بخشی از مقاله
چکیده
بخش مهمی از تعامل انسان با محیط پیرامون به رنگ ها مربوط است و توجه به رنگ ها به عنوان عناصر زیبابخشی به محیط پیرامون انسان اهمیت ویژه ای دارد. عمده مطالعاتی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته مربوط به استفاده رنگ ها در معماری، و یا نقش رنگ ها در درک انسان ها بوده است. نظر به اهمیت رنگ ها در واکنش انسان ها، در این مقاله تأثیر رنگ بر ادراک فضاهای شهری و رفتار انسان ها مورد بررسی قرار گرفته و مشاهده شده است که استفاده از رنگ ها در فضاهای اجتماعی همچون خیابان ها و معابر کسب و کار موجب افزایش سرزندگی و رونق کسب و کار مغازه داران آن محدوده شده است.
واژه های کلیدی: رنگ، ادراک، فضاهای شهری، رفتار انسان، کوچه مهرناز
-1 مقدمه
رنگ ها میتوانند موجب شادی، امید یا ناراحتی و اندوه در افراد شوند. با کاربرد درست رنگ ها در فضاهای شهری چهره ی شهر برای ما آرامش روحی و بصری را به دنبال خواهد داشت و درک ما از فضاها بیشتر شده و از دیرباز اثر روانی رنگ، در اشخاص مختلف مورد توجه دانشمندان بوده است و به مرور، این تحقیقات گسترش یافته است. عنصر رنگ جدا از اینکه توان بالایی در ادراک تمایزهای محیطی، نقش تعیین کننده ای در حیات روانی و عاطفی انسان به عهده دارد؛ جزء جداییناپذیر و ضروری زندگی و محیط پیرامون انسانهاست، زیرا با کمک آن میتوان احساسات خود را بیان کرد و حالاتی را بهوجود آورد که بتواند تأثیر لازم و مناسب خود را بگذارد.
هدف از این تحقیق بررسی تأثیر رنگ بر ادراک فضاهای شهری و رفتار شهروندان در کوچه مهرناز واقع در ضلع جنوبی خیابان انقلاب، حد فاصل بین خیابان جمالزاده و میدان انقلاب است. روش مطالعه در این مقاله "کتابخانه ای و میدانی" می باشد. با توجه به نقش حیاتی رنگ بر زندگی انسان نتیجه می گیریم با کاربرد و همنشینی مناسب رنگ ها در کالبد شهر، چه از بعد زیبایی و چه از بعد هویت، طراحان شهری می توانند بسیاری از مشکلات شهرنشینی امروز را برطرف نمایند.
انتخاب رنگ مناسب در هر جا و مکانی،کمک زیادی به پرورش روحیه و استعداد افراد میکند. بنابراین برای لطافت بخشیدن به محیط ماشینی و خشک امروزی باید از رنگآمیزی مناسب در محیط اطراف و پیرامون خود استفاده کنیم تا بیشتر به رشد شخصیت و نیاز طبیعی روح انسان بپردازیم.
رنگ ها زبان احساسات ما هستند و میتوانند زندگی شهری را زنده کنند. همچنین رنگ ها از ارکان مهم بیان هویت و خوانایی شهرها به شمار روند . اما در شهر تهران کمتر از عامل رنگ جهت ایجاد حس زندگی و هویت استفاده شده است و تهران امروز شهری خاکستری و در عین حال دارای اغتشاشات رنگی زیادی میباشد. این نوشتار با استفاده از مطالعات کتابخانهای و مشاهده میدانی در نهایت به ارائه راهکارهایی در این زمینه می پردازد و پس از بیان اهمیت رنگ در خوانایی و هویت بخشی و نیز احساس سرزندگی در شهروندان در نهایت راهکارهایی را ارائه می دهد که مهمترین آن ها تهیه طرح جامع رنگ شهر با توجه به اقلیم، فرهنگ و هویت محلههای تهران است که منجر به جهت دهی و دید کلان به موضوع رنگ می گردد.
در تهران نیز رنگ های تند و بدون توجه به بار معنایی و اغتشاشات بصری ناشی از آن در سطح شهر و بیرنگی بسیاری از قسمت های شهری به ناکارآمدی بصری شهر دامن زده است. علیرغم تلاش های بسیاری زیادی که توسط سازمان زیباسازی در راستای زیباتر کردن رنگ شهر انجام شده است اما به نظر می رسد که رنگ شهر باید در مراحل ساخت یک بنا تصمیم گیری شود و انتخاب مصالح نما کنترل گردد. رنگ به عنوان عامل هویتی و تقویت خوانایی، امروزه چنان در تمام شهرها و محله ها به صورت تصادفی و سلیقهای به کار گرفته میشود که میتوان گفت به عنوان مثال بخش های تازه ساخت شهری کویری یا شهری در حاشیه دریای خزر تفاوت چندانی با شهر تهران ندارد. این در حالی است که در هر شهر، بسته به اقلیم، مصالح بومی، فناوری و منابع تأمین مصالح و سلیقه و فرهنگ افراد، رنگ نماها، در و پنجره ها، مبلمان شهری، کف سازی، سقف و بام بناها و اصولا تمامی عناصر شهری لازم است به رنگ های خاصی محدود شود که به نوعی شناسنامه رنگی آن شهر به شمار می آید و از کنار هم قرار دادن این نمونههای رنگی میتوان پالت رنگی شهر را تهیه کرد.رنگ های پالت رنگی شهر مطلوب در دامنهای مشخص و هماهنگ قرار دارند و اکثرا دارای تناسبات رنگی با یکدیگرند. در شهرهایی که رنگ به درستی در فضای شهری استفاده شده است؛ تجربه حرکت به دلیل وحدت آن آرامشبخش و به دلیل تنوع رنگی بهجا و حساب شده، سرزنده و متنوع است. بر عکس در شهرهایی مانند تهران استفاده از رنگ به معضلی بدون پاسخ تبدیل شده است که سازندگان و طراحان مردم عادی را به استفاده ناآگاهانه از رنگ کشاندهاند.
پیشینه تحقیق
در زمینه موضوع این تحقیق،مطالعاتی صورت گرفته است که عبارتند از:
تامیچ و ماریچ در مقاله ای با عنوان "رنگ در شهر" به این نتیجه رسیدند که به منظور ایجاد دگرگونی در فضاهای شهری با استفاده از رنگ،باید از اصول هماهنگسازی رنگ ها در فضاهای عمومی شهری، ایجاد پیش شرط هایی به منظور دستیابی به عواملی از جمله قابل فهم بودن، دستیابی به یک طبقه بندی رنگی به واسطه هویت فرهنگی محیط، پیروی نمود.پورتر و مایکلیدس در مطالعه ای با عنوان "رنگ برای معماری" با هدف ساماندهی اغتشاش رنگی نماهای ساختمانی و ایجاد همخوانی بین رنگ بناهای جدید و قدیمی، بیان نمودند که ویژگی های اقلیمی در ایجاد پالت رنگی هر شهر، تأثیرگذار است. کیل هونگ در پژوهشی با عنوان "مطالعه ای در مورد رنگ های شهر و روش طبقه بندی آن ها "ماتریسی را ارائه می دهد که در آن رابطه بین اجزای مختلف کارکردهای شهری با کاربردهای گوناگون رنگ نشان داده شده است. کاظمی و همکارانش در پژوهشی با عنوان "بررسی نقش رنگ در فضاهای شهری و تأثیر آن بر درک انسان ها: نمونه موردی خیابان شریعتی شهر تبریز" با هدف درک و بررسی مقوله های مربوط به نقش رنگ در طراحی فضاهای شهری و تأثیر آن بر رفتار شهروندان، به این نتیجه رسیدند که در گذشته استفاده از رنگ های طبیعی و مصالح محلی به ساختمان های موجود در خیابان چهره ای هماهنگ و همگون بخشیده بود. داوری نژادی مقدم و شعبانی در مقاله ای با عنوان "روانشناسی رنگ و کاربرد آن در شهر" به بیان تاریخچه و خواص رنگ ها و همچنین بحث روانشناسی رنگ وکاربرد آن در شهر پرداخته اند و نتیجه گرفته اند که در شهرها کمتر از عامل رنگ جهت ایجاد حس سرزندگی و هویت استفاده شده و امروزه شهرها خاکستری و در عین حال دارای اغتشاشات رنگی زیادی می باشند. نوایی در پژوهشی در مفاهیم اجتماعی امروز پرداخته است و جمع بندی نموده که اگر رنگ ها و مواد به نحوی متناسب در نظر گرفته شوند، به طوری که دامنه رنگی با پویایی تمام بتواند فرهنگ شهری را بیان کند، محیطی خلق خواهد شد که به آن زیبا می گوییم؛ محیطی که به انسان اجازه می دهد در آن تخلیه روحی صورت گیرد.قلعه نویی و تدین در تحقیق با عنوان "تهیه طرح جامع رنگی، تلاشی برای مدیریت رنگ ها در شهر: نمونه مطالعاتی خیابان سپه اصفهان" با بیان مفاهیم مربوط به رنگ و نقش رنگ ها در بهبود مدیریت شهری، به این نتیجه رسیدند که در هر مکان، نمونه هایی مناسب در رابطه با کیفیات رنگی موجود می باشد که می تواند به عنوان الگو برای طراحی های جدید مورد استفاده قرار گیرد.
پرسش های پژوهش
- رنگ ها چگونه بر ادراک ما از فضای شهری تأثیر میگذارند؟
- رنگ ها به چه صورت بر رفتار انسان هایی که در فضای شهری قرار می گیرند، تأثیر میگذارند؟
-2 روش تحقیق
با توجه به موضوع تحقیق و هدف تحقیق،روش تحقیق "توصیفی-تحلیلی" است. اطلاعات موردنیاز این تحقیق به روش کتابخانه ای از طریق مجلات، کتب مرتبط با موضوع و وبگاه های اینترنتی و برداشت میدانی به دست آمده است.
دیدگاه ها و مبانی نظری تحقیق
فضای شهری یکی از عناصر ساخت فضایی شهر است. این فضاها وابسته به ماهیت و کیفیت خود، تصویری ذهنی از خود به جای می گذارند که متقابلا بر فعالیت ها و به ویژه رفتار شهروندان تأثیر گذاشته و آن فضا را در اذهان تبدیل به مکان های ویژه می کند. در این خصوص استفاده از رنگ می تواند به فضا یکپارچگی و وحدت بخشیده و آن را از سایر فضاها متمایز و قابل شناسایی نماید. آثار رنگ در هر نقطه ای از شهر قابل ملموس است؛ مانند بدنه ی نمای ساختمان ها،پوشش بام،کف سازی ها، مبلمان شهری، فضای سبز، خودروها و حتی لباس افراد، که همگی نقش بسیار مهمی در تعیین چهره رنگی شهر دارند.
