بخشی از مقاله
چکیده:
در بررسی داستان داش آکل براي تطبیق ساختار آن با الگوي گریماس مشخص شد ساختار کلی داستان با الگوي گریماس مطابقت دارد. این نتیجه می تواند بیانگر آن باشد که ساختارگرایان و به خصوص گریماس به هدفشان که »دستور زبان جهانی داستان« بوده، رسیده اند.
ساختار کلی داستان این گونه است که در ابتدا تعادل برقراراست و بر اثر حادثهاي تعادل به هم می خورد و قهرمان داستان با بستن پیمان مجدداً تعادل را برقرا می کند. داستان داراي سه موقعیت است و سیر داستان در موقعیت اول از مثبت به منفی، در موقعیت دوم از منفی به مثبت و در موقعیت سوم مثبت به منفی است. سه نوع گزاره - وصفی، وجهی و متعدي - در داستان وجود دارد، هر دسته از گزاره ها، پی رفت هاي مرتبط با خود را ساخته اند و تقابل هاي دو گانه عناصر نیز در داستان رعایت شده است.
مقدمه:
داستان کوتاه داش آکل در واقع یک داستان از مجموعه داستان هاي کتاب سه قطره خون صادق هدایت - 1330-1281 ش - است که نخستین بار در سال 1311 چاپ شد و یکی از داستان هاي مشهور هدایت محسوب می شود. با توجه به اقبال زیادي که به این داستان شده و راه یابی آن به محافل عمومی و دانشجویی از طریق بعضی از کتاب هاي درسی و گزیدهها، ضرورت بررسی آن احساس می شود. از طرف دیگر اثري است که قابلیت لازم جهت بررسی ساختارگرایانه را دارد و می دانیم که نظریه گریماس هم اقبال جهانی یافته و بررسی این گونه آثار بر اساس این دیدگاه ارزش ادبی خاصی دارد.
مکتب ساختار گرایی نام یک علم خاص نیست، بلکه نام روشی است که از اوایل قرن بیستم به بعد تدریجاً به تمام علوم انسانی مانند ریاضیات و زیستشناسی بسط پیدا کرده است. ویژگی این روش در آن است که پژوهشگر پدیده هاي گوناگون را بهطور جداگانه و مستقل از یکدیگر مورد مطالعه قرار نمیدهد، بلکه همواره می کوشد تا هر پدیده را در ارتباط با مجموعه پدیده هایی که آن پدیده جزیی از آنهاست بررسی کند. از این دیدگاه هر پدیدهاي، جزیی از یک کل با ساختار است و تنها در درون آن ساختار، میتوان آن پدیده را بهطور صحیح و کامل فهمید
ساختگرایی در مطالعه متون و ادبیات داستانی در صدد کشف زبان روایت و نظام حاکم بر ساختار متن است. این رویکرد به متن به تاثیر دیدگاههاي مبتنی بر زبانشناسان روس و مکتب فرمالیسم روسی شکل گرفت. پژوهش هاي ساختگرایی علاوه بر آن که در بررسی شعرو داستان تحولی اساسی به وجود آورد؛ دانشی به نام روایت شناسی را نیز بنیان گذاشت . چنان که نویسنده کتاب دستور زبان داستان می گوید »:روایت شناسی ساختگرا درصدد یافتن دستور زبان داستان است.« یعنی، قانونمندي ها و قواعدي که بر قصه ها و داستان ها حاکم است.
نخستین روایت شناسی که در حوزه ساختارگرایی با بررسی انواع مختلف روایت طرحی فراگیر ارائه داد ولادیمیر پراپ بود . مهمترین اثر او در زمینه ریخت شناسی قصه هاي پریان است. تحقیقات و پژوهش هاي پراپ دربار ة قصه هايعامیانه روس یکی از مهم ترین پژوهش هاي ساختارگرایانه دربارة داستان است که الگوي کار بسیاري از ساختارگرایان از جمله گریماس قرار گرفت.
هدف این تحقیق تحلیل داستان داش آکل براساس نظریه ساختارگرایی آلجیرداس جولین گریماس است، لذاسعی می شود تا در این پژوهش داستان داش آکل صادق هدایت را براساس نظریه گریماس بررسی وتحلیل شود و به پاسخاین پرسش اصلی پژوهشرا بیابد که آیا ساختار این داستان با نظریه ساختارگرایی گریماس منطبق است؟
پیشینه تحقیق :
ابتدا ولادمیر پراپ در مورد قصه هاي پریان در زبان روسی دست به بررسی ساختارگرایانه زد، نتیجه پژوهش هاي وي در کتاب » ریخت شناسی قصه هاي پریان« منشر شده است . پس از پراپ پژوهشگرانی مانند، گریماس، کلودبرمون، تزوتان تودورف، ژراژ ژنت و رولان بارت، ادامه دهنده و تکمیل کنندة کار وي در زمینه روایت شناسی ساختارگرا بوده اند.
