بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت آثار منتشر شدهی علامه محمدهادی معرفت - ره - است. روش پژوهش، تحلیل استنادی است و برایتجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و نرمافزار آماری اکسل استفاده شده است. برای این منظور کلیه آثار علامه آیتالله معرفت - ره - از وبسایتها و پایگاههای اطلاعاتی گردآوری شده و گروهبندی موضوعی آثار نیز با استناد به دستهبندی موضوعی سایت حفظ و نشر آثار علامه آیتالله محمدهادی معرفت - ره - انجام شده است. از مجموع 440 اثر موجود، 205 اثر با محوریت موضوعی قرآنی، 110 اثر با محوریت موضوعی فقهی اصولی، 60 اثر با محوریت موضوعی اعتقادی و 65 اثر با موضوعات دیگر - سایر - نگارش شدهاند. هم چنین از مجموع 440 اثر، 238 اثر دارای متن و 202 اثر فاقد متن میباشد. از 238 اثر دارای متن 126 اثر قرآنی، 58 اثر فقهی اصولی، 23 اثر اعتقادی و 31 اثر با سایر موضوعات نگارش شده است. به منظور تحلیل استنادی نیز از بین 238 اثر دارای متن، 92 اثر که دارای منابع مآخذ بودند، براساس تعداد کل منابع و مآخذ استناد شده، قالب اثر - مقاله، کتاب و ... - ، زبان اثر - فارسی، عربی، انگلیسی و ... - ، شناسایی منابع هسته و میزان خوداستنادی مورد بررسی قرار گرفتهاند.
مقدمه
استنادها یکی از عناصر شاخص نگارش علمی محسوب میشوند و نقشی بارز در تولید و نشر اطلاعات دارند. بیان صحیح و دقیق منابع هر مقاله، علاوه بر آنکه امکان دسترسی سریع به اصل مقاله مورد نظر را فراهم میکند، نشاندهنده اعتبار علمی مجله و نویسندگان مقاله است.
سندیسون معتقد است استناد، تنها مجموعهای از اطلاعات کتابشناختی در پایان هر مقاله به عنوان یادداشتهای آخر، پانویسها و غیره یا دادههای استخراج شده از نمایه استنادی نیست. در حقیقت استناد، نشاندهنده تصمیم یک نویسنده بوده که میخواهد رابطه بین مدرکی را که در دست تهیه دارد با نوشته دیگر نشان دهد - رضائیان، 1391، ص . - 35 از اینرو، شالوده و ساختار نظاممند هر مقالهای را استنادهای آن تعیین کرده و پیکره دانشی که در یک مقاله نمود پیدا میکند نیز بر پایه استنادها و ارجاعاتی است که در آن مقاله وجود دارد. همچنین هر ارجاع، احترامی است که یک مدرک برای مدرکی دیگر قائل میشود. به بیانی دیگر، استنادها نوعی پیوند میان آراء و مفاهیم پراکنده پژوهشی به شمار میروند.
روش تحلیل استنادی نیز بر مبنای مفهوم استناد استوار است. تحلیل استنادی یکی از حوزههای فرعی کتابسنجی و علمسنجی است که بااستفاده از روشهای آماری به تجزیه و تحلیل استنادهای موجود در منابع و مدارک میپردازد. تحلیل استنادی از استنادهای منابع علمی برای برقراری، تحلیل و درک میان منابع علمی و یا محققان استفاده میکند. از این روش برای درک ریشه تاریخی یک اندیشه میتوان استفاده کرد - عمرانی، 1386، ص . - 47 از آنجا که در انجام هر فعالیت علمی، آگاهی از فعالیتهای علمی مرتبط که در گذشته انجام شده، ضروری است؛ بر آن شدیم تا با بررسی آثار علامه آیتالله محمدهادی معرفت - ره - ، ارتباط اندیشهها و قلمرو فکری ایشان را با سایر آثار مرتبط، از طریق تحلیل منابع استنادی مورد بررسی قرار دهیم.
بیان مساله
با استفاده از تحلیل استنادی، محققان میتوانند الگوی رفتار علمی نویسندگان، وضعیت مقالات و میزان مشارکت علمی محققان را در تدوین مقالات به شیوه علمی تحلیل نمایند. پدیدآورندگان مقالات به گونههای مختلف، به منابع استناد میکنند و این منابع میتوانند از لحاظ نوع محمل، زبان، زمان و ... بررسی شوند. در این پژوهش، استنادهای مقالات تألیفی علامه آیتالله محمدهادی معرفت - ره - مورد بررسی قرار گرفته تا بدین وسیله الگوی رفتار استنادی و روابط موجود میان متن مقالات و مآخذ آنها در استفاده از منابع اطلاعاتی مشخص شود. از نتایج حاصل از ارزیابی مولفههای مورد نظر، میتوان خط فکری و علمی ایشان را در موضوعات مختلف و همچنین منابع هسته کلان موضوع تفسیر و علوم قرآنی را در زیرگروههای موضوعی این حوزه شناسایی نمود.
هدف پژوهش
این پژوهش بر آن است تا با استفاده از روشهای کتابسنجی و تحلیل استنادی، مقالات تالیفی منتشر شده علامه آیتالله محمدهادی معرفت - ره - را بررسی و تحلیل نموده و ضمن پاسخ به پرسشهای زیر، به اهداف فرعی این پژوهش دست یابد.
-1 تعداد کل آثار علامه محمدهادی معرفت به تفکیک زبان و دارا بودن متن چقدر است؟
-2 وضعیت آثار علامه محمد هادی معرفت به تفکیک موضوع و زبان چگونه است؟
-3 وضعیت آثار علامه محمدهادی معرفت به تفکیک نوع اثر چگونه است؟
-4 تعداد کل استنادها و میانگین استناد هر مقاله به طور کلی و تفکیکی در چهار حوزه موضوعی چقدر است؟
-5 منابع مورد استناد مقالات به چه زبانهایی است؟
-6 میزان استفاده از انواع منابع مختلف اطلاعاتی چگونه است؟
-7 میزان شمار منابع استنادی و همچنین میزان خوداستنادی نویسنده چگونه است؟
روش و جامعه پژوهش
پژوهش حاضر، از نوع پیمایشی و به روش تحلیل استنادی است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و نرمافزار آماری اکسل استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر، کلیه آثار علامه محمدهادی معرفت - ره - است که مقالات ایشان، نمونه مورد مطالعه این پژوهش میباشد. برای این منظور کلیه آثار نگارش شده توسط ایشان از سایت حفظ و نشر آثار علامه آیتالله محمدهادی معرفت ، پایگاههای اطلاعاتی - مگایران ، ایرانداک ، نورمگز ، پایگاه اطلاعاتی جهاد کشاورزی ، پرتال جامع علوم انسانی و کتابخانه ملی ایران - و موتورهای جستجوی علمی - گوگل اسکالر و علم نت - با کلیدواژه »محمدهادی معرفت « گردآوری شدهاند. جهت گروهبندی موضوعی مقالات نیز از دستهبندی موضوعی سایت حفظ و نشر آثار علامه آیتالله محمدهادی معرفت در 4 گروه موضوعی »قرآنی«، »فقهی اصولی«، »اعتقادی« و »سایر« استفاده شده است. از آنجا که برای تحلیل استنادی، آثار دارای منابع و مآخذ مورد بررسی قرار میگیرند، مقالات دارای متن و دارای منابع و مآخذ ، استخراج و منابع و مآخذ مقالات هر دسته از گروههای موضوعی به صورت جداگانه لیست شده و مورد بررسی قرار گرفتند.
