بخشی از مقاله
چکیده:
در مقاله حاضر، تحلیل استنادی و محتوایی بروندادهای علمی حوزه کتابخانه دیجیتال در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش از نوع علمسنجی و با رویکرد کمی و کیفی انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر را 75 مقاله علمی - پژووهشی تشکیل میدهند که از سه پایگاه مگ ایران، نورمگز و اس. آی. دی استخراج شدهاند. بررسی متون بازیابی شده در حوزه کتابخانه دیجیتال نشان داد که نوروزی و حریری بیشترین تألیف را در این حوزه داشتهاند. مجله مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات بیشترین مقاله این حوزه را منتشر کرده و سالهای 1389 و 1390 نیز پرتراکمترین سالهای انتشار مقالات حوزه کتابخانه دیجیتال بوده است. در بخش تحلیل استنادی 75مقاله جمعاً 538 منبع فارسی داشتند که مقالات با %57 رتبه اول استناد منابع را کسب کردند. مولفان این حوزه به مقالات یعقوب نوروزی و مهدی علیپور حافظی بیشترین استناد را داده بودند. کتاب »کتابخانههای دیجیتالی« تألیف ویلیام آرمز بیشترین استناد را در میان سایر کتب دریافت کرده بود. نویسندگان این حوزه به مقالات منتشر شده به فصلنامه کتاب بیشترین استناد را داده بودند و مقاله »شاخصهای ارزیابی کتتابخانه های دیجیتالی« بیشترین استناد را کسب کرده بود. از 75 مقاله علمی - پژوهشی که در یک دهه اخیر در ایران در حوزه کتابخانه دیجیتال منتشر شده، تنها سه مقاله به صورت تخصصی و ویژه مبحث مالکیت فکری را مورد بررسی قرار دادهاند.
مقدمه
امروزه استفاده از سیستم های نوین اطلاعرسانی به عنوان جزئی ضروری از زندگی انسان قرن 21 درآمده است. در عصر حاضر که جوامع علمی از امکانات ارتباطی گستردهای بهرهمند هستند، این توقع به وجود میآید که پژوهشگران و محققان، دانسته های خود را با توجه به تاثیر انکارناپذیر کتابخانه دیجیتالی و منابع الکترونیکی در دستیابی به اطلاعات و گسترش روند تحقیقات روزآمد نموده و به هر ترتیب از توان اطلاعاتی موجود در کتابخانه دیجیتالی استفاده نمایند - سعادت و عصاره . - 1390 کتابخانههای دیجیتال را میتوان اشکال جدیدی از نهادها و سازمانهای اطلاعاتی، نظامهای بازیابی اطلاعات چندرسانهای، یا نظامهای پشتیبان تولید، سازماندهی، جستجو و بازیابی محتوای دیجیتالی به شمار آورد. اما کارکرد کتابخانههای دیجیتال فقط محدود به این عوامل نیست؛ این کتابخانه ها ابزاری برای مدیریت دارایی و سرمایه دیجیتال، تجارت الکترونیکی، نشر الکترونیکی و آموزش و یادگیری الکترونیکی هستند. پیشرفتها در زمینه نظامهای اطلاعاتی کتابخانههای دیجیتال، روش های دسترسی و برقراری ارتباط افراد با اطلاعات را تغییر داده و مفهوم کتابخانهها را به فراتر از مرزهای فیزیکی آن گسترش داده است. این نظامها پتانسیل توانمندسازی کاربران - نه فقط کتابداران - را به منظور تولید، ویرایش و انتشار مجموعه های اطلاعاتی جدید دارند - امانالهی نیک، علیپور حافظی و مطلبی . - 1393
کتابخانه دیجیتال، به لحاظ نوظهور بودن و همچنین، رشد چشمگیر، حوزه جالب و قابل توجهی برای کنکاش و انجام پژوهش های علمی - اعم از نظری و علمی - است؛ با این حال، با وجود اشتهار، اهمیت و تنوع تولیدات علمی مربوط به آن، مقالههای متنپژوهانه معدودی در این باره تألیف شده است - اسفندیاری مقدم و بیات . - 1387 انجام پژوهشهای این چنینی بسیار مفید است، زیرا میتواند همچون نقشه راه پژوهشگران، طراحان و کاربران عمل کند. از این رو، مقاله حاضر، بر آن است که متون مرتبط - علمی-پژوهشی - در حوزه کتابخانه دیجیتال را به روش علمسنجی تجزیه و تحلیل و موضوعات و مباحث عمده آن ها را استخراج نماید. علمسنجی یکی از رایج ترین روشهای ارزیابی فعالیت های علمی است که در سیاستگذاریهای علمی کاربردهای فراوانی دارد. علم سنجی به سنجش علم و بررسی میزان رشد آن در طی سالیان میپردازد. تحلیل استنادی یکی از روشهای علمسنجی است که به ارزیابی متون علمی بر اساس شمارش استنادهای تعلق گرفته به آن متون میپردازد - عصاره، . - 1377 تحلیل استنادی برای ارزیابی عملکرد و موفقیت پژوهش نیز مورد استفاده قرار گرفته است. این امر زمینهساز بررسی رتبهبندی مجلات، گروه های آموزشی، دانشگاهها، مراکز پژوهشی، و دانشمندان و محققان شده است. در این رویکرد، اصل این است که استنادها، حتی استنادهای منفی که اثر استنادشونده را رد یا تصحیح می کنند، مقیاسی از تأثیر و نفوذ در علماند. بنابراین، هرچه یک مقاله بیشتر مورد استناد قرار گیرد، به همان نسبت بیشتر در جامعه علمی شناخته میشود. در حقیقت، جامعه علمی مجموعه بزرگی از همکاران است که ارزش یک مقاله را
