بخشی از مقاله
چکیده:
تاثیر گردشگری بر سیاست/ فرهنگ/آداب و رسوم و خلاصه همه جنبه ها و مظاهر فرهنگی و معنوی گردشگران و مردم مناطق مورد بازدید بسیار قابل توجه است با توجه به اهمیت این صنعت شناخت تاثیرات آن نیز در راستای توسعه آن دارای اهمیت است درواقع آثار و پیامدها ممکن است مثبت یا منفی بوده و منافع یا مضراتی را در برداشته باشد. این موارد باید مورد شناسایی قرار گرفته و اهمیت هرنوع اثر با پیامد مشخص شده و منافع و مضار آن به طور مستند و منطقی تشریح گردد بنابراین در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیی به بررسی تاثیرات مثبت و منفی گردشگری در ابعاد مختلف اقتصادی ,اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی پرداخته شده است.
نتایج بررسی ها نشان میدهد که که هریک از ابعاد گردشگری دارای تاثیرات مثبت و منفی هستند که میتواند در رنق یا رکود این صنعت تاثیرگذارباشد. در بعد اجتماعی مهمترین تاثیرات مثبت و منفی میتوان به اشتغال زایی و دارمد ارزی - مثبت - و تورم وهزینه فرصت - منفی - اشاره کرد و مهمترین تاثیرات مثبت و منفی گردشگری در بعد اجتماعی –فرهنگی تبادلات فرهنگی و بالارفتن سطح دانش - مثبت - –افزایش ناهنجاری ها ی اجتماعی است در بعد سیاسی هم گردشگری تاثیراتی دارد که صلح و امنیت را دربخش تاثیرات مثبت و سواستفاده از گردشگری جهت دستیابی به اهداف سیاسی را نیزمیتوان در دسته تاثیرات منفی بعد سیاسی گردشگری قرارداد.بنابراین باتوجه به تاثیراتی که گردشگری میتواند با خود به همراه داشته باشد مسئولین در این زمینه میتوانند ضمن شناسایی این تاثیرات در بهبود و رونق این صنعت تلاش کنند.
مقدمه:
امروزه به دلیل تاثیرات چشمیگیری که صنعت گردشگری بر اقتصاد , فرهنگ و جامعه مناطق پدیرنده گردشگران برجای می گذارد , توجه فراوانی به این زمینه از فعالیت می شود.صنعت گردشگری نه تنها گامی برای تقویت فرهنگ هاست بلکه, گامی به سوی پیشرفت و تحول اقتصادی و اجتماعی می باشد.کشور ما با توجه به بهرمند بودن از جاذبه های جهانگردی بسیار می تواند با برنامه ریزی در راستای این صنعت از اقتصاد تک محصولی متکی برنفت فاصله بگیرد.
گردشگری براساس چندین برآورد و مطابق نظر سازمان جهانی گردشگری , که وابسته به سازمان ملل متحد است,بزرگترین صنعت و فعالیت اقتصادی جهان می باشد؛بزرگتراز صنعایع دفاع,تولیدات صنعتی , نفت و کشاورزی. این صنعت,گسترده ترین صنعت خدماتی است و یقینا در سده آینده با سرعتی بیش از گذشته و امروز گشسترش خواهد یافت.بدون تردید همه کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره گیری از مزایای اقتصادی ,اجتماعی ,فرهنگی و غیره به ویژه دریافت سهم بیشتری از درامد و بالبردن سطح استغال ناشی از بهینه سازی این صنعت خدماتی در کشورهای متبوع خود هستند.
به علاوه در جهان امروز گردشگری بعنوان راهی جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع, مورد توجه اکثر کشور ها کشورهای جهان سوم قرار گرفته است. باتوجه به شکل گیری مفهوم توسعه پایدار , صنعت گردشگری نیز همانند سایر صنایع بدنبال راهی جهت همسویی هرچه بیشتر با مفهوم ذکر شده بوده و درهمین راستا انواع گردشگری جایگزین, واردعرصه صنعت گردشگری شده اند از طرفی از آنجایی که در دیدگاه های جدید ,جوامع محلی خود به عنوان بخشی از محصول گردشگری ,جایگاه ویژه ای رابه خود اختصاص داده اند تلفیق این بخش از محصول با مفهوم پایداری راهی نوین پیش روی این صنعت جهت دستیابی به توسعه پایدار گردشگری قرار داده است
طبیعت گردشگری در هر جامعه، متأثر از عوامل پیچیده و درهم تنیده اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. به عبارت دیگر گردشگری دارای ابعاد مادی و معنوی است که هر کدام می توانند دیگری را مجذوب خود نمایند. در عین حال که می توان گردشگری را یک صنعت و فعالیت اقتصادی دانست - یا مجموعه ای متشکل از صنایع به هم مرتبط - ، همچنین مجموعه ای است پیچیده و متشکل از پدیده های اجتماعی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم - حتی قبل از اقتصاد - فرهنگ و اجتماع را تحت تأثیر می گذارد. به قول مک کانل گردشگری زمینه اصلی تولید اشکال جدید فرهنگی است، گردشگری آمیزه ای از فعالیت های صرفاً تجاری نیست، بلکه همچنین بیان ایدئولوژیک تاریخ، طبیعت و سنت است؛ بیانی که قدرت آرایش دوباره ی فرهنگ و طبیعت را بر اساس نیازهای خود دارد
پدیده نوین گردشگری که بر خاسته از افزایش اوقات فراغت است" به تدریج در تمامی جوامع جهان رسوخ کرده و از جنبه های گوناگون " آ ثار بسیار مثبت یامنفی به بار آ ورده است.امروزه بهترین بخش از اوقات فراغت افراد در جامعه های گوناگون به گردشگری اختصاص یافته است.از این رو در جنبه های گوناگون زندگی بشریت معاصر تاثیر فراوان می گذارد.گردشگری اقتصاد جهانی را کاملا تحت تاثیر قرار داده است و منبعی مهم برای شکوفایی اقتصاد کشورهای در حال توسعه و بر قرار کننده توازن مالی در اقتصاد بین الملل کشورهای فقیر و غنی است و زندگی اجتماعی را با ایجاد مشاغل گوناگون و ارتقای سطح در آ مد طبقات وسیعی از مردم را تغییر میدهد.تاثیر گردشگریبر سیاست/ فرهنگ/آداب و رسوم و خلاصه همه جنبه ها و مظاهر فرهنگی و معنوی گردشگرانو مردم مناطق مورد بازدید بسیار قابل توجه است بنابراین در این مقاله به بررسی تاثیرات مثبت و منفی گردشگری در ابعاد مختلف اقتصادی ,اجتماعی ,سیاسی ,فرهنگی پرداخته شده است.
مبانی نظری:
تعریف گردشگری و گردشگر
لغت 1توریسم از کلمه 2تور به معنای گشتن اخذ شده که ریشه در لغت لاتین 3توریسم به معنای دور زدن، رفت و برگشت بین مبدا و مقصد و چرخش دارد که از یونانی به اسپانیا، فرانسه و در نهایت به انگلیس راه یافته است در فرهنگ لغات مختلف در برابر توریسم معناهایی با مضامین مختلف به کار رفته است. به گونهای که در فرهنگ و بستر، توریسم به سفری که در آن مسافرتی به مقصدی انجام گرفته و سپس بازگشتی به محل سکونت را دربر دارد، اطلاق میگردد
در شناخت توریست یا گردشگر تعاریف مختلفی از سوی سازمانها و افراد مختلف ارائه شده است کهذیلاً به بخشی از آن اشاره می گردد.واژه »توریسم »به مجموعه مسافرتهایی گفته می شود که بین مبدأ و مقصدی با انگیزه های استراحتی، تفریحی، تفرجی، ورزشی، دیداری، تجاری، فرهنگی و یا گذران اوقات فراغت انجام می گیرد و در آن شخص توریست در مقصد اشتغال و اقامت دائم ندارد
به نقل از سازمان جهانی جهان گردی توریسم پدیده ای اجتماعی، فرهنگی، تجاری بوده، که مستلزم جابجایی مردم به مکانی غیر از محل سکونت و کار خود است
سازمان جهانی گردشگری در سال 1993، گردشگری را مجموعه ای از فعالیتهای افرادی که به مکانهایی خارج از محل زندگی وکار خود به قصد تفریح واستراحت وانجام امور دیگر مسافرت می کنند وبیش از یکسال متوالی و پیاپی در آن مکان نمی مانند ، اطلاق می کند ؛ معمولاً اهداف این گردشگران عبارتند از : گذران اوقات فراغت ، تفریح ، سرگرمی، فراغت خاطر ، دیدار با دوستان وآشنایان ، فعالیتهای شغلی وحرفه ای ، معالجه پزشکی ، انگیز های مذهبی/ زیارت ، فرهنگی ونظیر اینها را شامل می شود .همچنین این سازمان ، گردشگری را به سه دسته تقسیم کرده است :
- گردشگری داخلی : - Domestic Tourism - ساکنان یک کشور که فقط داخل آن کشور مسافرت می کنند.
- گردشگری خارجی - : - Inbound Tourism افرادی که ساکن یک کشور نیستند و به آن مسافرت می کنند.
- گردشگری خروجی - : - Outbound Tourism افراد ساکن یک کشور که به خارج از کشور مسافرت می کنند.
تاثیرات صنعت گردشگری:
هدف از توسعه گردشگری در یک جامعه، به حداکثر رسانیدن آثار مثبت مشخص و برگزیده است - آنچه که برای آن برنامهریزی شده است - ، در حالی که آثار منفی بالقوه را به حداقل میرسانیم. نخست، شناسایی آثار احتمالی ضروری است .محققان گردشگری، تعداد زیادی از این آثار را تشخیص دادهاند. گروهبندی آثار در دستهبندیها، انواع اثرات گردشگری را که میتواند از توسعه گردشگری در یک جامعه منتج شود، نشان میدهد - گوهری؛ - 32 ,1390 گردشگری همواره به دنبال خود تغییراتی را به همراه می آورد .برای آن که بتوان از این صنعت بهترین بهره برداری را نمود ، باید در قدم اول اثراتی را که بر جای م ی گذارد به خوبی بشناسیم و در گام بعدی سعی در کاهش تأثیرات منفی و افزایش تأثیرات مثبت آن نماییم. سه راه کلی و مکمل برای بررسی تأثیر گردشگری بر شرایط اجتماعی کشور ها وجوددارد:
1. روابط متقابل میان میزبان و گردشگر؛
2. تغییرات فرهنگی که ناشی از نفوذ گردشگری در بازنگری مهارت ها و رسوم سنتی م یباشد؛
3. دیدگاه کارکردی که تغییرات اجتماعی را به عنوان نتیج ه ی مستقیم گردشگری مورد بررسی قرار م یدهد
البته این اثرات محدود به عوامل اجتماعی و فرهنگی نمی شود،معمولاً این تأثیرات در سه حوزه قابل بررسی است اثرات اقتصادی ,فرهنگی -اجتماعی و سیاسی
دیدگاههای مختلف در خصوص گردشگری:
درباره گردشگری وجود دارد که میتوان همه آنها را در چهاردسته مطرح کرد:
- - 1 دیدگاه اقتصادی:
در این دیدگاه مسائل سرمایهداری، عرضه و تقاضا، بازاریابی ورابطه مرکز پیرامون و پیرامون مرکز مسائل کار وکارگری و سرمایه گذاری مورد بحث قرار می گیرد
- - 2 دیدگاه اجتماعی – فرهنگی :
در این دیدگاه نظریات مثبت گرایان، منفیگرایان و تعامل گرایان مورد ارزیابی قرار گرفته است.
- 3 دیدگاه زیست محیطی و بهداشتی:
در این دیدگاه اساس و پایه گردشگری پایداررا مطرح میکند. علاوه بر آن گردشگری بومی و بومی کردن گردشگری و آثار مطرح است.
- 4 -دیدگاه سیاسی و ژئوپولتیکی:
از دید سیاسی گردشگری اثراتی را در درون و برون کشورها به جا میگذارد . گسترش صلح و امنیت بینالمللی، وحدت و خلق ملی گسترش مردم سالاری و غیره آثار مثبتی بر گردشگری دارد از نظر ژئولتیکی و ژئوپولتیک سرمایه، گردشگری مباحث نظری جدیدی را مطرح میکند که برخی از آنها رقابتآمیز است و برخی موجب گسترش همکاریهای بینالمللی میشود.
پیشینه تحقیق:
اله وردی و همکارانش در سال1390 در مقاله خو در ابتدا مفهوم گردشگری و اهمیت آن، انواع گردشگری، آثار مثبت و منفی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و سپس اثرات اجتماعی ، فرهنگی واقتصادی گردشگری را مورد بررسی قرار داد.. نتایج حاکی ازان است که گسترش گردشگری بنا به اهمیت پیچیده و چند بعدی خود با اثرات گوناگون مثبت و منفی و نتایج متعارض همراه است که به مطالعه و ارزیابی همه جانبه نیاز داردبنابراین باید آثار گردشگری را از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی - جمعیتی - و فرهنگی مورد بررسی و تحلیل قرار داد تا بتوان از تهدیدات آن کم کرده و از فرصت های آن نهایت بهره برداری را کرد، نقاط ضعف را به حداقل رسانده و نقاط قوت را توسعه داد
خاکساری و همکاران؛ - - 1392 طی انجام تحقیقی به بررسی تاثیرات ااجتماعی –فرهنگی گردشگری شهری برنحوه ی زندگی شهری مردم بابلسر پرداخته در این تحقیق از روش تحقیق پیمایشی از نوع توصیفی -تحلیلی استفاده شده تا از دید مردم و مسئولین شهر، تأثیر گردشگری بر توسعه ی فرهنگی -اجتماعی آن، مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گیرد نتایج پژوهش با استفاده از آزمونهای آماری پیرسون و کندال نشان میدهد که از دیدگاه مردم تأثیر گردشگری شهری بر 5 شاخص و از دیدگاه مسئولین بر 6 شاخص از 14 شاخص مورد بررسی مورد تأیید قرار گرفته اند که لزوم توجه به این صنعت در برنامه ریزی ها را اثبات می نماید.
ضرابی و اسلامی پریخانی به سنجش تاثیرات اقتصادی ,اجتماعی –فرهنگی و زیست محیطی توسعه ی گردشگری در شهرستان مشکین شهر با استفاده از روش توصیفی و تحلیل و استفاده از آزمون رگرسیون خطی ساده پرداخته نتایج این پژوهش نشان می دهد که توسعه گردشگر ی درشهرستان مشکین شهر آثار نامطلوبی را در محیط زیست به وجود آورده است .همچنین، توسعه گردشگری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرستان مشکین شهر تأثیر داشته است.
