بخشی از مقاله
چکیده
اعتیاد یک بیماری مزمن و عود کننده است که عوامل مختلف ژنتیکی، روانی، اجتماعی و محیطی در تعامل با یکدیگر منجر به شروع و تداوم این بیماری می شوند. همانند دیگر بیماری های روانی، اعتیاد نیز از چندین عامل نشأت می گیرد که در هر فرد ممکن است گروه خاصی از عوامل مداخله گر شرکت داشته باشند و اگر در درمان اعتیاد تنها یکی از عوامل مد نظر قرار گیرد و از سایر عوامل چشم پوشی شود، به فرض تأثیر مثبت آن عامل، عوامل دیگر می توانند تأثیر عامل مورد نظر را کاهش دهند.
هدف از پژوهش حاضر تحلیل راهبردهای مقابله با استرس، انعطاف پذیری کنشی و کمال گرایی و مقایسه ی آن در افراد معتاد و سالم شهرستان باغملک می باشد. نمونه ی پژوهش این تحقیق مشتمل بر دو گروه مقایسه جمعا به تعداد 203 نفر بود که برای انتخاب آن ها از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید. روش پژوهش از نوع علی - پس رویدادی بود.
برای جمع آوری داده ها از مقیاس راهبردهای مقابله با استرس اندلر و پارکر، پرسشنامه انعطاف پذیری کنشی کانر و دیویدسون و پرسشنامه کمال گرایی اهواز استفاده گردید . نتایج داده های پژوهش با روش تحلیل واریانس چند متغیری - مانوا - نشان داد که بین راهبردهای مقابله با استرس - راهبرد مقابله ای مسئله مدار و راهبرد مقابله ای اجتنابی - ، انعطاف پذیری کنشی و کمال گرایی افراد معتاد و سالم تفاوت معناداری وجود دارد. در خرده مقیاس راهبرد هیجان مدار افراد سالم و معتاد تفاوت معناداری مشاهده نشد.
.1 مقدمه
اعتیاد در حال حضر به عنوان بزرگترین معظل جهانی دامن گیر بسیاری از کشورها شده و به تعبیری اعتیاد چه جرم باشد و چه بیماری، یک معضل و آسیب اجتماعی جدی است که یا ناشی از آسیب های اجتماعی دیگر است یا این که آسیب های اجتماعی دیگری را به وجود می آورد. از طرفی دیگر اعتیاد و به تبع آن معتادان به یکی از معضلات جامعه بدل شده اند. معضلی که به عقیده بعضی از صاحب نظران ریشه کنی آن شبیه آرمان و هدفی دوردست است تا هدفی که بتوان در کوتاه مدت به آن جامه واقعیت پوشاند. یکی از وجوه مهم پدیده اعتیاد، مصرف کنندگان مواد می باشد، و در این راستا با سه نوع نگرش کلی مواجه می شویم که عبارتند از:
نگرش نخست، دیدگاهی جرم شناسانه است که معتاد را مجرم و مستحق مجازات میداند؛ این تفکر مأخوذ از جامعه شناسی قضایی است و نجات معتاد را در گوشه ای از زندان می بیند. نگرش دوم که معمولاً در جامعه پزشکی ریشه دارد، معتاد را بیمار تلقی می کند و در صدد است این بیماری را درمان کند. نگرش سوم معتادان را نه به چشم مجرمان یا حتی بیماران، بلکه به چشم قربانیان می نگرد. در این دیدگاه روانشناسان می کوشند ابعاد گوناگون اعتیاد را بررسی کنند و کاملترین نظریه را ارائه دهند
اعتیاد به مواد مخدر به عنوان جدیترین مسأله اجتماعی در ایران وجوه مختلف جامعه شناسی، روانشناسی، حقوقی، اقتصادی، سیاسی و... دارد. اعتیاد علاوه بر این که معلول آسیب های اجتماعی است، علت بسیاری از آسیب های اجتماعی نیز است. گستردگی، عمق و دامنه تخریب این معضل اجتماعی، مطالعه همه جانبه آن را ضروری می کند . قانون فعلی مبارزه با مواد مخدر مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام تنها در بعد مجازات معتادان گام هایی برداشته و متأسفانه در بعد پیشگیری، اصلاح و درمان راهکاری ارائه نداده است و به نظر می رسد شیوه برخورد قانون گذار با معتادان به مواد مخدر جرم زا باشد.
با توجه به این که قانونی در اجرا موفق است که در سه بعد مجازات، پیشگیری، درمان و اصلاح بتواند راهکارهای مناسبی ارائه دهد، لازم است درباره قوانین فعلی مبارزه با مواد مخدر و نتایج اجرای آن مطالعه بیشتری انجام گیرد و در صورت لزوم تجدید نظر شود. آثار مخربی که اعتیاد به مواد مخدر بر روی سلامت جسمانی و روانی فرد، خانواده، جامعه و... دارد بی شمار است
2. مبانی نظری
- تعریف اعتیاد: طبق تعریف کمیسیون بهداشت جهانی؛ اعتیاد به مواد مخدر، مسمومیت حاد یا مزمنی است که مضر به حال شخص و اجتماع می باشد و زاییده مصرف دارویی طبیعی یا صنعتی بوده و مصرف آن عوارض روحی وجسمی دارد
- مواد مخدر، وابستگی جسمی و روانی: بدن همه افراد به طور طبیعی ماده مخدر تولید می نماید و تولید این مواد در حد طبیعی یکی از ملزومات اساسی سلامتی بدن است. در افرادی که تحت شرایط مختلف ماده مخدر از خارج وارد بدن خود می نمایند به تدریج مراکز مخدر ساز بدن غیر فعال می گردد و با ادامه این روند بدن فرد از لحاظ جسمی وابستگی به مواد مخدر خارجی پیدا می کند و از آن جایی که مواد مخدر بر روی سیستم های مختلف بدن تاثیر می گذارند درصورت عدم مصرف ماده مخدر فرد دچار علائم جسمی متعدد وبعضاً شدید - به نام سندرم محرومیت - می گردد که تحمل این علائم بدون انجام اقدامات درمانی خاص اغلب غیر ممکن می باشد.
- راهبردهای مقابله با استرس: روشهای بسیاری برای مقابله با استرس وجود دارد. بسیاری از این روشها ماهیت روان شناختی دارند. افراد متفاوت با توجه به ویژگیهای شخصیتی خود، هر یک روشی را برای مقابله با استرس بر میگزینند. برخی سعی می کنند به مشکلات زندگی با دید مثبت بنگرند، بعضی به دنبال حمایت های اجتماعی می گردند. و عده ای دیگر از آن می گریزند. به کار گیری راهبردهای مقابله ای مناسب به مردم کمک می کند تا با استرس و تأثیرات ناشی از آن کنار بیایند
- انعطاف پذیری کنشی: انعطاف پذیری کنشی، عبارت است از فرایند سازگاری مناسب فرد در رویارویی با مصائب و ضربه های روانی یا هر منبعی که به طور معناداری از نظر روانی فشارزا باشد، - از قبیل مشکلات خانوادگی و روابط، مشکلات جدی در سلامت فرد و با فشارهای مالی محیط کاری و یا فشارهای مالی - .
تحقیقات نشان داده اند که ویژگی انعطاف پذیری کنشی یک ویژگی عادی و معمولی است نه ویژگی خارق العاده و غیر عادی و افراد معمولاً این ویژگی را در خود نشان می دهند و وجود این ویژگی به معنای آن نیست که فرد تجربه های مشکل و فشارآوری را تجربه کرده است. انعطاف پذیری کنشی صفتی نیست که بگوییم افراد با این صفت را دارا هستند و با فاقد این ویژگی هستند بلکه انعطاف پذیری کنشی شامل رفتارها، افکارها و فعالیت هایی است که هر فردی می تواند آن ها را بیاموزد و پرورش دهد
- کمال گرایی: سازه کمال گرایی برای نخستین بار به عنوان یک سازه تک بعدی توسط برنز تعریف گردید - هیل و چون3، . - 2010 بر پایه این تعریف فرد کمال گرا بر این باور است که می توان با تلاش و کوشش به نتایج کامل دست یافت؛ این در حالی است که نتایج کامل و بدون نقص، دست نیافتنی است و تلاش برای دستیابی به آن آسیب های روانشناختی را در پی خواهد داشت
.3 مواد و روش ها
پژوهش حاضر، از نوع علّی پس از وقوع است. هدف از این طرح یافتن علت های احتمالی یک الگوی رفتاری است. این روش را غالباً پس رویدادی نیز می نامند، زیرا اشاره به مواردی دارد که در آن ها علت از پیش رخ داده است و مطالعه آن در حال حاضر از طریق اثری که بر متغیر دیگر گذاشته، صورت می گیرد. در علوم رفتاری به این دلیل از این طرح استفاده می شود که محقق بسیاری از روابطی را که علاقمند به مطالعه و بررسی آن ها می باشد، نمی تواند کنترل و دستکاری نماید. در تحقیق حاضر، محقق به راهبردهای مقابله با استرس، انعطاف پذیری کنشی و کمال گرایی بین افراد معتاد و افراد سالم شهر باغملک می پردازد.
-1-3 جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افراد معتاد و سالم شهر باغملک که در سال 1395 مورد بررسی قرار گرفتند.
-2-3 نمونه آماری و روش نمونه گیری
نمونه این تحقیق مشتمل بر 203 نفر از جامعه مذکور و شامل دو گروه مقایسه بود که حجم گروه معتادان 102 و حجم گروه افراد سالم 101 نفر بوده که با توجه به جدول مورگان و طبق میانگین تحقیقات قبلی این تعداد آزمودنی ها در نظر گرفته شد و برای انتخاب آنها از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید بدین ترتیب که از یک مرکز موجود در شهر باغملک تعداد 102 نفر بصورت تصادفی از دفتر ثبت مشخصات مراجعین انتخاب شده و به پرسشنامه ها پاسخ دادند همچنین افراد سالم شامل همراهان مراجعین در همان کلینیک ها بودند که تا حد امکان به وسیله سن و سطح تحصیلات همتا شدند. همان طوری که در جدول 1، مشاهده می شود، افراد معتاد حدود 50/2 درصد و افراد سالم نیز حدود 49/8 درصد نمونه را تشکیل می دهند.
جدول .1 توزیع آزمودنی ها بر حسب وضعیت اعتیاد
.4 نتایح تحقیق
در پژوهش حاضر، برای رعایت پیش فرض تساوی واریانس ها متغیرهای تحقیق از آزمون لوین استفاده شده است که نتایج آن در جدول 2 ارائه شده است. همچنین نتایج آزمون کلموگروف- اسمیرنف جهت پیش فرض نرمال بودن توزیع نمرات در جامعه، برای متغیرهای تحقیق در جدول 3 نشان داده شده است.
همان گونه که در جدول 2 مشاهده می شود، فرض صفر برای تساوی واریانسهای نمره ها دو گروه در متغیرهای تحقیق تأیید میگردد. یعنی پیش فرض تساوی واریانسهای نمره ها در دو گروه آزمایش و گواه تأیید گردید. با این حال وقتی که حجم نمونه ها مساوی باشد معنی دار شدن آزمون لیون تأثیر قابل ملاحظه ای بر سطح آلفای اسمی نخواهد داشت.
جدول .2 نتایج آزمون لوین در مورد پیش فرض تساوی واریانس های نمره ها متغیرهای تحقیق دو گروه در جامعه
