بخشی از مقاله
چکیده
ادبیات دفاع مقدس، به عنوان سندی گران بها، علاوه براین که می تواند یکی از مشخص ترین وجوه ثبت تاریخ باشد، میتواند برای نزدیک نمودن قصه جنگ با فضای واقعی مورد استفاده قرار گرفته و یکی از بهترین روشهای حفظ، انتقال و روایت فرهنگ ملی، ازجمله فرهنگ ایثار شهادت و پایداری باشد. وقتی صحبت از ادبیات و فرهنگ ملی در میان است، به خاطر نقش مشترکی که آحاد ملت با هر نژاد، مذهب و جغرافیایی، در ظهور ادبیات و روایت فرهنگ ملی داشتند و دارند، خود به خود با نقش بن مایههای بومی در ایجاد این فرایند مواجه میشویم. زیرا نویسنده در نوشتن ادبیات، خاصه ادبیات دفاع مقدس در نوع روایت خود، از جوهرها و بن مایههای بومی در ساختار، مضمون، درون مایه و مفهوم اثر بهره میبرد، لذا ادبیات داستانی دفاع مقدس دارای پایههایی از فرهنگ ملی و بومی است.
-1-1 مقدمه
ماهیت معنوی و فرهنگیملت ها غالباً از طریق آثار خلاقه ی ادبی آن ها به ما منتقل شده است و از رهگذر چنین آثاریاست که ما از سنّت ها، ارزش ها، فرهنگ ها و سایر مقوله های قومی و ملی کشورها و ملت ها آگاه می شویم. از زمان کهن تا امروز، جنگ مقولهی مهمی برای وادی ادبیات محسوب شده و می شود. هومر، فردوسی، تولستوی، استیفن کرین، دوموپاسان، همینگوی، اریش ماریامارک، آرنولد تسوایک، جان اشتاین بک و ... در یک عرصه ی عظیم پنجه افکنی کردند و هریک با توجه به زاویه ی دید خاص خود و شرایط حاکم بر نظام اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و ... دوره ای که در آن زندگی می کردند به خلق آثار مورد نظر اقدام ورزیدند. در این مقوله هیچ کس به نقش عمیق داستان و رمان و خاطره در طرح مباحث جنگ، در زمینه های مختلف و میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاری اش بر یکدیگر بی توجه نبوده و می داند داستان می تواند هزاران مضمون را در خود جای دهد.
انسان نمی تواند در برابر اتفاقات بسیار بزرگی که در اطرافش می افتد بی تفاوت باشد و این بی تفاوتی تقریبا در برابر جنگ، غیر ممکن است. جنگ در کنار تمامی تبلیغاتی که دارد وآثاری که بر اجتماع و انسان بر جای می گذارد، به طور طبیعی ادبیات را هم به شدت تحت تاثیر خودش قرار می دهد. هرچند در طول تاریخ ایران، ادبیات جنگ با عنوان حماسه سرایی وجود داشته است ولی چون به معنای امروزی اش در صد سال اخیر داستان جنگی نبوده است، لذا جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می تواند سرآغاز ادبیات دفاع مقدس یا ادبیات پایداری در ایران قلمداد شود. یعنی در واقع از آغاز دفاع مقدس بود که نویسندگان ما به صورت اجتناب ناپذیری به این گونه ی ادبی پرداختند. مسأله اصلی تحقیق حاضر چنین می نماید معرفی تلویحی داستان، خواننده ی ظاهری را از برداشت سطحی وادار بر نگرشی ژرف در پیکره ی داستان نموده و کلماتی که خواننده ظاهربین در رو ساختار داستان با آن مواجه می شود در مضامین جنگ نیز بیشتر این کلمات تداعی می شود از جمله خشونت، توهم، شهادت، ... و این مضامین چه بسا از سوی اشخاص عادی و نویسندگان جنگ گریز نقطه ضعف دفاع مقدس شمرده می شود در این تحقیق با واکاوی این مفاهیم به ظاهر زشت و منفور جنگ از زاویه ای بیان می شود که چه بسا می توان تابلوی زیبایی از این کلمات ساخت و آموزه هایی را از بطن این کلمات از جمله ایثار و شهادت کشف بر مردم عرضه نمود و مقاومت را زیبنده مردم آرمان گرا دانست و در ژرف نگری که بیشتر نگاه تخصصی بر داستان می باشد با ارائه آمارگونه زوایه و عناصر دید و مباحث دیگر بیان و اطلاعاتی از محتویات داستان برخواننده روشن می گردد.
ذهن پرسشگر در این تحقیق به این مهم می رسد:
-1 جنگ می تواند با کلمات زشت مستخرج از آن زیبا بنماید و از زوایایی دیگر می توان داستان های جنگ را نقد و واکاوی نمود؟
-2 انسجام متن، تبحر نویسنده در آفریبنش زاویه دید و جهانی جدید در جنگ ایران و عراق چگونه بوده است؟
-3 ویژگی های داستانی از جمله موقعیت داستانی، زاویه ی دید، ساحت، ذهن، ساختار، حرکت، زبان، سبک را در داستان بیان نمائید؟
-2-1 ادبیات جنگ در جهان
»جنگ به معنی متعارف عبارت است از همزیستی بین گروه های سیاسی و دولت های خودمختار با توسل به نیروهای مسلح، به نسبت کلان و در مدتی به نسبت طولانی.« - هاوارد،7 :1377مقدمه -
ادبیات جنگ یا به عبارتی نوشته هایی که به نوعی به مسئله ی جنگ و مقوله های مرتبط با آن می پردازند از دو ویژگی عمده برخوردارند:
الف: ادبیات جنگ، هم شامل آن دسته از آثاری است که مستقیماً به توصیف جنگ - رزمندگان، وقایع و صحنه های جنگ، ادوات و ابزار جنگ، نقشه ها و فنون جنگ و ... - می پردازند و هم آن دسته که غیر مستقیم مسائل مربوط به جنگ - نظیر مهاجرت، بمباران شهرها، خانوادهی رزمندگان، ترغیب افراد به پیوستن به جبهه ها، مسائل پشت جبهه و ... - را توصیف می کنند.
ب: »ادبیات جنگ نه تنها شامل آثار ادبی تولید شده در صحنه های جنگ و زمان جنگ است، بلکه آثار تولید شده در خارج از صحنه های نبرد و پس از جنگ را نیز دربرمیگیرد. - «کوثری، - 100 :1379
-3-1 ادبیات دفاع مقدس
در پیوند با ادبیات دفاع مقدس در برخی متون بخصوص ترجمه ها از ادبیات پایداری سخن گفته شده است و آن به مجموعه آثاری اطلاق می شود که از زشتی ها و پلشتی های بیداد داخلی یا تجاوزگر بیرونی، در همهی حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، با زبانی هنری یا ادیبانه سخن می گوید. برخی از این آثار، پیش از رخ دادن فاجعه، برخی
