بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سیستمهای مغزی- رفتاری و عاطفه مثبت و منفی در زنان مبتلا به سردردهای میگرنی بود. بدین منظور 95 نفر - زن - مبتلا به سردرد میگرن به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند و پرسشنامه شخصیتی گری - ویلسون - 1989 - و مقیاس عاطفه مثبت و منفی واتسون، کلارک و تلجن - 1988 - ، و پرسشنامه میگرن اهواز را تکمیل کردند. دادههای بدست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS19 و روش همبستگی و رگرسیون گام به گام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که عاطفه مثبت با مولفه اجتناب فعال رابطه مثبت و معنادار و با مولفه اجتناب منفعل و مولفه خاموشی رابطه منفی و معنادار دارد. همچنین عاطفه منفی با مولفههای اجتناب منفعل و خاموشی رابطه مثبت و معنادار دارد.
مقدمه
سردرد از جمله مشکلاتی است که افزون بر درد ناتوان کننده، اثرات نامطلوب آن بر همه زندگی فرد از جمله کارکرد اجتماعی و زندگی خانوادگی تاثیر میگذارد . - Solomon and Dahlof, 2000 - یکی از شایعترین سردردها میگرن است که به صورت یکطرفه و غالبا ضرباندار تظاهر مینماید و معمولا با تهوع، استفراغ و سایر نشانههای اختلال کارکرد عصبی همراه است که به صورتهای مختلفی ظهور میکند . - kasper and Harrison, 2005 -
سردرد میگرن ممکن است در آغاز به صورت دورهای و مرتبط با تنیدگی - استرس - ، باشد و میتواند در شکل مزمن به صورت تقریبا روزانه رخ دهد . - Penzien et al, 2005 - فراوانی جهانی این سندرم در زنان بین 12 تا 17 درصد و در مردان 6 تا 8 درصد میباشد . - Evers et al, 2006 - در ایران آمار علمی دقیقی از مبتلایان به میگرن در دست نیست، اما آمار مربوط به افراد مبتلا به میگرن در کشور ترکیه به دلیل قرابتهای نژادی و اقلیمی با کشور ما میتواند جالب توجه باشد.
طبق پژوهشهای به عمل آمده 11 درصد بانوان، 3/7 درصد مردان و 2 درصد کودکان ترک با این مشکل مواجهاند - سازمند، . - 1392 چند فرضیه دربارهی علت شناسی سردردهای میگرنی قابل طرح است که یکی از آنها به نقص در تعدیل یا آزادسازی سروتونین در شکاف سیناپسی اشاره میکند، یا فرضیهای که معتقد است تنظیم حرکتی شریانی دچار نقص است. از طرف دیگر، آغاز سردرد میگرنی غالبا با ناکامی شدید، فشارهای روانی، افسردگی، خشم سرکوب شده و سایر عوامل هیجانی ارتباط دارد Pearce, 1977 - ؛ نقل از جوهریفرد، . - 1390 همچنین بررسیهای زیادی نشان میدهند که فشار روانی، نگرانی، ارزیابی واکنش در برابر تغییرات کوچک از عوامل مهم سردرد میگرن میباشد . - Lipton et al, 2001 -
براساس یافتههای پژوهشی و مشاهدات بالینی ویژگیهای روانشناختی مختلفی برای افراد مبتلا به سردرد میگرن گزارش شده است که مهمترین آنها عبارتند از: اضطراب، افسردگی، کمال گرایی، جاه طلبی، نظم و دقت افراطی به نحوه و روند امور زندگی Mcanalty et al, 1984 - ؛ نقل از جوهریفرد، . - 1390 در همین رابطه یافتههای پژوهشی نشان میدهند که افراد مبتلا به سردرد میگرن الگویی از سرزنش و عیبجویی افراطی از خود و دیگران و خشم و پرخاشگری را نشان میدهند - Lever et al, 1986؛ نقل از جوهریفرد، . - 1390
بطور کلی ویژگیهای شخصیتی به عنوان یکی از مهمترین عوامل روان شناختی، جایگاه خاصی در پدیدآیی اختلالات روانی-جسمانی به دست آوردهاند. مطالعه تفاوتهای فردی که بر طول دوره سلامت و بیماری تاثیر گذارند، بخش جدا نشدنی طب روان تنی است و شخصیت از تعیین کنندههای محوری تفاوتهای فردی در نظر گرفته میشود. به منظور تبیین روابط بین رگههای شخصیتی و اختلالهای جسمانی و روان شناختی، میتوان به نظریههای متعدد از جمله نظریه جفری گری - 1994 - ، اشاره کرد.
گری با توجه به سیستمهای مختلف پاداش و تنبیه در مغز و مسئله تفاوتهای فردی در حساسیت به محرکهای مختلف سه سیستم مغزی- رفتاریٌ - - BBS، را شناسایی کرد که زمینهساز تفاوتهای شخصیتی هستند، ضمن آنکه غلبه و فعالیت هریک از این سیستمها در فرد منجر به حالتهای هیجانی متفاوت میگردد. این سه سیستم عبارتند از: سیستم فعالساز رفتاریٍ - - BAS، سیستم بازداری رفتاری َ - - BIS، و سیستم جنگ/گریزُ - . - FFS سیستم فعالساز رفتاری، رفتار جستجوی پاداش، احساس غرور و امید به پاداش را به رغم خطر یا تهدید موجود فعال میسازد و به عنوان سیستم بر انگیختگی شناخته میشود . - Pickering and Gray, 1999 - این سیستم متشکل از دو مولفه رویآوردِ و اجتناب فعالّ است.
مولفه رویآورد مشخص کننده رفتارهایی است که به صورت فعالانه در جستجوی پاداشاند و مولفه اجتناب فعال نشان دهنده رفتارهایی است که به منظور اجتناب از تنبیه انجام میشود . - Wilson et al, 1990 - گری، پایه عصبی سیستم فعالساز رفتاری را فعالیت دستگاه دوپامینی مزولیمبیک میداند . - Gray and Mcnaghton, 2000 - در مقابل، سیستم بازداری رفتاری منجر به اضطراب، بازداری و اجتناب منفعل در پاسخ به نشانههای تنبیه و محرکهای جدید میشود و به عنوان سیستم اضطراب شناخته شده است . - Hundt et al, 2008 - همچنین این سیستم وظیفه حل تعارض هدف را بر عهده دارد . - Corr, 2004 - دو مولفه سیستم بازداری رفتاری، اجتناب منفعلٌ و خاموشیٍ هستند.
مولفه اجتناب منفعل نشان دهنده عدم فعالیت یا تسلیم فرد برای اجتناب از تنبیه است و مولفه خاموشی، نشان دهنده توقف رفتارهایی است که پاداش در پی ندارند . - Hundt et al, 2008 - از لحاظ عصب شناختی، مجموعه ساختهایی که کنشهای سیستم بازداری رفتاری را برعهده دارند، در سیستم جداری- هیپوکمپی قرار دارند . - Corr, 2004 - این دو سیستم مبنای بسیاری از رفتارهای ما بوده و به عنوان ابعاد شخصیتی عاطفی شناخته شدهاند.
سیستم جنگ/ گریز نیز که در نسخه تجدید نظر شده حساسیت به تقویتَ - - RST، - Gray and Mcnaghton, 2000 - ، سیستم جنگ/گریز/ بهت ُ نامیده میشود; در پاسخ به محرک ناخوشایند شرطی و غیرشرطی، رفتار فرار و اجتناب را فعال میسازد و هیجان ترس را به آن نسبت میدهند. این سیستم از لحاظ ساختاری بیشتر از طریق بادامه و ساختهای هیپوتالاموسی تعدیل میشود - آزاد فلاح و همکاران ، . - 1378 گری - 1994 - ، در نظریه سیستمهای مغزی- رفتاری این طرح را مطرح ساخت که اختلالات روان پزشکی ناشی از اختلال کارکرد - بیش فعالی یا کم فعالی - یکی از سیستمها یا تعاملات آنها میباشد. از زمان ارائه الگوی گری، پژوهشگران این فرضیه را مطرح کردند که حساسیت نابهنجار این سیستمها نشان دهندهی آمادگی و استعداد به اشکال متعدد آسیب شناسی روانی است .
اسپینوزا، فیلسوف بزرگ قرن 17 تمامی احساسات بشری را مشتق از دو حس اصلی لذت و درد میدانست. امروزه طبقه بندی دیگری از حالات احساسی به نام" عاطفهِ" طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است . - Spindler et al, 2000 - که بصورت واکنشهای درحال نوسانی تعریف میشود که به طور مداوم تحت تاثیر طرز تفکر و شناخت فرد قرار دارد. در این طبقه بندی عاطفه به دو صورت عاطفه مثبت و عاطفه منفی تعریف شده است. در یک دسته از نظریات عواطف، دو عاطفه مثبت و منفی مستقل از یکدیگرند و میتوانند همزمان در یک فرد رخ دهند که نشان دهنده این است که اینها دو سر یک پیوستار نیستند . - Watson and clark, 2003 -
پژوهشهای این مدلها، عدم تاثیر عاطفه مثبت برروی عاطفه منفی را نشان میدهند. و اغلب تحقیقات انجام پذیرفته در این دسته دربارهی درد انجام گرفته و بیشتر بر رابطهی بین استرس، درد و خلقیات منفی متمرکز بوده است. این پژوهشها نشان میدهند که افراد در شرایط درد مزمن، در مقایسه با افرادی که از دردهای مزمن رنج نمیبرند، خلق منفی بیشتری - مثل افسردگی و اضطراب - را تجربه میکنندو متقابلاً، با افزایش یافتن حالات خلقی منفی، افراد حساسیت بیشتری نسبت به محرکهای دردآور از خود نشان میدهند .
- Geisser et al, 2003 - بطور کلی پژوهشهای روان شناختی نشان دادهاند که بروز درد با اختلالات عاطفی همراه میباشد - Hawley and wolfe, . - 1993 بر همین اساس امروزه پژوهشهای زیادی به بررسی سیستمهای مغزی- رفتاری و عاطفه مثبت و منفی در گروههای نابهنجار چه در زمینه جسمانی، چه در زمینه روانشناختی و مقایسه آنها با گروههای بهنجار و سالم پرداختهاند. به طور مثال لباف و اکرمی - - 1391، سیستمهای مغزی- رفتاری را دربین مبتلایان به میگرن و افراد سالم مقایسه کردند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که هر دو گروه سالم و بیمار در متغیرهای سیستم اجتناب منفعل و خاموشی تفاوت معناداری دارند، در حالی که تفاوتها در سایر متغیرهای سیستم روی آورد، سیستم اجتناب فعال و سیستم جنگ و گریز معنیدار نبود.
