بخشی از مقاله
چکیده
روابط شهر و روستا به عنوان یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر تحولات فضاهاي جغرافیایی از اهمیت ویژهاي برخوردار است.عموماً کلیهي حرکات و ارتباطات به طریق روابط متقابل یا کنش متقابل در قالب مبادلهها و عرضه و تقاضاي خدمات و کالا فراهم میشود. کنش متقابل فضایی، در واقع بیانگر حرکت مواد، افراد و اندیشهها در مکان هاي مختلف - شهر و روستا - است .
روابط متقابل بین شهر و روستا به عنوان یکی از مهمترین عوامل مؤثر در تغییرات اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی در عرصه هاي شهري و روستایی شناخته شده است. مطالعه کثرت، شدت، ساز و کار، کیفیت و نوع روابط و پیامدهاي اجتماعی، اقتصادي و فضایی این روابط در شهر، روستا و فضاهاي بین این دو، از موضوعات جغرافیایی رابطهي شهر و روستا میباشد.. هدف از انجام این مقاله، بررسی روابط موجود بین شهر و روستا در روستاهاي دهستان خرمآباد از توابع شهرستان تاکستان میباشد.
روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، روش گردآوري اطلاعات به صورت کتابخانهاي و میدانی - پرسشنامه - است. جامعه آماري تحقیق تمام خانوارهاي 3 روستاي دهستان خرمآباد واقع در شهرستان تاکستان می باشد، براي تعیین حجم نمونه با استفاده از روش کوکران 323 خانوار بهعنوان تعداد نمونه تحقیق انتخاب شدند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان میدهد که رابطه معکوس و معناداري بین فقر غذایی و روابط اقتصادي شهر و روستا وجود دارد، به این معنا که با افزایش روابط اقتصادي شهر و روستا از میزان فقر غذایی خانوارهاي روستایی کاسته میشود.
-1 مقدمه
دستیابی به شبکه اي منظم و سلسله مراتبی از واحدهاي سکونتگاهی روستاییو حفظ آن، مسلماً منوط به عینیت یافتن الزامات و زمینه هایی است که رشد و توسعه اجتماعی- اقتصادي از اولین آنها به شمار میرود . - Mengistu, 2009 - بهعبارتدیگر، بدون سیاستگذاريهاي متناسب و عملکردهاي مطلوب و همسو در چارچوبی منطقی و مبتنی بر ویژگی هاي مکانی – فضایی در جهت بهبود شرایط و امکانات زیستی – اجتماعی – اقتصادي همراه با تأکید بر توانمنديهاي طبیعی – اکولوژیک نمیتوان انتظار داشت، شبکه اي منظم و پایدار از سکونتگاهها در سطوح مختلف ملی، ناحیهاي و محلی پدیدار شود
یکی از عوامل تأثیرگذار در چگونگی شکل گیري شبکه منظم، نحوه روابط و تعاملات میان شهر و روستا است
شهر و روستا به عنوان یک فضاي جغرافیایی؛ از در هم تنیدگی عناصر کالبدي و فضایی به وجود آمده اند، باوجود تشابه متعدد در حوزه هاي شهري و روستایی که با عناصر فضایی چون فعالیت ها، انسان ها و پدیده هاي انسان ساخت همراه میشوند؛ اما کارکردهاي فضایی شهر و روستا از تفاوتهاي معناداري برخوردار هستند که حاصل ماهیت مکان و روح حاکم بر فضاي آنهاست
ژان باستیه: »تنوع و تضاد را دو عنصر اساسی حاکم بر تفاوت هاي فضایی میان شهر و روستا میدانست و معتقد بود فضاي شهري جایگاه تنوع و تضادها است
روابط متقابل بین شهر و نواحی روستایی در کشورهاي درحال توسعه ازنظر کیفی متفاوت با روابط شهر و نواحی روستایی در کشورهاي توسعهیافته است؛ زیرا شهر و روستا در مقایسه باهم از شرایط و امکانات متفاوتی بهره مند هستند و همیشه این موازنه به دلایل اقتصادي، روش زندگی و غیره به نفع افراد شهرنشین بوده و باعث شکلگیري نابرابري بین شهر و روستا شده است
روابط بین شهر و روستا میتواند فراتر از حوزهي نفوذ ناحیهاي شهري-روستایی بوده و باعث شکلگیري و انتقال تولید، درآمد، اشتغال و ثروت و جریان فضایی شامل جریان مردم، کالاها، پول، فناوري، دانش، اطلاعات و مواد زائد میشود
در همین راستا همان طور که توسط بانک جهانی - 2006 - استدلال شده است، نادیده گرفتن ارتباط روستایی- شهري منجر به ناکارآیی و باعث نابرابري بازدارنده رشد میشود - World Bank,2006 - ؛ بنابراین تجزیهوتحلیل ارتباط بین مناطق شهري و روستایی به دلیل معیشت روستایی و شهري به هم پیوسته مهم است - UN-Habitat,2012 - ، به طوري که هرگونه اختلال در چنین روابطی ممکن است تهدیدي جدي براي هر دو خانواده شهري و روستایی باشد
روابط شهر و روستا در مناطق مختلف میتواند از طریق اثرگذاري بر روي دارایی - Maxwell, - 2006,18 استفاده از فناوري نوین، پشتیانی اقوام و آشنایان، دسترسی به بازارهاي محلی، سیاست قیمتگذاري و دسترسی به بازار - و همچنین گسترش درآمد خارج از مزرعه و درنتیجه دسترسی به مواد غذایی، افزایش مصرف و تنوع مصرف مواد غذایی در فقر غذایی خانوارها روستایی مؤثر میباشد.
منطقه موردمطالعه این تحقیق، روستاهاي دهستان خرم آباد از توابع شهرستان تاکستان میباشد، این روستاها، به دلیل نزدیکی به شهر تاکستان، براي انجام بسیاري از امور زندگی خود - امور اداري، امور بانکی، خرید مایحتاج و ... - به شهر تاکستان مراجعه میکنند؛ این روابط موجود بین شهر و روستا، اثرات مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادي بر روي مناطق روستایی داشته است ولی هدف اصلی تحقیق بررسی تأثیر شهر تاکستان بر فقر غذایی و مسائل ناشی از آن در خانوارهاي روستایی دهستان خرمآباد میباشد.
-2 مبانی نظري
مطالعه و بررسی روابط شهر و روستا به منظور درك مسائل شهر گرایی و پیدایش راه حل هاي مناسب جهت برقراري یک روند توسعهي متعادل شهري و روستایی ضروري به نظر می رسد و دامنه روابط میان شهر و روستا به صورتهاي گوناگون بر شکل پذیري، رشد و توسعه سکونتگاههاي روستایی و هم چنین روابط درونی و برونی آنها اثر می گذارد. بررسی روابط شهر و روستا از مهم ترین مباحث در برنامه ریزيهاي ناحیه اي و روستایی است
زیرا بامطالعه و شناخت کلی و همهجانبه از یک ناحیه و با کشف استعدادها و توانایی هاي بالقوه موجود در محل می توان راه حل هاي مناسبی براي رفع تناقضات و اختلافات ناحیهاي و خصوصاً تضادهاي آشکار بین شهرها و روستاها پیدا کرد
ارتباط شهر و روستا می تواند به عنوان روابط اجتماعی، اقتصادي، فرهنگی و سیاسی ساختاري بین افراد و گروه ها در محیط زیست شهري و کسانی که در مناطق روستایی هستند تعریف شود. ارتباط شهر و روستا نیز میتواند به جریان فضایی و بخشی که بین مناطق شهري و روستایی رخ می دهد مربوط باشد. جریان فضایی شامل جریان مردم، کالاها، پول، فن آوري، دانش، اطلاعات و مواد زائد باشد در مقابل، جریان بخشی شامل جریان محصولات کشاورزي به مناطق شهري و کالا از مناطق تولید شهري به مناطق روستایی باشد روابط میان شهر و روستا پیچیده وغالباً مبهم است و تاروپود آن میتواند از عدم درك متقابل شکلگرفته باشد.
فقر یکی از انواع پدیده هاي اجتماعی و از ریشه لاتین - pourg - است باریشه یونانی - فقیر - و در لاتین این کلمه با واژه هاي - گرسنه، درد و مکافات - هم خانواده است در تعریف فقر همواره اختلاف نظرهاي فراوانی بین صاحب نظران وجود داشته و دارد. فقر و توانگري نسبت به محیط فیزیکی و اجتماعی، موقعیت شخصی و نیازهاي مادي و فرهنگی شخص یا گروه، مفاهیمی نسبی هستند. بنابراین فقر بههیچوجه واژهاي تک معنایی با مفهومی مطلق نیست
»فقر پدیده اي اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی است که از فقدان تأمین حداقل نیازهاي اساسی، جهت زیستن و سیر به سوي سعادت ناشی میشود
