بخشی از مقاله
مقدمه
گروههای معنایی که برای بیان هر یک از کنشهای گفتاری: سلام، خداحافظی، تبریک، معذرتخواهی، خطاب، درخواست و ... به کار میروند، بسیارند و محدود به یک فرمول نمیشوند. برخی فرمولهایی که برای بیان کنشگفتاری معذرتخواهی به کار میروند. این کنشگفتاری به طور گستردهای در معانی ضمنی بیان احترام استفاده میشود. مقصود از مفهوم ضمنی کلمه، معنای اضافی کلمه است. در درون متن، کلمه ممکن است معانی جدید واژگانی و سبکی، که بر پایه معنای اصلی آن شکل گرفته است، بیابد.
غالباً گروههای معنایی کنشگفتاری معذرتخواهی در داخل متن مفهوم ضمنی بیان احترام را مییابند. معذرتخواهی با مفهوم احترام را میتوان به دو دسته بزرگ زیر تقسیم کرد: در گروه اول از این کنش گفتاری به طور گستردهای برای خطاب، درخواست و پرسش استفاده میشود.در شرایط برهمخوردن دو اصل ادب و همکاری، کنشگفتاری معذرتخواهی در شرایط زیر به کار میرود: ٌ - بیان مخالفت و عدم توافق با مخاطب - برهمخوردن اصل توافق - ، برهم-خوردن کیفیّت گفته بیان شده، برهمخوردن کمیت گفته بیان شده، در چارچوب موضوع بحث باقی نماندن، ِ - عدم وضوح و روشنی روش بیان، برهمخوردن شرایط حفظ ادب.
کنشگفتاری معذرتخواهی در نقش خطاب، درخواست، پرسش
در فرهنگ روسی کمتر از معذرتخواهی در نقش خطاب، زمینهسازی برای بیان درخواست و یا مطرح کردن پرسش استفاده میشود. در این فرهنگ این مفاهیم بیشتر به کمک دیگر ابزار زبانی، منجمله درخواست مستقیم در قالب پرسش و کنشهای گفتاری مستقیم به کمک ولی با این وجود نباید استفاده از معذرتخواهی را در این نقش نادیده گرفت. همچنین باید افزود که طی سالهای اخیر، پس از فروپاشی شوروی و با ایجاد شرایط ارتباط مردم روسیه با دیگر فرهنگها، این روند رو به تغییر است و گرایش به بیان درخواست، پرسش به کمک کنش - گفتاری معذرتخواهی در این زبان افزایش یافته است.
مدیر با صدای ملتمسانه او را اینگونه خطاب کرد: ببخشید، ایوان پیترویچ ،همانگونه که گفته شد، از کنشگفتاری معذرتخواهی در نقش خطاب به منظور جلب توجه مخاطب استفاده میشود. در بسیاری موارد از این کنش به عنوان ابزاری برای خطاب به فرد غریبه و یا فردی که در مقام بالاتری قرار دارد، استفاده میشود. به عبارت دیگر از معذرتخواهی در نقش خطاب زمانی استفاده میشود که گوینده و شنونده در مختصات غریبه و غیرخودی قرار داشته باشند و یا فاصله زیادی از نظری سنی و یا موقعیت اجتماعی بین ایشان وجود داشته باشد. دیگر کاربرد معذرتخواهی، استفاده از این کنشگفتاری برای ادای احترام و پیشزمینه سازی برای طرح درخواست و یا پرسش است. در خیابان و در مکانهای عمومی بسیار پیش میآید که مجبور میشویم از دیگران درخواست کمک کنیم و یا از عابری پرسشی بکنیم.
