بخشی از مقاله
چکیده
در قرآن کریم هر لفظ براي دلالت بر مفهومی خاص به کار می رود و با در نظر داشتن ظرافتهاي معنایی، در جاي خود، بهترین لفظ است. هدف نگارنده تحلیل ادبی و زبان شناختی متن سوره انشقاق به منظور دریافت بهتر پیام آن توسط مخاطب می باشد.
روش تحقیق حاضر، کتابخانه اي است. در این پؤوهش، مطابقت لفظ و معنی در سوره انشقاق و برخی عوامل ساختاري مؤثر بر آن از دو دیدگاه ادبی و زبان شناختی بررسی شده است.در تحلیل ادبی متن این سوره ، بلاغت و موسیقی آیات و رابطه آنها با رسایی متن و در تحلیل زبان شناختی آن، دو اصل مهم زبان شناسی متن مدار یعنی انسجام متنی و توازن مدّ نظر قرار گرفته اند. به روابط انسجامی در متن سوره، در دو سطح نحوي و واژگانی و به فرایند ادبی توازن در سه سطح آوایی، واژگانی و نحوي پرداخته شده است.
-1 مقدمه
قرآن کریم به زبان عربی مبین و در نهایت فصاحت و بلاغت بر پیامبر - ص - نازل شد و مهارت عرب ها را که در شیوایی گفتار و سخنوري، سرآمد بودند ، خرق عادت نمود. زبان اصلی قرآن زبان هدایت جان و دل مردم است. خداوند با آیات قرآن، حقایق و معانی الهی را براي مردمان مخاطب خویش بیان و تبیین می کند و در سطح معرفت و عقلهایشان با آنها سخن می گوید.عرب ها پیوسته با بلاغت و ادب سرو کار داشته و توجه آنها معطوف به لغت و اسلوب هاي مختلف بیان بوده و در سایر علوم به غیر ازآداب لغت و علوم مشابه در نهایت ظعف و انحطاط بوده اند
در چنین فضایی آیات قرآن به پیامبر - ص - نازل شد و مردم عرب را با آن قدرت فصاحت و بلاغتی که داشتند به تحدي با قرآن دعوت کرد. جاذبه زیبایی و بلاغت قرآن به حدي اعجاز آور است که تمام شاعران و سخنوران و ادیبان را واداشت تا به ناتوانی خود در مقابل قرآن اعتراف کنند.
این جاذبه و بلاغت آیات به گواهی تاریخ،باعث جلب توجه افراد و جمعیت ها به دین اسلامی بوده است حتی بسیاري از کسانی که باپیامبر اسلام نهایت دشمنی و لجاج داشته اند، وقتی چند آیه از قران را می شنیدند بی نهایت نرم می شدند و به او می گرویدند.
محققان از قرون اولیه اسلام تا کنون به تدریج دیدگاههاي گوناگونی را پیرامون اعجاز قرآن مطرح کرده اند.قرآن کریم از وجوه مختلف معجزه است و در نگاه کلی می توان،اعجاز قرآن را به دو قسم بیانی یا ساختاري و معنایی یا محتوایی تقسیم کرد.دیدگاه اعجاز بیانی به جنبه هاي ظاهري و ساختاري الفاظ قرآن و ظرافت هاي بلاغی نظر دارد و بر این عقیده استوار است که ساختار بیانی قرآن با برخورداري ازویژگیهاي ما فوق بشري،عجز بشر از هماوردي با آن را در پی داشته است.
بررسی اعجاز زیبایی و تحلیل ادبی قرآن این مساله را مد نظر دارد که قرآن چه قالب و صورتی یعنی چه زبان و سبک ساختاري را براي انتقال پیام و محتویاتش یا به عبارت دیگر جهان بینی،ارزش ها و قوانینش به کار می گیرد قرآن، درعین هماهنگی با قانون مندي هاي زبان متداول عصر بعثت، داراي سبکی بی سابقه و نو بنیاد و ساختاري هماهنگ و شبکه اي پیچیده از ارتباط میان الفاظ و معانی است که با دیگر روش هاي بیانی و سخن سرایی مانند خطابه،قصیده،رجز و سجع شناخته شده ي جاهلی تفاوتی اساسی دارد."سبک بدیع و اختصاصی قرآن داراي ظرافت شعر،آزادي مطلق نثر و لطافت سجع می باشد، بی آنکه از معایبشان چیزي در آن یافت شود
ویژگی الفاظ قرآن انتخاب دقیق و حساب شده و تناسب شان با معانی و نیز قرار گرفتن در جایگاه مناسب خویش در جملات و هماهنگی انها با واژه هاي قبل وبعد از خود است به عبارت دیگر در قرآن هر لفظ براي دلالت بر مفهومی خاص به کار می رود و با در نظر داشتن ظرافتهاي معنایی،در جاي خود بهترین لفظ است .
هماهنگی لفظ و معنی در قرآن،یکی از ابعاد گسترده اعجاز بیانی آن است و بدین معنی است که انتخاب مناسب الفاظ و تعابیر و شیوه بیان آنها در قران،معناي مورد نظر را به بهترین وجه به خواننده القا می کند.محققان مختلف از قدیم الایام این بحث را تحت عناوین متفاوتی مانند نحوه گزینش و چینش واژگان در بافت آیات،موسیقی آیات،فنون بلاغی به کار رفته درآنها و نظم در قرآن بررسی کرده اند.
قرآن شاهکاري ادبی است . در هر اثر ادبی بر جسته،هر عنصر صوري در درون اثر ادبی در خدمت محتواي اثر است . در قران نیز عناصر صوري همچون الفاظ ،فصاحت و بلاغت،نظماهنگ،سبک و اسلوب و لحن در خدمت هدف آیه می باشند
