بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی اثرات مؤلفههای اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان ابتدایی شهر گرگان- استان گلستان بوده است که با روش پیمایشی و انتخاب 384 نفر به عنوان نمونه آماری انجام گرفته است. در نهایت برای سنجش رابطه بین مؤلفههای سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی از آزمون پیرسون استفاده شده است. یافتهها نشان داد که بین اعتماد اجتماعی، شبکه مشارکت مدنی و هنجارهای اجتماعی و رضایت شغلی معلمان رابطه معناداری برقرار است که این رابطه مستقیم و مثبت در سطح 99 درصد است، به عبارت واضحتر با افزایش سرمایه اجتماعی معلمان ابتدایی، رضایت شغلی آنان افزایش مییابد. نتایج حاصل از تحقیق حاضر با یافتههای سالارزاده و حسن زاده - - 1385، علیزاده اقدم و همکاران - 1388 - ، حقیقتیان و مرادی - 1390 - ، مطلق و همکاران - 1391 - ، عبدالملکی و همکاران - 1393 - ، انطباق دارد چرا که آنها به این نتیجه رسیدند که بین سرمایه اجتماعی رابطه مثبت و معناداری با رضایت شغلی وجود دارد. براساس نتایج تحقیق پیشنهاد میگردد که مدیران آموزش و پرورش توجه بیشتری نسبت به منابع انسانی بهعنوان مهمترین عامل در اثر بخشی سازمان داشته باشند. به صورتی که با برنامهریزی مدون بهترغیب معلمان به شرکت در مراسمها و تشکلهای اجتماعی نمایند، هم چنین باید تاکید بیشتری بر آموزش موثر معلمان از طریق روشهای کارآمد آموزشی صورت گیرد و سرانجاممدیران می بایستی سعی بیشتری در برانگیختن معلمان از طریق توجه بیشتر به وضعیت روحی آنان برای بهتر انجام دادن وظایف و اثر بخشتر بودن آنها در سازمان داشته باشند.
-1 مقدمه و طرح مسأله
سرمایه اجتماعی به شعار روز علوم سیاسی، جامعه شناسی و اقتصاد تبدیل شده است. سرمایه اجتماعی مفهومی است که عمر آن به قرن هجدهم و قبل از آن میرسد و اخیراً در مباحث مربوط به جامعه مدنی دوباره مطرح شده است . - kilby, 2002: 12 - سرمایه اجتماعی مجموعهای از شبکههای روابط و پیوندهای اجتماعی مبتنی بر اعتماد بین فردی و بین گروهی است که تعامل افراد با نهادها و گروهها و کنشهای یاری گرایانه آنها را به منظور دستیابی به اهداف فردی و جمعی تسهیل میکند - خوشفر، . - 67 :1387 امروزه کیفیت زندگی و رضایتمندی را که از شاخصهای مهم رفاه اجتماعی است، تابعی از سرمایه اجتماعی میدانند. سرمایه اجتماعی به نسبت، مفهوم جدیدی است. که به تازگی وارد ادبیات علوم اقتصادی شده و توانسته است در مدت زمان کوتاهی جایگاه مناسبی در مباحث توسعه پیدا نموده و سهم بسزایی در تبیین مسائل توسعه کسب نماید. کاربرد این مفهوم به تدریج از دهه 1990 به این سو در رسالهها و مقالههای دانشگاهی با کارهای افرادی چون جیمز کلمن، رابرت پاتنام و فرانسیس فوکویاماو نیز پیربوردیو افزایش یافت. سرمایه اجتماعی بر خلاف سرمایه مادی قابلیت انتقال ندارد و عبارتست از : روابط دو جانبه، تعاملها و شبکههایی است که در میان گروههای انسانی پدیدار میگردد. از کارکردهای اقتصادی سرمایه اجتماعی میتوان به کاهش هزینه مبادله، تسهیل برخی از مناسبات رسمی - نظیر قراردادها، سلسله مر اتب، مقررات دیوان سالارانه و امثال آنها - ، بهبود کارایی، سرعت تبادل اطلاعات، تقویت ابتکارات و کاهش فساد اشاره کرد .
- Abdolmaleki, 2013 - طرح مفهوم رفاه اجتماعی مبتنی بر جامعه در دهه پایانی سده بیستم نقش اساسی سرمایه اجتماعی را پررنگتر از هر زمان دیگر نشان داد. با این حال نتایج پیمایش ملی ارزشها و نگرشهای ایرانیان از سطح پایین سرمایه اجتماعی در کشور حکایت میکنند. رفاه اجتماعی چنانچه بخواهد به صورت پایدار در جامعه شکل بگیرد، بایستی بتواند مشارکت داوطلبانه افراد و سازمانهای غیر دولتی، اعتما د اجتماعی میان مردم و نهادها و پیوندهای قوی اجتماعی را به خود جلب کند . - Salarzadeh, 2006 - مسأله رضایت شغلی کارکنان، یکی از قدیمیترین و در عین حال، بحث برانگیزترین مباحث مطالعات سازمانی و جامعه-شناسی سازمانهاست. مطالعات گوناگونی که درباره عوامل مؤثر بر رضایت شغلی صورت گرفته است، هنوز به نتیجه قطعی در این زمینه نرسیده است. از طرف دیگر، مفهوم سرمایه اجتماعی به مثابه منابع و پاداشهایی که افراد از طریق روابط اجتماعی به دست میآورند، مقبولیت گستردهای یافته است، ولی تحقیقات چندانی در رابطه با سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی انجام نشده است . - Haghighatityan, 2011 - نظام آموزش و پرورش از بزرگترین و گستردهترین سیستم-های درون هر جامعهای است که سرنوشت آن جامعه را در بلند مدت تعیین میکند در حقیقت خوشبختی یا بدبختی هر جامعه به آموزش و پرورش آن بستگی دارد. چنانچه آموزش و پرورش از نظر اهداف و ساختار و منابع درست طراحی شود در دراز مدت توسعه جامعه را تضمین خواهد کرد و به اثر بخشی نزدیک میشود - ایمانی، . - 6 :1386 در جامعه امروز فشارها و تنشهای روانی ناشی از محیط کاری و خانوادگی نقش بسیاری در زندگی افراد ایفا میکند. معلمان و پرورش دهندگان آینده ساز هر کشوری اگر در محیطکاری خود احساس نارضایتی و بی عدالتی داشته باشند نمیتوانند به خوبی به وظایف خویش عمل کنند. اگر معلمی به شغل خود علاقهمند باشد، خلاقیت و استعداد وی در زمینه کاریاش شکوفا خواهد شد و هرگز دچار خستگی و افسردگی نمیشود، به عکس اگر معلمی از حرفهاش راضی نباشد هم خودش دچار افسردگی میشود و هم کارش بی نتیجه خواهد بود و از این رهگذر جامعه نیز دچار آسیب خواهد شد - شایانجهرمی و همکاران، . - 12 :1388 بدون تردید نقش کلیدی آموزش و پرورش در هر جامعه ای، میتواند شرایط مناسبی را برای ایجاد سرمایههای اجتماعی بوجود آورده؛ همینطور ضرورت وجود آن را محرز سازد. در این مقاله هدف اصلی تحقیق بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و تأثیر آن بر رضایت شغلی معلمان ابتدایی شهر گرگان استان گلستان میباشد.
-1-1 فرضیات الف. بین اعتماد اجتماعی و رضایت شغلی معلمان ابتدایی رابطه معنادار وجود دارد.
ب. بین شبکه مشارکت مدنی و رضایت شغلی معلمان ابتدایی رابطه معنادار وجود دارد.
ج. بین هنجارهای اجتماعی و رضایت شغلی معلمان ابتدایی رابطه معنادار وجود دارد.
-2 مبانی نظری
آموزش و پرورش در درجه اول مهارتها و نگرشهای لازم را برای رشد و توسعه موجب میشود و در درجه دوم قابلیتهای لازم را برای سازگاری و انعطاف در برابر رویکردهای جدید و درگیر شدن با تغییرات تکنولوژی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فراهم میسازد. بنابراین آموزش و پرورش بهعنوانِ یک سازمان، متأثر ازتحولاتِ کیفیت روابط اجتماعی خواهد بود . - Fakhraee & Asadi, 2011 - بدون تردید نقش کلیدی آموزش و پرورش در هر جامعهای، می تواند شرایط مناسبی را برای ایجاد سرمایههای اجتماعی بوجود آورده؛ همینطور ضرورت وجود آن را محرز سازد. چنانچه فوکویاما 1عنوان میکند سرمایه اجتماعی، مجموعه هنجارهای موجود در سیستمهای اجتماعی هستند که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینههای مبادلات و ارتباطات میگردد - Gyvryan . - & DindarFarkvsh, 2011 سهم سرمایه اجتماعی در تسهیل انجام وظایف و نقش رضایتشغلی و تعهد سازمانی در کیفیت عملکرد و تربیت نیروی انسانی، که امروزه نیروی انسانی مبنای توسعه جوامع به شمار می رود، بسیار مهم است . - Fakhraee &Asa, 2010 - زیرا، سرمایه اجتماعی میتواند بستر مناسبی را برای بهره برداری نیروی انسانی در سازمان فراهم کند تا منابع انسانی با مشارکت بیشتر، اعتماد متقابل و افزایش دانش حرفهای خود، قادر به انجام تعهدات خود در برابرسازمان باشند . - Gyvryan & DindarFarkvsh, 2011 - رضایت شغلی تابعی از سرمایه اجتماعی و بالاخص شبکه روابط اجتماعی میان همکاران است این روابط و مناسبات مبتنی بر اعتماد بین همکاران نقش مهمی در شکوفایی استعدادهای ذاتی افراد دارد. چنانچه تحقیقات انجام شده در ارتباط با رضایت شغلی نشان میدهد ضعف در نظام ارتباطی بین کارکنان میتواند بر رضایت شغلی آنها تأثیر منفی داشته باشد - مطلق و همکاران، . - 99 :1391
-1-2 ابعاد سرمایه اجتماعی
پاتنام سرمایه اجتماعی را با سه مولفه - شبکهها، هنجارها و اعتماد - به عنوان ویژگی سازمان اجتماعی تعریف مینماید. در اندیشه پاتنام سرمایه اجتماعی بیش از جمع مولفههای تشکیل دهنده آن است. به عبارت دیگر، وقتی امتیازات شبکه-ها، هنجارها و اعتماد را در یک جامعه با هم جمع کنیم، بیشتر از امتیازات آنها به صورت جداگانه خواهد شد.
