بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان ابتدایی انجام شد . این پژوهش به روش توصیفی از نوع همبستگی صورت گرفته است. جامعهی مورد مطالعه تمامی معلمان مقطع ابتدایی آموزش و پرورش شهر زرقان در سال تحصیلی 93- 94 میباشد که بالغ بر 200 نفر است. نمونه گیری با استفاده از روش نمونهگیری خوشه ای تک مرحله ای انتخاب گردید. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامههای استاندارد ویژگی شخصیتی نئو، استرس شغلی استاینمتز و فرسودگی شغلی مسلش بهره گرفته شد و برای تجزیه و تحلیل دادهها در سطح آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از تحلیل رگرسیون و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد از بین ویژگیهای شخصیتی معلمان - روانرنجوری ، برون گرایی ، دلپذیر بودن ، انعطافپذیری و مسئولیت پذیری - تنها روانرنجوری با استرس شغلی در سطح یک درصد رابطه مستقیم معنیدار دارد. سایر ویژگیهای شخصیتی با استرس شغلی رابطه معنیدار ندارند و همچنین فرسودگی شغلی با روانرنجوری در سطح یک درصد رابطه مستقیم معنیدار و با انعطافپذیری و توافقپذیری رابطه معکوس معنی دار دارد. برونگرایی و وظیفه شناسی با فرسودگی شغلی رابطه معنی دار ندارد.
کلمات کلیدی: ویژگیهای شخصیتی، استرس شغلی، فرسودگی شغلی
مقدمه
با پیچیده تر شدن روز افزون جوامع امروزی، رسالت سازمان ها برای برآوردن انتظارات جوامع،حساس تر و مهم تر می شود .به طوری که می توان اذعان کرد که دنیای ما دنیای سازمان هاست و آنچه امروز در بین اهل فن و به اتفاق نظر به یقین تبدیل شده، نقش اساسی نیروی انسانی به عنوان عامل گرداننده اصلی سازمان هاست. به عبارت دیگر ، انسان ها به کالبد سازمان جان می دهند. بی تردید نیروی انسانی کارآمد و خود انگیخته می تواند برای رشد خود و توسعه و دستیابی به هدف های برنامه ریزی شده سازمان، بیشترین کارآرایی را داشته باشد . با توجه به حساسیت سازمان آموزش و پرورش ، برای دستیابی و اجرای موفقیت آمیز هر فعالیت آموزشی افزون بر منابع مالی، وسایل و فناوری ، وجود نیروی انسانی سالم و متعهد ، نقش اساسی را ایفا می کند .
به عبارت دیگر تعهد کاری و واکنش عاطفی فرد نسبت به کار وهمچنین بالا بودن سلامت روانی، میزان تولید و قابلیت کار را بالا می برد - وحدانی و همکاران،. - 1391فرسودگی شغلی1 واژه ای برای توصیف دگرگونی های منفی نگرش ، روحیه و رفتار در رویارویی بافشارهای روانی مربوط به کار است. این فرسودگی بیشتر در شغل هایی پدید می آید که افراد زمان زیادی از ساعت های کاری را در ارتباط نزدیک با سایر مردم می گذرانند. رایج ترین تعریف از فرسودگی شغلی را ، مازلاک2 و جکسون3 ارائه نمود ه اند . فرسودگی شغلی نشانگانی روان شناختی شامل خستگی هیجانی مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی می باشد - شوفلی4، مازلاک و مارک5 ،. - 1994
یکی از نتایج مهم این استرس ها فرسودگی شغلی معلمین می باشد .چنانچه راسل - 1987 - 6 بر این اعتقاد بود که فرسودگی شغلی یکی از نتایج استرسهای مختلف است که تجربه می شود و به صورت علائم جسمانی - سردرد و زخم معده - و روانی - افسردگی وخشم - و رفتاری - افت کاری و غیبت - ظاهر می شود .بررسی های انجام شده درباره فرسودگی شغلی درمعلمان نشان داده است که در شرایط کاری یکسان ، افراد به یک اندازه دچار فرسودگی نمی شوند و به بیان دیگر ، فرسودگی، از تعامل عوامل بی شماری از جمله عوامل فردی ، میان فرد ی ، شغلی و ویژگی های شخصیتی پدید می آید - شوفلی و همکاران ، . - 1994
معلمان با استرس های مختلفی مواجه هستند یکی از پیامدهای این استرس ها بروز فرسودگی شغلی در بین معلمان است این فرسودگی ناشی از عکس العمل مر بوط به استرس، عوارض زیادی در سازمان ودر خانواده و زندگی اجتماعی و فردی برجای می گذارد .از مهمترین آن ها می توان غیبت کارکنان از کار،تأخیرهای متوالی، شکا یت های مختلف روان تنی، کشمکش و تضاد در محیط کار، تغییر شکل تدریس با مشاغل دیگر و در نهایت ترک خدمت را نام برد . هنگامی که فرسودگی شغلی رخ می دهد، فقدان روزافزون واقع بینی، کاهش انرژی در ادامه فعالیت های سودمند، از دست دادن فلسفه نهایی زندگی،فقدان احساس همدردی و اختلالات روحی و جسمی پدیدار می شوند .برای فائق آمدن بر این مشکلات باید با استرسهای روانی، فرسودگی شغلی مقابله کرد - نقدی، . - 1389
امروزه یکی از جنبه های مهم زندگی هر فردی را شغل وی تشکیل می دهد . شغل ، علاوه براین که هزینه های زندگی ما را تامین می کند ، نیازهای روانی ما، از قبیل تحرک روانی و بدنی ، تماس اجتماعی ، احساس خود ارزشمندی ، اعتماد و توانمندی را نیز ارضا می نماید. در زندگی همه افرادی که دارای شغلی هستند استرس وجود دارد و به گونه های مختلف بر آنها فشار روانی وارد می کند. تحولات شغلی مانند تغییرات سازمانی ،تغییر حقوق و دستمزد ، ترفیعات شغلی ، ارتباط با مراجعان ، اضافه کاری و دگرگونی های اجتماعی موضوعاتی هستند که به شکلی برفرد فشار آورده و او را دچار آشفتگی ، نگرانی و اضطراب می نماید. سلامتی انسان می تواند در اثر وجود استرس های شغلی دگرگون شده وعدم تعادل در حالت جسمی وروانی وی پدیدار شود.
استرس های طولانی و مداوم محیط کار می تواند باعث بروز فرسودگی شغلی1 شده و مسایلی چون استعفا ، غیبت های مکرر، کاهش انرژی وکاهش بازده کاری را به دنبال آورد . عوامل مختلفی بر استرس شغلی2 و فرسودگی شغلی موثرند که یکی از این موارد ویژگی های شخصیتی است - جلالی فراهانی و همکاران، . - 1390تفاوت در مشخصات فردی مانند شخصیت یکی از مهم ترین عوامل ایجاد کننده ی استرس شغلی است به عبارت دیگر ، چیزی که برای یک نفر استرس زاست ممکن است برای دیگری مهم نبا شد . بنابراین شخصیت فرد ، می تواند نقش مهمی در عملکرد شغلی وی داشته باشد ؛ زیرا انگیزش و نگرش وی رابه شغل وشیوه ای که فرد به اقتضائات شغلی پاسخ می دهد مشخص می کند - وحدانی و همکاران،. - 1391استرس شغلی و فرسودگی شغلی ناشی از آن علل عمده عوارض جسمی و روانی در نیروی انسانی شاغل بخصوص درحرفه های خدمات انسانی - معلمی - بوده و نیز در کاهش کارآیی آنها مؤثر می باشد با توجه به
