بخشی از مقاله
چکیده
محمد علی جمالزاده را پدر داستان نویسی مدرن ایران میدانند که با انتشار مجموعه یکی بود و یکی نبود گام بزرگی در پیشبرد داستان نویسی در ایران برداشت. در این مجموعه که شامل 6 داستان کوتاه است تمام دغدغه نویسنده استفاده از زبانی عامیانه و همه فهم در داستانش و بیان موضوعات و مضامین اجتماعی و مشکلات جامعه آن زمان خود میباشد. در این اثر به تبیین جامعه شناسانه این مجموعه بر اساس آراء جامعه شناس بزرگ فرانسوي پیر بوردیو پرداخته شده و سعی گردیده مفاهیم جامعه شناسی بوردیو ابتدا با زبانی ساده بیان شود و بعد عناصر اجتماعی داستانهاي یکی بود و نبود جمالزاده بر طبق آراء بوردیو سنجیده شود.
-1 مقدمه:
:1-1 بیان مسئله و ضرورت تحقیق:
در صدسال اخیر ضرورت مطالعات بین رشته اي در غرب کاملاً بر محققان حوزههاي علوم انسانی مشخص گردیده و در 20 سال اخیر نیز در ایران این ضرورت پذیرفته شده است و پژوهشگران حوزههاي علوم انسانی در مطالعات خود دربارة یک شاخه علمی از پزوهشهاي بین رشتهاي نیز استفاده کردهاند. بهرهگیري از نظریات و مفروضات جامعه شناسانه، روانشناسانه و آراء فلسفی و سیاسی در بررسیهاي متون ادبی باعث غناي بیشتر این تحقیقات شده و محققان ایرانی به ضرورت این موضوع پی برده اند.
استفاده از نظریات جامعه شناسانه در بررسی متون مختلف ادبی از این گونه است. پس از ترجمه کتابهایی درباب جامعه شناسی ادبیات توسط محمد مختاري و جعفر پوینده کم کم محققان ایرانی به نقش مطالعات جامعه شناسانه در متون ادبی پی بردند و از آن به بعد آثاري در رابطه با بررسی جامعه شناسانه متون ادبی فارسی در ایران به صورت کتاب و مقاله به رشته تحریر درآمد. به ویژه آن دسته از متونی که موضوعات و مضامینشان بیشتر دربارة جامعه و تحولات اجتماعی و شرایط یک جامعه خاص میباشد، ضرورت بررسیهاي جامعه شناسانه را در خود دارند. مجموعه داستان کوتاه یکی بود و یکی نبود از محمد علی جمالزاده اولین داستان کوتاه ایران با سبک و سیاقی جدید و شبیه به غرب است که بیشتر موضوعات و مضامین شش داستان موجود در این مجموعه بر حول عناصر و شرایط جامعه ایرانی در ایام مشروطه و پس از آن میچرخد. لذا در این مقاله به بررسی جامعه شناسانه یکی بود یکی نبود میپردازیم و از آنجا که پیر بوردیو جامعه شناس مطرح فرانسوي آراء منسجمتر و متقنتري درباب جامعه شناسی بویژه در ادبیات دارد این مجموعه داستان را بر اساس آراء او تحلیل جامعه شناسانه میکنیم.
:2-1 روش تحقیق:
در این پژوهش ابتدا به معرفی مختصر زندگی پیربوردیو و سپس به تبیین آراء او پرداخته شده و بعد، بحث به روي تحلیل یکی بود و یکی نبود بر مبناي نظریات جامعه شناسانه بوردیو متمرکز میشود. از آنجا که یکی از اساسیترین آراء بوردیو تعیین و تبیین شرایط تولید میدان ادبی است، به بررسی روند زندگی جمالزاده در خلق یکی بود و یکی نبود و اینکه چگونه سرمایه هاي فرهنگی و اجتماعی او منجر به خلق این اثر و عنوان پدر داستان نویسی براي او شد میپردازیم.
:3-1 پیشینه تحقیق:
در دو دهه اخیر پژوهشگران بسیاري در مقالات و کتب خود به بررسی متون نظم و نثر فارسی از منظر جامعه شناسانه پرداخته اند اما دربارة تحلیل یک متن ادبی فارسی بر اساس آراء پیر بوردیو در ایران تنها شهرام پرستش چنین کاري را در مورد بوف کور هدایت انجام داده است. البته دربارة این کتاب باید گفت که دکتر پرستش پیش از چاپ این کتاب، مقاله اي دربارة نظریه میدان و کنش بوردیو در سال 1386 نوشته اند و تمام مطالب این مقاله را عینا در همین کتاب هم آورده اند. البته نه اینکه این روش ایراد داشته باشد بلکه منظور ما این است پرستش در کتابش بیش از حد و به صورت بریده بریده و شاخه به شاخه آراء بوردیو را بررسی کرده و تمام هم و غم او این است که در قسمت کتابنامه منابع بسیاري براي نمایش وجود داشته باشد.
نویسنده پس از اینکه در دوفصل اول و دوم مطالب بسیاري درباب آراء بوردیو گفته در فصل سوم به میدان تولید ادبی ایران بر اساس آراء بوردیو پرداخته و در فصل چهارم به بررسی هدایت و بوف کورش از منظر بوردیو میپردازد اما درست در همینجا ضعف کار پرستش مشخص میشود و او در تحلیل بوف کور تنها به سایه هاي نظریات بوردیو میپردازد و بیشتر به همان چهارچوب بررسیهاي دیگر پژوهشگران در مورد بوف کور می رسد. البته در این زمینه نمیتوان چندان پرستش را مقصر دانست زیرا بوف کور درباب مسائل اجتماعی به معناي اعم و اخص مطلبی نگفته و طبیعی است چندان با آراء بوردیو همخوانی ندارد تنها در بحث علل و انگیزه هاي نوشتن بوف کور توسط هدایت و نوع رتبه اي که بوف کور در میدان ادبی ایران به خود مختص کرده، میتوان از آراء بوردیو کمک گرفت که پرستش هم همین کار را کرده است.
-2 متن:
:1-2 زندگی پیر بوردیو:
»پیر بوردیو در سال 1930 در دنگیون فرانسه متولد شد. او نوة یک دهقان و پسر یک کشاورز بود که مدتی هم پدرش پستچی روستاي بیه رن در لسوب فرانسه شده بود - «کلهون و لوئیک: » . - 52 :1383در سال 1962 ازدواج کرد و صاحب سه پسر شد. در اکول نرمال پاریس فلسفه خواند و در جریان جنگ استقلال الجزایر در سالهاي 1962-1958 م و زمانی که در ارتش فرانسه خدمت می کرد تحقیق انسان شناختیاي با عنوان جامعه شناسی الجزایر انجام داد که مبناي شهرت جامعه شناختی او شد - «همان: » . - 53در سال 1964م مدیر مطالعات اکول پراتیک شد و از سال 1981 م کرسی جامعه شناسی کالژ دوفرانس را در اختیار گرفت که قبل از او در اختیار ریمون ارون، موریس هالبواکس و مارسل موس بود - «جنکینز، » . - 11 :1385بوردیو در سال 1993 مدال مرکز ملی تحقیق علمی جایزه گافمن از دانشگاه کالیفرنیاي برکلی و در سال 2002 مدال انجمن انسان شناسی سلطنتی را دریافت کرد.
سرانجام زندگی پر نشیب و فراز او در 23 ژانویه 2002 به پایان رسید و در سن 71 سالگی در پاریس درگذشت - «استونز، .از او بیش از 30 کتاب و 400 مقاله منتشر شده که جامعه شناسی الجزایر، انسان دانشگاهی منطق عمل جستارهایی براي دست یافتن به جامعه شناسی تاملی - - 1990، زبان و قدرت نمادین - - 1991، جستارهایی در باب هنر و ادبیات - - 1993، تمایز، نقد اجتماعی داوري - - 1979 از مهمترین کتابهاي او هستند. پیر بوردیو دربارة شرایط اجتماعی کشور فرانسه و عوامل تاثیرگذار در روي آوردنش به جامعه شناسی چنین میگوید: »چرخشی که براي حرکت به سوي جامعه شناسی لازم بود از خود نشان دهم با مسیري که از نظر زندگی اجتماعی پیمودم بیارتباط نبود. من سالهاي عمده کودکی خود را در روستایی دورافتاده در جنوب غربی فرانسه گذراندم. در فرانسه همین که آدم از شهرستانی دورافتاده بیاید به ویژه وقتی این شهرستان در جنوب رودخانه لوار باشد او را صاحب ضعفهایی میدانند که به ضعفهاي آدمها در مناطق مستعمره بیشباهت نیست. اشکال کم و بیش موذیانهاي از نژادپرستی وجود دارد که نمیتواند چشم شما را به روي برخی چیزها بسته نگه دارد. همین که دائما تفاوتهاي شما را با دیگران به رختان بکشند شما را به مشاهده چیزهایی وا می دارد که دیگران ممکن است آنها را نبینند یا حس نکنند.
