیمی از کالا، بین قارهها و کشورهای دنیا مبادله میشود و این مبادلات عظیم،اصولاً به زندگی ملتها در جهان کنونی معنا بخشیده و تداوم آن را تضمین میکند. فرآیند حیاتی فوق، از آغاز تا پایان و در مسیر گسترده و پیچیدهی خود در سطوح مختلف فرصتهای فراوانی برای تحرک و پویایی ملتهای جهان خلق کرده است. این دادوستد پردامنه لیکن، نیازمند شبکهها و راههای ارتباطی قابل اتکایی است و بنابراین، جستجو برای یافتن مسیرهای کوتاهتر، ارزانتر، امنتر و آسانتر، در جهان آکنده از رقابت، پیوسته موردتوجه تولیدکنندگان، بازرگانان و بازارهای مصرف بوده است و به این دلیل نقشآفرینیدر این فرایند و اصولاً اندیشیدن به منافع و فرصتهای بسیار حاصل از آن، به موضوعی جذاب برای ملتها و دولتهای مختلف تبدیلشده است. بخش فراوانی از این مبادلهی چند ده هزار میلیارد دلاری تجارت جهانی متوجه گسترهی وسیعی است که ایران در مرکز آن قرارگرفته است
سرزمینی با دسترسیهای گسترده به آبهای بینالمللی و موقعیتی برجسته برای سامان بخشی به این تعاملات، سرفصلی که بهویژه در ارتباط با آسیای مرکزی و افغانستان، بر اساس تقسیمکار ملی، بر مزیتهای موقعیتی - بالقوه - محور شرق، کریدور شرق به غرب، کریدور شمال - جنوب و کریدور جنوبی دلالت میکند. این محورها به اعتبار ویژگیهای ارتباطی خود از ظرفیتها و قابلیتهای فراوان و گوناگونی برخوردارند که پویائی آنها، درنتیجهی این جریان بزرگ، قادر است با زدودن فقر و محرومیت، فرآیند توسعهی همهجانبه کشور را دامن زده و امنیت و منافع ملی میهن عزیزمان را بهصورت اصولی نهادینه کند.
ایران با قرارگرفتن در مرکز مبادلات بینالمللی شرق به غرب و شمال به جنوب آسیا ازنظر موقعیت عمدهترین راه ارتباطی آسیای مرکزی و روسیه با خلیجفارس است و برای آسیای مرکزی این آسانترین مسیر برای دستیابی به آبهای بینالمللی بشمار میآید. ازاینرو ایران بهعنوان شاهراه ارتباطی این جمهوریها به آبهای آزاد دارای اهمیت فراوانی است.
1 سازمان تجارت جهانی - World Trade Organization - یک سازمان بینالمللی است؛ که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختﻻفات بین اعضا را حلوفصل میکند. اعضای سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که موافقتنامههای - حدود 30 موافقتنامه - این سازمان را امضا کردهاند.
با اندک توجهی در دورههای قبل از 1991 مشخص میشود که رویکرد آمریکا در نبردها، متمرکز بر انهدام فیزیکی اهداف بوده است. به تعبیر کاملتر تلاش میشد تا اهداف مقابل خود را که بیشتر فیزیکی و ملموس بود، منهدم کنند؛ اما به دلیل عدم دستیابی حداکثری به اهداف و نتایج مطلوب تمایلات خود را در این رویکرد از تهاجم، به سمت عملیات تأثیر محور روی آوردند. این موضوع به معنای تغییر رویکرد و موضع در مورد عملیات و کشورهای هدف است که طی آن نوعی نگاه سامانمند بر جنگها و هدفیابی حاکم و از همان سال 1991 آغاز شده و در طول این سالها دچار تغییر و تحولاتی شده که سیستم جنگ امروز آمریکائیها از آن ناشی میشود. این نگرش اولین بار در جنگ آمریکا علیه کویت در همان سال 1991 اجرا شد.
در این نظریه، دشمن بهعنوان یک کل سامانمند در نظر گرفتهشده و در مباحث مربوط به ماهیت تهدید علیه کشور، به ویژگیهای اساسی تهدید مانند سامانمند بودن اشارهشده است. به بیان بهتر در این نظریه تلاش میشود تا با انهدام یک سیستم، علاوه بر حذف عملکرد آن از تأثیر منفی بر دیگر سامانههای مرتبط بهرهگیری شود. بدینوسیله علاوه بر تأثیر مستقیم از حذف سامانهها، از همافزائی تأثیر آنها بر یکدیگر نیز استفاده میشود.
کشور ما ایران همواره مورد تهدید کشورهای ابرقدرت بوده است. این تهدیدات تا کنون بیشتر بهصورت جنگهای نظامی رخداده و در دهههای اخیر بهصورت تهدیدات نرم نیز صورت میگیرد. بنابراین ما باید همیشه برای دفاع از خود آمادهباشیم. این روزها دشمن از ابتدا با جنگافزارهای خود حمله نمیکند بلکه از طریق رسانهها روحیه مقاومت در کشوری را کاهش میدهد و سپس از جنگافزارهایش بهعنوان چاشنی آن استفاده میکند.
این تغییر روش در دفاع بدین معنی است که، علاوه بر پدافند عامل باید وارد حوزههای پدافند غیرعامل نیز شویم تا از این طریق احتمال حملات دشمن را کاهش داده یا خسارات آن را به حداقل برسانیم. با توجه به تهدیدات متنوعی که کشور در برهههای زمانی مختلف و با گستردگی و شدت متفاوت با آن روبرو بوده است، نیاز به انجام مطالعات پدافند غیرعامل در پروژههای ملی، بیشازپیش احساس گردیده و یک ضرورت تلقی میشود. همچنین با عنایت به نقش حساس دفاع غیرعامل در حفظ حیات اجتماعی و دستاوردهای اقتصادی، فرهنگی و دفاعی یک کشور، تحقق بخشیدن به ابعاد مختلف آن ازجمله ایجاد خطوط مواصلاتی کارا و ایمن از ضروریترین اقداماتی است که باید در این رابطه صورت گیرد.
یکی از حوزههای مهم پدافند غیرعامل، حملونقل است ویکی از اصلیترین بخشهای حملونقل1 در کشور ما جادهها است. در اهمیت بخش حملونقل همین بس که زیرساختهای حملونقل در تئوری واردن در حلقه سوم قرار دارد.
بنابراین با عنایت به نقش بیبدیل راهها در جهت انتقال نیرو، امدادرسانی، حفظ یکپارچگی، تعادل بخشی و حفظ انسجام ملی در مواقع تهدید و بحران بایستی مسئولین و متولیان امر با نگاهی ویژه به تداوم خدمت این زیرساخت مهم اهتمام ورزند
