بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تحلیل انرژي و اقتصادي نیشکر در استان خوزستان پژوهشی در سال 1388 در کشت و صنعت دعبل خزاعی انجام شد. در این تحقیق کل انرژي هاي ورودي 84/125 کیگازول بود که انرژي لازم براي آبیاري - مستقیم و غیر مستقیم - 59 درصد انرژي هاي ورودي بوده و بیشترین سهم را در مصرف نهادهها به خود اختصاص داد.
پس از آن به ترتیب انرژي سوخت و روغن با 15/89 درصد، کود شیمیایی با 12/72 درصد، قلمه با 10/69 درصد، سم با 4/95 درصد، ماشینها و ادوات و حمل و نقل با 2/56 درصد و انرژي نیروي انسانی با /69 درصد قرار گرفتند.
انرژي خروجی از مزارع 386/36 گیگاژول و نسبت انرژي و بهرهوري انرژي نیز به ترتیب برابر 4/59، 883/2 کیلوگرم بر گیگاژول بودند. مجموع کل هزینههاي تولید برابر با 28389624/52 ریال محاسبه شد که هزینههاي نیروي انسانی با 25/03 درصد بیشترین مقدار هزینههاي تولید بود.
مقدمه
نیشکر محصولی مهم، و داراي اهمیت غذایی زیادي است که علاوه بر تامین مواد قندي، تامین کننده مواد خام صنایع جانبی نیز میباشد. حدود 60 درصد قند تولیدي جهان از نیشکر و مابقی از چغندر تامین می شود. از نیشکر، غذا، علوفه، فیبر و دهها محصول جانبی دیگر تولید می شود. براي تولید نیشکر، انرژي به طور مستقیم در عملیات خاك ورزي، کاشت، داشت و برداشت و به طور غیر مستقیم در تولید نهاده هایی از قبیل آفت کشها، کود شیمیایی و ماشینها، ذخیره سازي و حمل و نقل محصول، احداث زهکش و تسطیح اراضی و سایر نهادههایی که در ارتباط با تولید محصول میباشند، مورد استفاده قرار میگیرند.
بنابراین محاسبه میزان انرژي در بخش هاي مختلف تولید این محصول می تواند زمینه ساز شناسایی گلوگاه هاي هدر رفت انرژي و تشخیص میزان آن به منظور استفاده بهتر از انرژي در تولید نیشکر باشد. خان و همکاران - 2008 - نشان دادند که: کل انرژي ورودي براي مزارع راتون 5563/6 کیلووات ساعت، براي مزارع پلنت 13679/5 کیلووات ساعت، کل انرژي خروجی براي مزارع راتون 85858/5 کیلووات ساعت و براي مزارع پلنت 72649.5 کیلووات ساعت میباشد.
بازده انرژي در مزارع راتون 15/43 و براي مزارع پلنت 5/31 میباشد انرژي ویژه نیز براي مزارع راتون 0/11 کیلو وات ساعت در هر کیلو گرم و براي مزارع پلنت 0/31 کیلووات ساعت در هر کیلو گرم بود. بررسی هاي اقتصادي در مورد وضعیت موجود واحدهاي تولید کشاورزي با استفاده از ابزارهاي مختلفی چون محاسبه بهرهوري نهادهها، گامی موثر در تخصیص بهینه این نهاده هاست.
دي بیر و همکاران - 1993 - گزارش کردند که در صورتی که از تکنولوژي هاي جدید استفاده نشود مکانیزاسیون بیش از %50 هزینههاي تولید نیشکر را شامل میشود.
خان و همکاران - 2008 - نشان دادند که هزینه تولید در مزارع راتون نیشکر 674 دلار و در مزارع پلنت 1018 دلار است. سود ناخالص براي مزارع راتون نیشکر 657 دلار و براي مزارع پلنت 170 دلار و نسبت درآمد به هزینه در مزارع راتون 1/85و براي مزارع پلنت 1/19 است. بنابراین بررسی سیستم تولیدي نیشکر ازدیدگاههاي حیاتی و حایز اهمیتی نظیر انرژي و اقتصادي و ارائه راهکارهاي مناسب ضروري است.
مواد و روشها
این پژوهش در سال 89 در کشت و صنعت دعبل خزاعی واقع در 25 کیلومتري جاده اهواز- آبادان که داراي عرض جغرافیایی 31° تا31° 10´ شمالی و طول جغرافیایی 48° 36´ تا 45° شرقی است انجام شد. داده هاي مورد نیاز در این تحقیق شامل: میزان مصرف نهادهها به ترتیب شامل کود و مواد شیمیایی، قلمه، ساعات استفاده از نیروي کار، آب، ساعات استفاده از ماشینها، هزینه هاي عملیاتی ، هزینه نهادهها، هزینههاي پرسنلی شاغل در بخش تولید، هزینه هاي بالاسري، هزینههاي تعمیرات و قطعات و لوازم مصرفی میباشند که به صورت جداول آمار و اطلاعات سالیانه و مصاحبه حضوري با کلیه افرادي که به نحوي با عملیات اجرایی در ارتباط بودند از جمله مدیران واحدها، مدیران میانی و کارگران و رانندگان هر یک از بخشهاي عملیاتی گردآوري شد.
انرژي الکتریکی که براي پمپاژ آب از ایستگاه پمپاژ اصلی، ایستگاه پمپاژ ثانویه و زهکش آب اضافی به بیرون استفاده میشود از روي قبوض برق بخش کشاورزي قرائت شد. به منظور تحلیل انرژي از شاخصهاي نسبت انرژي و بهرهوري انرژي به منظور تحلیل اقتصادي هزینه تمام شده یک کیلوگرم نیشکر محاسبه شد. براي بدست آوردن میزان انرژي نهادهها و انرژي ستاده لازم است تا ارزش نهاده ها و ستاده هاي مورد استفاده را با استفاده از معادلهاي انرزي ارائه شده در جدول 1 ارائه شده است که توسط محققان به انرژي به تبدیل کرد.
جدول-1هم ارز نهادههاي انرژي در تولید نیشکر
به منظور محاسبه نسبت انرژي در تولید از رابطه - 1 - که نشان دهنده کارایی مصرف انرژي میباشد استفاده شد
رابطه
انرژي ورودي/ انرژي خروجی = نسبت انرژي
براي محاسبه بهرهوري انرژي بر حسب کیلوگرم بر مگاژول از رابطه - - 2 که بیانگر کیلوگرم محصول تولیدي به ازاي واحد انرژي ورودي است استفاده شد.
نحوه محاسبه هزینهها:
هزینه هاي عملیاتی که برابر هزینه هاي عملیات آبشویی، تهیه زمین براي تسطیح، تسطیح و نقشه براداري، تهیه زمین براي کشت و کشت به اضافه هزینه هاي داشت و برداشت و راتونینگ میباشد. هزینه نهادهها شامل کود و سموم شیمیایی، قلمه، آب مصرفی، هیدروفلوم و متعلقات آن است. هزینههاي پرسنلی شامل نیروي انسانی شاغل در بخش تولید - شامل مدیران، روساي ادارات، کارشناسان، تکنسینها، دیپلم و زیر دیپلم و کارگران روزمزد میباشد - بود. هزینههاي بالا سري یا سر بار که شامل هزینههاي سر بار مستقیم و هزینههاي سربار غیر مستقیم میباشد و معادل 30 درصد هزینه تمام شده نیروي انسانی و هزینه عملیات کشاورزي در یک سال محاسبه میگردد
- هرمزي نژاد، . - 1384 هزینه تعمیرات و لوازم و قطعات مصرفی: این هزینهها معادل 20 درصد هزینه پرسنلی و هزینه عملیاتی است - هرمزي نژاد، . - 1384 پس از اینکه هزینههاي تولید یک هکتار نیشکر محاسبه شد آن را بر متوسط نیشکر تولیدي از مزارع در طول دوره بر حسب کیلوگرم تقسیم کرده تا متوسط هزینهها به ازاي تولید یک کیلوگرم نیشکر بدست آید.
نتایج و بحث
انرژي سوخت
کل سوخت مصرفی در دوره برابر با 237/53 لیتر در هکتار می باشد که متوسط انرژي سوخت مصرفی براي تولید نیشکر در این دوره زراعی با ضرب متوسط میزان سوخت مصرفی در هکتار در هم ارز انرژي آن بدست می آید.
بنابراین متوسط انرژي سوخت مصرفی معادل 13375/4 مگاژول در هکتار میباشد.
انرژي الکتریسته
الکتریسیته مصرفی در زراعت نیشکر در کشت و صنعت دعبل خزاعی به منظور پمپاژ آب از رودخانه و انتقال آن به ایستگاههاي پمپاژ ثانویه و دوباره پمپاژ آن به باکسهاي آبیاري براي مزراع در حال داشت و آبشویی و سپس پمپاژ آب از کلکتورها و ایستگاه زهکش و انتقال آن به بیرون از مزارع به کار میرود. متوسط انرژي الکتریکی مورد استفاده در کشت و صنعت در سالهاي 82-87 برابر 7200 کیلووات ساعت در هکتار می باشد و چون هر کیلووات ساعت انرژي الکتریکی معادل 3/6 مگاژول است پس انرژي الکتریکی 25923 مگاژول در هکتار میباشد.
