بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف:خانواده به عنوان اولین نهادی که کودک آموزش و تعلیم و تربیت را درآن تجربه میکند از اهمیت ویژه ای برخوردار است هرچه هماهنگی والدین در نحوه مدیریت خانواده و تجانس عاطفی بیشترباشد ونیازهای اساسی احساس ارزشمندی،احساس امنیت فیزیکی،صمیمیت و وابستگی،احساس مسیولیت ،نیاز به شادی و تایید و تصدیق و در نهایت انسجام بین اعضاءخانواده بیشتر باشد امکانات رشد اعضاء خانواده فراهم شده و زمینه کاهش تعارض و افزایش صمیمیت توام با احترام فراهم شده تحکیم این کانون تحقق می یابدبه عبارتی مهمترین کارکردزیستی خانواده "تشکیل شخصیت اجتماعی"بوده که در یک خانواده منسجم شکل میگیرد و بسیاری از صاحبنظران معتقدند که در این مورد هیچ جانشینی را نمیتوان برای خانواده پیداکرد.کنترل خشم و مقابله با پرخاشگری که یک نوع هیجان منفی به شمار میرود ومواجهه مناسب با موقعیت نامطلوب نمادی از سلامت روان به شمار میرود.مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه بین میزان انسجام خانواده و پرخاشگری دانش آموزان در ×شهرستان پاکدشت استان تهران انجام شد.
روش تحقیق:در این مطالعه توصیفی - از نوع همبستگی - در مجموع408 دانش آموزمقطع متوسطه اول و دوم در سال تحصیلی95-94به شیوه نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند.داده ها با استفاده از پرسشنامه های - تجانس خانواده و پرخاشگری - AGQاستاندارد شده پروفسور ساعتچی جمع آوری شدند و با استفاده از نرم افزار SPSSو ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون آماری در سطح معناداریP≤ 0/05مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: انسجام خانواده و میزان پرخاشگری رابطه معناداری وجود - 0 =P - داشت.
نتیجه گیری:با توجه به یافته های پژوهش بین انسجام خانواده با پرخاشگری دانش آموزان رابطه ی معنا داری - برابر – 0/ 294 است ، پس رابطه دو متغیر نسبتا قوی می باشد و منفی بودن Rوجود دارد، ضریب همبستگی - این مقدار رابطه معکوس دو متغیر را نشان میدهد یعنی با افزایش یکی دیگری کم شده وبرعکس. و این یعنی انسجام خانواده بر پرخاشگری دانش آموزان تاثیر دارد و هر چه انسجام خانواده بیشتر باشد پرخاشگری فرزندان خانواده کمتر خواهد شد ،بنابراین پیشنهاد میشودباهماهنگی بین نهادها ارگانهای ذیربط ودادن آگاهی های لازم به خانواده ها و دانش آموزان در انسجام هرچه بیشتر خانواده ها اهتمام ورزید و با افزایش مهارتهای زندگی و بهبود سلامت روان مخاطبین از آسیبهای اجتماعی پرخاشگری و عوارض ناشی از خشمهای کنترل نشده پیشگیری نمود.
واژههای کلیدی:انسجام ،خانواده،پرخاشگری ، دانش آموزان متوسطه ،سلامت روان
-1 مقدمه
داشتن فرزندان سالم ومستعد کافی نیست. تهیه وتدارک محیط مناسب تربیتی وکنترل واموزش وپرورش آنها، هدف وغایت مطلوب است. همچنان که داشتن بذر وتخم اصلاح شده و مرغوب کافی نیست. زمین مناسب برای کشت و نورکافی وآب و کود و مواظبت و سرکشی و تحمل زحمات و تلاش و کوشش طولانی لازم دارد، تا تخم بروید ورشد کند وبه ثمرآید وباردهد. حساس ترین وظیفه والدین، تربیت کردن وبارآوردن فرزندان است. تامطابق استعداد فطری و سرشتی و توان ونیروی بدنی خود، مراحل آموزش وتعلیم وفراگیری را طی کنند ونضج یابند وبه صورت مفید ومؤثروارد اجتماع شوند وبا ایمان واطمینان به آینده خود زندگی سرشاربا موفقیت وسرور وشادی و خرسندی و رضایت خاطری را شروع کنند.
شبکه خانوادگی :تجربه وآگاهی اولیه کودکان ازانسان های دیگردربافت خانواده شکل می گیرد. بعلاوه کیفیت فرآیندهای دلبستگی و پیوند میان والدین و نوزاد درماههای اولیه زندگی، برای بهداشت هیجانی فرد بسیار مهم و حیاتی است.خانواده عرصه ای مهم برای یادگیری درباره دنیا بوده واجتماعی شدن کلی درآن روی می دهد.خانواده به عنوان در دسترس ترین سیستم حمایتی کودکان مدنظر قرار می گیرد. درنتیجه هرآنچه که این سیستم حمایتی را کمرنگ نماید - مانند تغییرات دوران بلوغ، جدایی پدر ومادرویا بویژه سبک خانوادگی منفی - عوارض جانبی برای کارکردهای کودک، انطباق و هویت یابی او ایجاد می کند. - حیدری، - 1385 والدین درمسئولیت شریک هستند محیط خانواده، مدرسه فوق العاده ای است که میتواند استعدادهای روانی اطفال را پرورانده وبه آنها درس عبرت وشخصیت و رشادت وشهامت، بخشش وسخاوت و... بیاموزد. یابرعکس صفات زشت ورذیلت و انحراف وتربیت غلط را یاد بدهد. علت اینکه مسئولیت پدرو مادر در تعلیم وتربیت فرزندان حتی ازمدرسه و محیط اجتماع و دانشگاه بیشتراست، درروایات اسلامی زیادی روی آن تأکید شده است:
.1نخست آنکه آغاز تربیت وشکل گیری کودکان درخانه است.
.2 پس به خاطرآن است که بیشتراوقات کودکان درخانه می گذرد وبرآورد زیر گویای این حقیقت است. علمای تعلیم وتربیت با بررسی های خود، ساعتهائی که کودک تاسنین 11 سالگی زندگی میکنند 95 هزار ساعت برآورد کرده اند، که تنها 5 هزار ساعت آنرا درمدرسه و درحدود همین مقدار را خویشان و بستگان و دوستان می گذراند، وبقیه اش در کنار پدر ومادر در خانه اش می گذرد.خانواده و دوران بلوغ فرزندان دشوار ترین دوران حیات انسان از جهت تربیتی دوره نوجوانی است این دوره که حدود سنی - 12-18 - سال را در بر می گیرد ، منطبق با دوره راهنمایی و دبیرستان است. بیشترین مشکلات تربیتی در این دوره پیش می آید و اغلب در همین دوره است که فرزندان یا از دست می روند و یا در مسیر سعادت گام می نهاند. در این دوره مرحله انتقال از دوران کودکی به دوران نوجوانی و بزرگسالی است .
نوجوان به دنبال هویت جدیدی است که با کمک والدین و اولیاء مدرسه باید هر چه سریعتر هویت سالمی بیابد و بتواند به سؤال من کیستم و یا چیستم پاسخ دهد. نوجوانانی که به شغل و حرفه بخصوصی علاقه ندارند طبعاً به درس خواندن هم علاقه نشان نمی دهند، زندگی خود را پوچ و بی معنا می پندارند و دچار ابهام نقش می شوند. - اریکسون ، 1975، ص - 232 از طرف دیگر در این دوره نوجوان را از نظر فکری قدرت و توانایی بیشتری می یابد و می تواند در مورد بسیاری از مسائل زندگی بیندیشد و تصمیم بگیرد تصمیمی که میتواند موجب پیشرفت نوجوان گردد و یا آنکه او را به سوی انحطاط پیش ببرد.
هم زمانی این دوره باید پدید بلوغ منجر می شود که این دوره از زندگی از اهمیت و حساسیتی ویژه برخوردار باشد، پدیده بلوغ، هیجاناتی را در نوجوان ایجاد می کند که گاهی منجر به عقب ماندگی تحصیلی ودر اکثر موارد ترک تحصیل نوجوان می شود، بزرگترین حامی نوجوان در این زمان خانواده است و اینجاست که خانواده باید با ایجاد محیطی گرم و صمیمانه و دادن آموزشهای لازم به نوجوانان او را از بسیاری از آفت ها و انحرافات و بزهکاری ها در امان نگه دارد.در تحقیقی در مورد دانش آموزان نتیجه گیری شده است که دیسپلین ضعیف خانواده ، طرد شدن توسط دوستان و شکست تحصیلی در رفتارهای ضد اجتماعی نوجوانان در دوازده سالگی مؤثر است - هالت، - 1387
خانواده اولین هسته اجتماع است که افراد آن با هدف به تعبیر قرآن مجید ، یافتن آرامش و سکون و نیز تکمیل کردن و تکامل بخشیدن زن و مرد با یکدیگر و از همه مهمتر بقای نسل است گرد هم جمع نموده و آنان را با رشته های صفا و محبت ، دین و اخلاق و روح و فکر به هم پیوند داده است. - حیدری، - 1385 خانواده کانون اصلی رشد و تعالی انسان ها است و به طوری که همه انسان های بزرگ و رشد یافتگان سازنده جوامع در کانون گرم و مقدس خانواده پرورش یافته اند، خانواده کانون اصلی انتقال از روشهای فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی است. - بیابانگرد، - 1383 ماری جوری بانکز 1990 - م - در تحقیقی نتیجه گیری می کند که شرایط خانوادگی عامل مؤثری در پیشرفت تحصیلی کودکان است - بیابانگرد، - 1383
خانواده به عنوان یکی از پایه های اساسی تحکیم و یا کنترل مبانی تربیتی فرد ، نقش آفرین می باشد. کودک در پهنه روانی خود زندگی می کند و این پهنه روانی عمده اش در خانواده و در تأثیر از زندگی پدر، مادر، خواهر و برادران شکل می گیرد، این تأثیر در روند یادگیری فرد بسیار مؤثر و تعیین کننده است.اینکه والدین با دانش آموز و درس و تحصیل او چگونه برخورد می کند و در الگوهای تربیتی خود برای چه نوع رفتارهایی ارزش قائل می شوند، یکی از اجزای اساسی در شکل گیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل است و یا چگونه در ارتقاءسلامت روانی او می کوشد ازجمله مواردی است که در تعیین سرنوشت فرزندان نقش اساسی را ایفا میکند.
خانواده های سالم همیشه عامل انسجام، استحکام و سلامت روانی و اجتماعی به شمار آمده اند. انسان های سالم رشد یافته و خانواده های سالم پرورش می یابند و آسیب های اجتماعی گوناگون از خانواده های سالم نشأت می گیرد. بودن 1973 - م - معتقد بود که محیط خانواده می بایست بطور همه جانبه مورد مطالعه و تحقیق قرار گیرد. از نظر »بودن« و بدون بررسی بافت اجتماعی خانواده، درک کامل تأثیرات تعداد زیادی از متغیرهای محیط خانواده - بیرونی و درونی - و تجزیه و تحلیل تمام روابط علّی میان آنها و عملکرد تحصیل دانش آموز میسر نیست. - افروز غلامعلی، - 1386 توجه به تأثیر متغیرهای خانوادگی و اجتماعی بر رفتار و یاروحیه افراد سابقه دیرینه در جامعه شناسی و اپیدمولوژی RitZبه نقل از - Durkheim اجتماعی دارد .
شاید اولین باربود که رابطه بین حمایت و انسجام اجتماعی و حالتهای نابهنجار - آنومیک افراد را مطرح ساخت .به نظر می رسدکه این گونه تحقیق ها برای مدتی چند اولویت کمتری نزد پژوهشگران اجتماعی داشت .از حدود دو سه دهه گذشته،تعدادی از صاحب نظران برخی ویژگی های اجتماعی از قبیل همبستگی، اعتماد، روابط صمیمانه اجتماعی و مانند آن را تحت عنوان سرمایه اجتماعی مطرح کردند، که با سلامت جسمی وضعف یا عدم وجود - یا روانی افراد در ارتباط می باشدبرخی از این ویژگیها در خانواده میتواند اثر منفی بر بهداشت روانی افراد داشته باشد.قاسمی و کاظمی با مطالعه نقش خانواده در ایجاد سرمایه اجتماعی در بین دانش آموزان دوره متوسط اصفهان دریافتند که الگوی خانواده دموکراتیک - که دارای آزادی معقول همراه بااحترام متقابل و مشارکت در تصمیم گیری ها و ... می باشد.
تأثیرزیادی - در ایجاد سرمایه اجتماعی β = قابل ملاحظه ای - 34 خانواده داشت .از طرف دیگر، دوره نوجوانی دوره سخت وفشارزایی است که افراد تحت فشارهای اجتماعی – روانی زیادی قرار می گیرند و با مسایل پیچید ه ا ی دست و پنجه نرم می کنند واین که روابط مثبت خانوادگی مانند اعتماد متقابل، حمایت، ... تاچه حد میتواند در آن اثرگذار باشد؟ خلاصه کلام آنکه، برای رسیدن به هر هرفی در جامعه باید به خانواده توجه داشت و کار را از آنجا آغاز کرد چرا که منشأ سعادتمندی نوجوانان خانواده ها هستند و در عین حال زمینه ساز بسیاری ازانحرافات اخلاقی و کجرویهای اجتماعی و ترک تحصیل های نوجوانان نیز خانواده است.
