بخشی از مقاله
چکیده:
کاربرد معنیشناسی به کمک قابلیتهاي زبان، توان ارتباطی متون را آشکار میسازد و امکان درك بهتر و آسانتر آنها را براي مخاطب فراهم میکند. با این هدف و بر اساس نظریه سرل، کنشهاي گفتاري، شاخصهاي اجتماعی و شخصی، انواع بافت موقعیتی و بافت عاطفی و همچنین سبک مکالمهاي، که از شاخصهاي اصلی در این حوزه هستند، مورد دقت نظر قرار گرفته است. در این پژوهش به شیوة توصیفی-تحلیلی، حکایت »جدال سعدي با مدعی« با رویکرد معنیشناسی کاربردي مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتیجه این پژوهش ضمن این که نشانگر توان ارتباطی بالاي این حکایت است، مشخص میسازد، کاربرد معنیشناسی از شیوههاي مؤثر در تحقیقات ادبیبه ویژه حوزة معنا و تحلیل متن است.
مقدمه:
امروزه با طرح نظریههاي زبانی نوین و ارائه دیدگاههاي جدید در نقد ادبی، زبان شناسی، معنیشناسی، کاربرد شناسی و...، ساز و کارها و روشهاي متعددي براي مطالعه علمی زبان معرفی شده که پژوهشگران بر خود لازم میدانند، براي فهم و تحلیل بهتر متون از آن بهره گیرند.
معنیشناسی کاربردي یکی از دیدگاههاي جدید در تحلیل متون است. این حوزه از مطالعه، یکی از زیر شاخههاي معنیشناسی زبان یا همان کاربردشناسی زبان است. »در این رویکرد، این مسأله مطرح است که چگونه شنوندگان براي فهم منظور گوینده به استنباطهایی از کلام وي دست میزنند و چگونه بخش بزرگی از ناگفتهها جزو پیام محسوب میشوند.
میتوان گفت در این جا معنی نامرئی مورد کاوش قرار میگیرد، پس کاربردشناسی بررسی میکند که چه میزان پیام، بیش از آنچه بر زبان آمده، انتقال یافته است
با توجه به این که ادبیات کلاسیک ما به دلیل ویژگیهاي سبکی در هر دوره، از تفاوتهاي معنایی پیچیده در آثار خود برخوردارند؛ این رویکرد میتواند به عنوان الگویی مناسب، در بررسی آثار به ویژه کلاسیک مورد دقت نظر محققین و پژوهشگران قرار گیرد.
گرچه در مورد گلستان و حکایت »جدال سعدي با مدعی« تحقیقاتی انجام گردیده، - - 1 اما در مورد تحلیل معنایی این حکایت با توجه به رویکرد معناشناسی کاربردي پژوهش مستقلی مشاهده نشد؛ بنابراین طرح چنین تحلیلی میتواند، به پژوهشگران، دیدگاه و راهکارهاي نوینی ارائه دهد.
گلستان و سعدي
شیخ اجل سعدي شیرازي یکی از نامدارترین سخنگویان فرهنگ و ادب ایرانی و بیشک یکی از مردمیترین شاعران جهان است. با مطالعه موضوعی گلستان او، میبینیم که این کتاب تصویرگر دنیاي واقعیتها و حقایق است و در آن زشتیها و زیباییهاي موجود در جوامع عصر نویسنده و تناقضات و تضادهاي آن تصویر شده است.
مسائلی چون
پاسداري از رفاه مردم، امنیت و حفظ صلح در جامعه، داد ورزي، حق طلبی، آیین جنگ و تدبیر سپاه و...، عمدهترین مسائل و مطالبی است که در گلستان تصویر شده است
یکی از جلوههاي ادراك قوي و آموزههاي سعدي در زندگی، مردم شناسی اوست و معرفت وي به روحیات افراد بشر که بصور گوناگون در گلستان به نظر میرسد. در حکایات گلستان از موارد نقض و عیب یا استعداد نیکویی انسان بسیار سخن میرود. همه جا دیدة واقع بین سعدي است که حقایق تلخ و شیرین را میبیند و ما را با آنها آشنا میکند
این صفت گلستان، یعنی نمایشی حقیقی و گرم و زنده از دنیا، خود امتیاز و اختصاصی است براي این کتاب. حکایت جدال سعدي با مدعی یکی از طولانیترین و مفصلترین حکایات سعدي در گلستان است. اهمیت انتخاب این حکایت براي تحلیل از زاویه معناشناسی کاربردي از آن جهت است که معناشناس، دیدگاهی متنی را براي پیبردن به معنا انتخاب کرده است؛ یعنی حرکت خود را از آشکارترین ساختارهاي موجود شروع کرده و به سوي پنهانترین ساختارهاي معنایی پیش بردهاست.
تبیین ظرفیتهاي زبانی و میزان توانش ارتباطی این حکایت در برقراري یک ارتباط موفق، اساس این جستار میباشد. به این منظور کنشهاي گفتاري، شاخصهاي اجتماعی و شخصی، انواع بافت موقعیتی و بافت عاطفی و همچنین سبک مکالمهاي مورد دقت نظر قرار گرفته است.
پیشینهاي از معنیشناسی
با بررسی تاریخ مطالعات معنیشناسی پی میبریم که از دیرباز، فلاسفه، منطقیون و زبانشناسان به مطالعه »معنی« توجه داشتهاند. در غرب از »افلاطون« تا »فرث«، »فیلمسور«، »چیف« و »گرمس« در قرن بیستم و در شرق از »سیبویه« و »ابنسینا« تا »جرجانی« و »تفتازانی« و متفکران دیگر در این باب بحث و گفتوگو کردهاند
بنابراین معنیشناسی ریشهاي تاریخی دارد. امروزه نظریهپردازان بسیاري در این زمینه اظهار نظر کردهاند
